بررسی مناقشه قره‎باغ و وضعیت مرزها؛ حرکت به سمت جنگی تمام عیار یا تثبیت صلح؟

خبرگزاری میزان - تحولات قره‎باغ و تنش‎ها میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان طی روزهای گذشته سرعت بیشتری به خود گرفته است.

یک مقام ارشد جمهوری آذربایجان در پی این تحولات گفته است که باکو در نظر دارد برای نیروهای ارمنی قره‌باغ کوهستانی که سلاح‌های خود را تسلیم کنند، عفو در نظر بگیرد. با این حال برخی از واحد‌های نظامی این منطقه، گفته‌اند که به مقاومت خود ادامه خواهند داد.

ارمنی‌های حاضر در قره‌باغ پس از آنکه جمهوری آذربایجان اعلام کرد که منطقه جدا شده را پس از یک عملیات نظامی ۲۴ ساعته بار دیگر تحت کنترل خود درآورده است گفته‎اند قبل از تسلیم سلاح‌های خود به تضمین‌های امنیتی نیاز دارند.

خبرگزاری میزان برای بررسی این موضوع با محسن پاک‌‎آیین، دیپلمات پیشین کشورمان گفت‎وگو کرده که در ادامه می‎خوانید.

پیشینه تنش بر سر قره‌باغ

پاک‌آیین ضمن اشاره به تاریخچه تنش میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه قره‌‎باغ، می‎گوید: در زمان فروپاشی شوروی منطقه ارمنی‎نشین جمهوری آذربایجان که به قره‌باغ معروف است، با حمایت ارمنستان و روسیه از جمهوری آذربایجان اعلام استقلال کرد، در صورتی که هم به لحاظ کوچکی سرزمین و هم به دلیل جمعیت کم، شرایط دیگر جمهوری‌های شوروی را برای استقلال نداشت، اما اعلام استقلال کرد.

وی با بیان اینکه کشور‌های جهان این موضوع را محکوم کردند، گفت: حتی خود ارمنستان هم که حامی اصلی این قضیه بود دولت خودخوانده قره‌باغ را به عنوان یک دولت مستقل به رسمیت نشناخت. حتی اگر جمهوری آذربایجان در آن زمان به گروه «مینسک» اعتماد نمی‌کرد و خود اقدام می‌کرد در همان وهله اول قره‌باغ را تحت کنترل می‎گرفت اما این گروه تشکیل و قرار شد که به لحاظ سیاسی این مسئله حل شود؛ ۳ کشوری که رئیس گروه مینسک بودند (آمریکا، روسیه و فرانسه) به حل شدن این موضوع به دلیل روابطی که با ارمنستان داشتند و همچنین به این دلیل که می‌خواستند در منطقه حضور داشته باشند، علاقه‎مند نبودند.

دیپلمات پیشین کشورمان ضمن اشاره به این موضوع که بحران مذکور بیش از ۲۰ سال طول کشیده است، اظهار کرد: در سال ۲۰۲۰ و در پی روی کار آمدن «نیکول پاشینیان» به عنوان نخست وزیر ارمنستان و اختلافات او با روسیه، جمهوری آذربایجان وارد جنگ شد؛ جمهوری آذربایجان به لحاظ نظامی و هم با توافق مسکو در نوامبر همان سال بر ۷ شهر تسلط یافت؛ این ۷ شهر به کنترل جمهوری آذربایجان درآمد اما منطقه قره‎باغ باقی ماند؛ مناقشه بر سر این منطقه در توافق مسکو حل نشد و قرار بر این شد تا گروه مینسک با مذاکره، وضعیت این منطقه را روشن کنند.

پاک آیین، افزود: پس از اینکه جمهوری آذربایجان بر ۷ شهر تسلط یافت، با تحریک برخی کشور‌ها به جای اینکه کنترل قره‌باغ را مطالبه کند، یک ادعای تاریخی را علیه ارمنستان در استان «سیونیک» مطرح و ادعا کرد که کریدور «زنگرور» به این کشور تعلق دارد؛ جمهوری آذربایجان قصد داشت به صورت نظامی کریدور «زنگرور» را که در تمامیت ارضی ارمنستان و در استان «سیونیک» قرار داشت تصرف و آن را تبدیل به یک کریدور بین‌المللی کند، بدین معنا که از ارمنستان در این کریدور سلب حاکمیت شود و بقیه کشور‌ها بتوانند از این کریدور استفاده کنند و تنها روسیه است که باید در این کریدور اعمال نظارت کند.

