سند سپتامبر چیست؟/ رمزگشایی از متنی که سپتامبر ۲۰۲۲ درباره برجام تهیه شد

طی روزهای اخیر اظهارنظر وزیر امور خارجه درباره «سند سپتامبر» با واکنش‎ها و تحلیل‎هایی همراه شده است.

امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با میزان به بررسی موضوع‌های «سند سپتامبر» و چشم‌انداز مذاکرات مرتبط با برجام پرداخت.

سند سپتامبر چیست؟

ابوالفتح در ابتدا با اشاره به اینکه براساس توضیحات وزیر امور خارجه و سخنگوی این وزارتخانه، سند سپتامبر، متنی است که در سپتامبر سال گذشته مورد مذاکره قرار گرفته و مراحل نهایی خود را طی کرد، گفت: این متن را اتحادیه اروپا برای نزدیک کردن نقطه نظرات طرفین تهیه کرده بود؛ در آن زمان به نظر می‌رسید که توافق حاصل می‌شود، اما به دلایلی این امر رخ نداد؛ همان متن اکنون به‌عنوان «سند سپتامبر» شناخته می‌شود؛ متن مورد نظر مورد توافق قرار نگرفته بود، بلکه قرار بود که توافق بر مبنای آن سند انجام شود.

این کارشناس مسائل بین‎الملل با اشاره به این که جزئیات بیشتری از این سند فاش نشده است، اظهار کرد: موضوع این است که این سند می‌تواند راه بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را تسهیل کند.

اعلام آمادگی ایران برای ازسرگیری مذاکرات

این کارشناس مسائل آمریکا در بخشی دیگر درباره عدم پیشرفت موضوع با اشاره به ادعا‌های آمریکا، بیان کرد: طرف ایرانی بار‌ها اعلام کرده که برای از سرگیری مذاکرات آماده است و طرف آمریکایی در حال سوزاندن فرصت‌ها است، زیرا چشم به اغتشاش‌های داخلی سال گذشته دارد و منتظر دستیابی به فرصت ناشی از آن تحولات بوده است.

ابوالفتح با بیان اینکه از شواهد و قرائن این‌گونه بر می‌آید که اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا پیش‌نویس ۳۰ تا ۴۰ صفحه‌ای را آماده کرده بود که بخش عمده آن مورد موافقت طرفین بوده، اما به امضای نهایی نرسید و اجرایی هم نشد، عنوان کرد: اکنون ایران اعلام می‌کند که آماده است براساس همان سند کار را پیش ببرد که آمریکایی‌ها جواب روشنی به این اعلام آمادگی، نمی‌دهند.

ابوالفتح، افزود: هم ایران و هم آمریکا نقطه نظرات خود را درباره پیش‌نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا داده بودند؛ نظرات به هم نزدیک شده بود و در آن زمان این امید وجود داشت که بالاخره بن‌بست مذاکرات شکسته شود، اما این اتفاق نیفتاد؛ روال مذاکرات این است که در نتیجه مذاکرات، پیش‌نویسی تهیه و متعاقب آن موارد اختلافی احصا می‌شود، در ادامه راه حل پیدا شده و متن به تدریج تکمیل می‌شود تا جایی که طرفین رضایت بدهند.

وی با اشاره به نامشخص بودن این موضوع که «سند سپتامبر» تا چند درصد مورد تایید ایران یا آمریکا است، گفت: تصور نمی‌کنم رضایت صد درصدی وجود داشته باشد و حتما موارد اختلافی همچنان وجود دارند؛ با گذشت یک سال از اغتشاش‌های سال گذشته در ایران و تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا و آزادسازی ۶ میلیارد دلار دارایی مسدود شده کشورمان، امید برای ازسرگیری مذاکرات در مسیر قبلی برای کاهش موارد اختلافی در سند مذکور تقویت شده است؛ ابراز امیدواری از سمت ایران مطرح شده اما هنوز آمریکایی‌ها نظر روشن خود را در این باره اعلام نکردند.

خطوط قرمز ایران تغییری نکرده است

این کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه خطوط قرمز کشور ما تغییری نکرده است، زیرا خطوط قرمز نمی‌توانند تغییرات بنیادی داشته باشند، توضیح داد: ممکن است که در تکنیک‌های مذاکراتی کمی بالا و پایین شوند، اما اصل و اساس خطوط قرمز به قوت خود باقی است.

به گفته ابوالفتح، یکی از مسائل مهم برای ایران بسته شدن پرونده‌های ادعایی و ابهامات آژانس قبل از هر گونه توافق است و این موضوع مورد اصرار ایران است؛ برعکس، رافائل گروسی اخیرا گفت که در هرگونه توافقی باید پیشرفت‌های هسته‌ای ایران لحاظ شود؛ اگر این حرف‌ها مبنا باشد خیلی از جداول زمانی و نظم و نظام متن برجام تغییر می‌کند؛ این که این صحبت‌های مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چقدر تحقق پیدا کند، نامشخص است؛ همین موضوع از جمله اختلاف‌ها بود که اگر نبود شاید همان سال گذشته توافق حاصل می‌شد.

مدیریت تنش میان ایران و آمریکا ادامه خواهد داشت

این کارشناس مسائل آمریکا در بخشی دیگر با اشاره به این موضوع که دولت بایدن به دلیل نزدیک شدن فصل انتخابات به شدت تحت فشار است و جو بایدن به همین دلیل علاقه‌ای به موضوع‌های چالشی ندارد، ادامه داد: از سوی دیگر مشخص نیست که دولت جمهوریخواه در پی انتخابات روی کار بیاید یا دموکرات‌ها همچنان در کاخ سفید حضور داشته باشند؛ مشکلات در واشنگتن بسیار زیاد است و مجموعه این‌ها سبب شدند که وضعیت این‌گونه باقی بماند.

ابوالفتح همچنین با بیان این موضوع که بازگشت آمریکا به متن برجام ۲۰۱۵ و برداشته شدن تحریم‌ها امری بسیار دور از انتظار است، بیان کرد: در عین حال مدیریت تنش میان ایران و آمریکا وجود دارد که رسانه‌ها از آن با عنوان «توافق نانوشته» یا «توافق خاموش» یاد می‌کنند؛ این در واقع درک مشترک و تفاهم شفاهی میان دو طرف است تا تنش میان دو کشور شدت نگیرد؛ چنین توافقی محتمل به نظر می‌رسد.

این کارشناس مسائل بین‎الملل در پایان گفت: توافق‌های مربوط به مسائل بشردوستانه هم محتمل به نظر می‌رسند و ممکن است چند زندانی آزاد شوند یا بخشی از دارایی‌های مسدود شده ایران در یک کشور دیگر آزاد شود؛ اما انتظار بازگشت تاریخ به عقب و به روز قبل ۸ می ۲۰۱۸، روزی که آمریکا از برجام خارج شد، بسیار دور از انتظار است.

انتهای پیام/