بررسی حقوق بین‌الملل بشردوستانه/کنوانسیون ژنو و چالش‎های پیش‎روی آن

خبرگزاری میزان – باید پذیرفت که جنگ در زندگی بشری یک واقعیت غیرقابل کتمان و انکارناپذیر است و استدلال برخی مبنی بر نادرست بودن اعتراف به وجود قواعد جنگی با این توجیه که این قواعد به جنگ مشروعیت می‌بخشد، نمی‌تواند منکر وقوع جنگ‌ها و پیامد‌های بشری متعاقب آن باشد.

پذیرش واقعیت بروز ‌گاه‌وبی‌گاه جنگ‌ها، تجربه کشور‌های مختلف از جنگ‌هایی که به نحوی آن‌ها را درگیر خود کرده بود، در ۲۲ آگوست ۱۸۶۴ به امضای نخستین کنوانسیون ژنو شامل حقوق اسرا و بی طرفی خدمات پزشکی در جنگ‌ها منجر شد.

امضای این کنوانسیون بستر تشکیل صلیب سرخ جهانی را فراهم کرد که اکنون در امور بشردوستانه بین‌المللی بر مبنای حقوق بین‌الملل در سطح جهان است.

پیمان یا کنوانسیون ژنو به عنوان دربردارنده مفادی مبنی بر لزوم حمایت و حفاظت افراد خارج از دایره جنگ و درگیری‌های مسلحانه، مهم‌ترین ماده حقوق بین‌الملل بشردوستانه است.

کنوانسیون ژنو

در آگوست ۱۸۶۴ حدود ۱۲ کشور در کنفرانسی در شهر ژنو توافقی را انجام دادند که سرنوشت‌ساز بود؛ این توافق درباره جمع‎آوری سربازان زخمی در جنگ‌ها و امدادرسانی پزشکی به آن‌ها بود.

کنوانسیون دوم ژنو حدود چهار دهه بعد در سال ۱۹۰۶ تشکیل شد که بر مبنای تجدیدنظر در مفاد کنفرانس ۱۸۶۴ با تاکید بر همکاری از کمک‌رسانی و خیریه‌های پزشکی و امدادی قرار داشت.

کنوانسیون سوم در سال ۱۹۲۹ تشکیل شد که تمرکز جدی بر موضوع اسیران جنگی داشت.

کنوانسیون چهارم نیز در ۱۹۴۹ پس از پایان یافتن جنگ جهانی دوم در پی تشکیل کنفرانس در ژنو امضا شد؛ گسترش مفاد کنوانسیون‌های پیشین در دستور کار این کنوانسیون قرار گرفت.

این کنوانسیون‌ها و پروتکل‌های الحاقی آن‌ها مجموعه‌ای از حقوق عمومی بین‌الملل را تشکیل می‌دهند که به عنوان حقوق بشردوستانه درگیری‌های مسلحانه نیز شناخته می‌شوند.

در واقع، این کنوانسیون‌ها، حداقل حمایت‌ها، استاندارد‌های رفتار انسانی و تضمین‌های اساسی احترام به قربانیان درگیری‌های مسلحانه را ارائه می‌دهند.

در حالی‌که رشد این کنوانسیون‌ها در طول دهه‌های متمادی رخ داد، نقض آن‌ها از سوی کشور‌های مختلف یا چشمپوشی عامدانه از نقض آن‌ها نیز طی دهه‌های گذشته اتفاق افتاد.

کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو و پروتکل‌ها

کنوانسیون نخست

این کنوانسیون از سربازان و پرسنل پزشکی مجروح و ناتوان که در خصومت علیه یکی از طرفین جنگ شرکت ندارند، حمایت کرده و رفتار انسانی بدون تبعیض بر اساس نژاد، رنگ، جنسیت، مذهب، ثروت، ... را تضمین می‌کند.

کنوانسیون ۲

این کنوانسیون، حمایت‌های ذکر شده در کنوانسیون اول را به سربازان کشتی‌های غرق شده و دیگر نیرو‌های دریایی گسترش داد.

کنوانسیون ۳

براساس این کنوانسیون، غیرنظامیان از حمایت‌های اعطا شده به سربازان بیمار و مجروح در کنوانسیون نخست برخوردار می‌شوند.

کنوانسیون ۴ 

در این کنوانسیون، مقررات اضافی در مورد رفتار با غیرنظامیان در نظر گرفته شد؛ نکته مهم در این کنوانسیون به طور خاص حمله به بیمارستان‌های غیرنظامی، وسایل حمل و نقل پزشکی و ... ممنوع و حقوق زندانیان و نحوه برخورد اشغالگران با جمعیت اراضی اشغال شده مشخص شد.