مواضع ایران در خصوص مناقشه قره‎باغ

سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در بخشی دیگر ضمن اشاره به مواضع ایران درباره موضوع قره‌باغ، گفت: در آن مقطع اقدام تاریخی ایران و مواضعی که رهبر معظم انقلاب اتخاذ کردند باعث شد که ارمنستان اشغال نشود.

پاک‌آیین با این این مطلب که مقام معظم رهبری نکاتی را در این زمینه مطرح کردند، عنوان کرد: این موارد به عنوان اصول سیاست خارجی ایران در خصوص مسئله قره‌باغ شد؛ مقام معظم رهبری فرمودند این جنگ باید تمام شود، و تمام سرزمین‌های جمهوری آذربایجان که از سوی ارمنستان اشغال شده باید آزاد شود. مقام معظم رهبری صریحا گفتند ۷ شهر باید آزاد شود مشروط بر اینکه مرز‌های بین‌المللی نیز تغییر نکند.

این کارشناس مسائل بین‎الملل با اشاره به موضع اصولی ایران درباره قره‎باغ، بیان کرد: اصل دیگری که رهبر معظم انقلاب فرمودند این بود که حقوق ارامنه قره‌باغ باید حفظ شود؛ اینها اصول مهمی بودند که رهبر انقلاب دنبال کردند و ما در آن مقطع با استفاده از همین اصول از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و این که قره‌باغ باید به این کشور بازگردد، حمایت کردیم.

دفاع از تمامیت ارضی ارمنستان

سفیر پیشین کشورمان در بخشی دیگر با بیان اینکه پس از آنکه جمهوری آذربایجان اعلام کرد قصد اشغال شهر «سیونیک» و باز کردن کریدور «زنگرور» را دارد، ما با همین اصول از تمامیت ارضی ارمنستان حمایت کردیم و گفتیم که استان «سیونیک» در تمامیت ارضی ارمنستان قرار دارد و نباید اشغال شود، اظهار کرد: ایران در عرصه دیپلماسی این موضع خود را به ارمنستان و جمهوری آذربایجان اعلام کرده است.

پاک‎آیین، تاکید کرد: موضع قاطع ایران که بعد‌ها مورد حمایت چند کشور دیگر از جمله روسیه نیز قرار گرفت، باعث شد که جمهوری آذربایجان اعلام کند که قصد ندارد تمامیت ارضی ارمنستان را خدشه‌دار کند.

وی در بخشی دیگر با اشاره به این موضوع که جمهوری آذربایجان تمرکز خود را بر روی قره‌باغ قرار داده، توضیح داد: مطالبه مردم جمهوری آذربایجان نیز همین بود؛ آن‌ها می‌گفتند که برای آزادی قره‌باغ وارد جنگ ۴۳ روزه شدند و هنوز موضوع قره‌باغ حل نشده، مسئله جدیدی به نام «سیونیک» مطرح شده است که در تاریخ جنگ قره باغ مطرح نبود؛ لذا تمرکز جمهوری آذربایجان به سمت قره‎باغ بازگشت و برخی اشتباهات را هم دولت خودخوادنده قره‎باغ انجام داد و این‌ها باعث شد که جمهوری آذربایجان تحریک شود.

این کارشناس مسائل بین‎الملل با بیان این مطلب که نخستین اشتباه این بود که مقام‎های محلی یک انتخابات را در قره‎باغ برنامه‎ریزی کردند، گفت: در پی انتخاب رئیس جدید، وی ادعای تجزیه‌طلبی را بار دیگر مطرح کرد؛ اشتباهاتی که صورت گرفت باعث شد که جمهوری آذربایجان اصرار کند و این حمله را انجام دهد.

پاک آیین با اشاره به اینکه دولت ارمنستان نیز تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان را پذیرفته و استقلال قره‎باغ را تایید نکرده است، بیان کرد: فرق این جنگ با جنگ‌های قبلی در این است که در آن، جنگ دیگر میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان نبود و ارمنستان وجود قره‎باغ را در تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان پذیرفت؛ همچنین جمهوری آذربایجان هم تمامیت ارضی ارمنستان را پذیرفت و با این وصف دیگر تغییر مرز‌های بین‌المللی در حال حاضر مطرح نیست و مواضع اصولی ایران که اعلام شده اکنون تحقق پیدا کرده است.

مرزهای بین‌المللی تغییر نمی‌کند

سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان، می‎گوید: موضوع تغییر مرز‌های بین‌المللی روی نخواهد داد؛ مقام‎های جمهوری آذربایجان هم به طور رسمی و هم به طور خصوصی در دیدار‌های خود با وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرده‎اند که به دنبال انسداد مرز‌ها و تغییر مرز‌های بین‎المللی نیستند.

به گفته پاک آیین، در صورتی مرز‌های بین‎المللی تغییر پیدا می‌کرد که قره‎باغ مستقل می‌شد؛ اگر قره‎باغ مستقل می‌شد مرز‌های بین‎المللی ارمنستان و جمهوری آذربایجان تغییر پیدا می‌کرد؛ اما با توجه به اینکه در حال حاضر استقلال قره‎باغ منتفی است در نتیجه در آن منطقه مرز‌های جغرافیایی تغییر پیدا نخواهد کرد.

این کارشناس مسائل قفقاز با اشاره به اینکه موضع اصولی ایران که حفظ تمامیت ارضی کشور‌های همسایه و عدم تغییر مرز‌های بین‎المللی بود، پاسخ داد و مرز‌های بین‎المللی تغییر نکرد و اکنون هم استان «سیونیک» کماکان در اختیار ارمنستان قرار دارد و هم قره‎باغ در تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان قرار گرفته و مناقشه بیش از ۲۰ ساله در آستانه پایان یافتن است، بیان کرد: آنچه اکنون برای ایران مهم است همان تاکید مقام معظم رهبری است که حقوق و امنیت ارامنه قره‎باغ نیز باید حفظ شود و در این زمینه هم دولت جمهوری آذربایجان چنین قولی را داده و مذاکراتی هم میان ارامنه قره‎باغ و دولت جمهوری آذربایجان در حال انجام است که سازنده اعلام شده است.

پاک آیین، معتقد است که جمهوری آذربایجان چنانچه بخواهد اعمال فشار بر ارامنه کند خود را با افکار عمومی جهان و کشور‌ها مواجه می‌کند و به لحاظ حقوق بشری با مشکلات جدیدی مواجه می‌شود.

دیپلمات پیشین کشورمان همچنین در خصوص چشم‎انداز مناقشه ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر قره‎باغ، گفت: مسئله قره‎باغ که بیش از ۲۳ سال این منطقه را آزار داد در حال تمام شدن است و اگر این مسئله تمام شود مزایای بسیاری به همراه خواهد داشت؛ نخست اینکه امنیت در منطقه برقرار می‌شود و این امنیت باعث توسعه اقتصادی خواهد شد و این توسعه اقتصادی هم به نفع ارمنستان و هم به نفع جمهوری آذربایجان خواهد بود؛ در عین حال همکاری بین این ۲ کشور و کشور‌هایی مانند ایران و روسیه هم افزایش پیدا می‌کند و دست‎اندازی قدرت‌های دیگر مانند آمریکا و فرانسه که می‌خواستند به این بهانه به منطقه بیایند از آنها گرفته خواهد شد.

وی ضمن اشاره به این موضوع که رژیم صهیونیستی به عنوان اصلی‌ترین فروشنده تسلیحات به جمهوری آذربایجان بود، گفت: در صورت برقراری صلح، رژیم صهیونیستی از رده فروشندگان سلاح به جمهوری آذربایجان خارج می‌شود و نفوذ آن در این کشور و منطقه کاهش خواهد یافت.

به گفته پاک‌آیین، طرف‎هایی هستند که از حل این مناقشه ناراضی هستند؛ رژیم صهیونیستی که فروشنده سلاح به جمهوری آذربایجان و همچنین دارای همکاری امنیتی و اطلاعاتی با ارمنستان بود در صورت صلح، دست این رژیم کوتاه خواهد شد؛ آمریکا، ناتو و غرب نیز علاقه‌مند هستند که این مسئله حل نشود تا بتوانند روسیه را در قفقاز منزوی کنند؛ این کشور‌ها اگر اعلام هم نکنند، اما از صلح در این منطقه ناراضی هستند.

موضع پاشینیان درباره تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان

دیپلمات پیشین کشورمان همچنین درباره موضع ایروان درباره مناقشه قره‎باغ، گفت: تصمیم تاریخی «نیکول پاشینیان» مبنی بر به رسمیت شناختن تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و تاکید بر اینکه قره‎باغ جزئی از خاک جمهوری آذربایجان است تصمیمی شجاعانه بود و ارمنستان را بعد از سال‌ها جنگ، نجات داد.

انتهای پیام/