پروتکل‌های تعیین شده برای این کنوانسیون‌ها، ضمن ارائه توضیحات در مورد اصطلاح مورد استفاده در کنوانسیون‌ها، برخی از مبانی مانند مبانی رفتار انسانی را تشریح کرده است.

نقض کنوانسیون ژنو

کنوانسیون ژنو به عنوان مهم‌ترین بخش‌های حقوق جنگ، برخلاف انتقاد‌ها نه تنها به جنگ‌ها مشروعیت نمی‌دهد، بلکه با طرح حقوق و قوانینی درصدد است تا پیامد‌های وخیم ناتوانی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در جلوگیری از جنگ را کاهش دهد.

کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو به مرور زمان جایگزین قواعد عرفی جنگی شدند که همچنان در بسیاری از موارد استفاده می‌شوند.

ناگفته پیداست که نقض کنوانسیون‌های ژنو و پروتکل‌های آن از سوی چه کشور‌هایی صورت می‌گیرد.

مدعیان غربی حقوق بشر به دلیل تاثیر و نفوذی که بر سازمان‌های بین‌المللی دارند و به دلیل دارا بودن سیاست‌های توسعه‌طلبانه و ماجراجویانه خود در نقاط مختلف جهان از اصلی‌ترین ناقضان کنوانسیون‌های ژنو هستند و در این چارچوب نقض کنوانسیون‌های مذکور از سوی شرکا و متحدان خود را نادیده گرفته یا پوشش می‌دهند.

عدم امضای برخی از کنوانسیون‌های ژنو و پروتکل‌های مربوط به آن به بهانه‌های مختلف نیز زمینه‌ساز توجیه چنین رویکردی است.

مهم‌ترین مفاد کنوانسیون‌های ژنو برای جهان حاضر

در میانه نقض گسترده کنوانسیون‌های ژنو و پروتکل‌های مربوط به آن باید توجه داشت که اجرا و حمایت از این پروتکل‌ها در حال حاضر بیش از هر زمانی اهمیت دارد.

از مهم‌ترین دلایل این تاکید، لزوم تضمین فرآیند دسترسی غیرنظامیان به کمک‌های بشردوستانه، جلوگیری از نقض قوانین بین‌المللی بشردوستانه و مبارزه با مصونیت از مجازات است؛ چراکه درگیری‌های مسلحانه و حملات نظامی در جهان حاضر که با بحران‌های پیچیده بشری و غیر بشری از تغییر اقلیمی تا بحران مهاجرت و از تشدید بحران گرسنگی تا شیوع بیماری‌های همه گیر مرگبار مواجه است، بیش از هر زمان دیگری می‌تواند مرگبار باشد.

مصادیق نقض کنوانسیون‌های ژنو

نقض کنوانسیون‌های ژنو به صورت آشکار در سراسر جهان رخ می‌دهند؛ این اتفاق‌ها محدود به جغرافیای خاصی نیستند، اما عاملان خاصی را شامل می‌شوند.

آزمایشگاه‌های بیولوژیک و آزمایش‌های انجام شده در آن‌ها، شکنجه و رفتار‌های غیر انسانی با اسرای جنگی و زندانیان، اشغال اراضی، تامین تسلیحات مورد نیاز برای حمله به جمعیت غیرنظامی، ... نمونه‌هایی از نقض کنوانسیون‌های ژنو هستند.

مدعیان غربی حقوق بشر از عاملان اصلی نقض کنوانسیون‌های ژنو هستند؛ به طور مثال، آمریکا از طریق شکنجه زندانیان گوانتانامو و سیاست‌های ضد مهاجرتی و کشور‌های اروپایی مانند انگلیس و فرانسه از طریق سیاست‌های ضد مهاجرتی در سال‌های اخیر به شکل گسترده کنوانسیون‌های مذکور را نقض کرده اند.

باید توجه داشت که این کشور‌ها از طریق به راه انداختن جنگ‌های مختلف یا نقش داشتن در درگیری‌های مسلحانه در نقاط مختلف جهان مرتکب جنایت‌های جنگی شدند که به صورت آشکار نقض کنوانسیون‌های ژنو محسوب می‌شوند.

مدعیان غربی حقوق بشر به دلیل تولید، فروش و استفاده از تسلیحات شیمیایی نیز جز بزرگ‌ترین ناقض‌های کنوانسیون‌های ژنو محسوب می‌شوند.

این کشور‌ها در عین حال، نقش مهمی در نقض کنوانسیون‌های مذکور از سوی متحدان و شرکای خود دارند؛ سکوت در برابر دستگیری‌های خودسرانه، ناپدیدشدن‌های اجباری، ... اقلیت روهینگیا میانمار، چشم‌پوشی از جنایت‌ها و اشغالگری رژیم صهیونیستی در فلسطین، ... از آن جمله هستند.

انتهای پیام/