خبرگزاری میزان – آلودگی هوا در قلب سلامت عمومی، اقتصاد، کشاورزی، تنوع زیستی، محیط زیست و بحران آب و هوایی جهانی است که هم تأثیر میگذارد و هم نیاز به توجه فوری همه بخشهای جامعه دارد.
شواهد برای این واقعیت روزمره بسیار زیاد است؛ قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا بر سلامت همه افراد تأثیر میگذارد، به ویژه آسیبپذیرترین افراد، جوانان و مسنها، آنهایی که مشکلات بهداشتی زمینهای دارند و مهمتر از همه کودکان از دوران بارداری گرفته تا نوزادان و نوزادان در مراحل مهم رشد.
امروزه، کمتر از یک درصد از بشریت، هوایی تنفس میکنند که با سختترین دستورالعملهای کیفیت هوای سازمان جهانی بهداشت مطابقت دارد؛ بر اساس برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، سالانه ۷ میلیون مرگ زودرس به دلیل آلودگی هوا رخ میدهد، از جمله ۶۰۰ هزار کودک زیر ۱۵ سال و این آمار بدون احتساب میلیونها نفر دیگر است که از بیماریهای مزمن مرتبط با آلودگی هوا رنج میبرند.
آلودگی عبارت است از ورود یا وجود آلایندههایی که میتوانند اثرات مخربی بر محیط طبیعی داشته باشند؛ دو نوع بارز آلودگی هوا و آب وجود دارند، اگرچه بسیاری از اشکال دیگر آلودگی نیز وجود دارند به عنوان مثال آلودگی خاک؛ بسیاری از اشکال آلودگی میتوانند تأثیر منفی گسترده و طولانی مدتی بر سلامت انسانها، گیاهان و حیوانات یا حتی کل اکوسیستم داشته باشند.
آلودگی هوا بر سایر سیستمها مانند اکوسیستمها نیز تأثیر میگذارد؛ رسوب گوگرد و نیتروژن میتواند منجر به اسیدی شدن و اوتروفیکاسیون (غنی بیش از حد با مواد مغذی) سیستمهای آبی شود؛ ازن تروپوسفر میتواند اثرات منفی بر اکوسیستمها داشته باشد که منجر به از بین رفتن تنوع زیستی و تأثیر منفی بر رشد گیاهان، سرزندگی، فتوسنتز، تعادل آب، فرآیندهای گل دهی و همچنین توانایی پوشش گیاهی برای جذب کربن میشود.
تبعات و هزینههای بالای آلودگی هوا
آلودگی هوا هزینههای اقتصادی بالایی دارد؛ به عنوان مثال، از دست دادن روزهای کاری یا تحصیلی به دلیل بیماریهای مزمن مانند آسم، افزایش هزینههای مراقبتهای بهداشتی، کاهش بازده محصولات و کاهش رقابت شهرهای مرتبط در سطح جهانی.
در سال ۲۰۲۱، یک مطالعه از سوی بانک جهانی نشان داد که هزینه اقتصادی اثرات بهداشتی آلودگی هوا به تنهایی بالغ بر ۸.۱ تریلیون دلار است که معادل ۶.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) در سال ۲۰۱۹ است.
بیشترین تأثیرات آلودگی هوا اغلب در مناطق نزدیک به منبع انتشار است، اما بسیاری از آلایندههای هوا میتوانند صدها تا هزاران کیلومتر از منبع انتشار در اتمسفر حرکت کرده یا در جو ایجاد شوند و تأثیرات منطقهای و قارهای را ایجاد کنند؛ به عنوان مثال، گرد و غبار معدنی خاک و شن و ماسه، که تقریباً ۴۰ درصد از کل ذرات معلق در هوا را در پایینتر از جو تشکیل میدهند، میتوانند تا یک هفته در اتمسفر باقی بمانند که اجازه میدهد در قارهها منتقل شود و تأثیری جهانی بر سلامتی، کشاورزی، حمل و نقل، اقتصاد و آب و هوا بگذارد.
در نهایت، آلودگی هوا به شدت با تغییرات آب و هوایی مرتبط است، به طوری که بسیاری از گازهای گلخانهای و آلایندههای هوا از همان منابع منتشر میشوند؛ این بدان معناست که اتخاذ سیاستها و اقدامات منسجم با هدف کاهش انتشار آلایندههای اقلیمی نیز میتواند تأثیرات مفیدی بر کیفیت هوا داشته باشد؛ برعکس، آنها همچنین میتوانند به طرق مختلف یکدیگر را تشدید کنند.
افزایش دما میتواند منجر به افزایش دفعات آتشسوزیهای جنگلی شود که به نوبه خود منجر به افزایش سطح ذرات معلق در هوا حاوی چندین آلاینده دیگر، به ویژه ازن و کربن سیاه (جزئی از PM2.5) میشود که میتواند الگوهای آب و هوا را تغییر دهد و برای گرم کردن، به ویژه در مناطق پوشیده از یخ و برف نقش داشته باشد.
کدام کشورها بیشترین آلایندگی را دارند؟
انتشار گازهای گلخانهای با منشاء انسانی عامل اصلی تغییرات اقلیمی است؛ اثرات آنها بر گرمایش جهانی ویرانگر است و کاهش این انتشارات برای جلوگیری از اعمال فشار زیادی بر روی کره زمین از سوی انسانها بیش از پیش ضروری میشود. وضعیت به حدی بحرانی است که آژانس بینالمللی انرژی (IEA) پیشبینی کرده است که در صورت ادامه روند انتشار گازهای گلخانهای تا سال ۲۰۵۰، ۱۳۰ درصد افزایش خواهد یافت.
به نظر میرسد آلاینده ترین کشورها آگاه هستند که باید انتشار گازهای گلخانه ای خود را کاهش دهند، اما علیرغم توافقاتی مانند پروتکل کیوتو، این انتشار دی اکسید کربن همچنان در حال افزایش است. تقریباً همه کشورهای جهان تا حد زیادی مسئول سطح بالای آلودگی جهانی هستند، اما پنج کشور وجود دارند که از بقیه متمایز هستند، همانطور که در زیر نشان داده شده است:
۱. چین (۳۰ درصد)
پرجمعیت ترین کشور جهان بازار صادراتی عظیمی دارد که شاهد رشد صنعت آن به یک خطر جدی برای کره زمین بوده است. تنها در پنج استان که میزبان اکثر این صنایع هستند، بیش از هر کشور دیگری در جهان دی اکسید منتشر میشود. در نتیجه، پکن در سالهای اخیر هشدار قرمز دائمی برای آلودگی محیط زیست را تجربه کرده است.
۲. آمریکا (۱۵ درصد)
اگرچه در زمانهای اخیر مهمترین ابتکارات برای مبارزه با تغییرات اقلیمی را مدیریت کرده، اما در عمل اکثریت بزرگی ناکافی نشان داده شده است. سطح آلودگی آن نیز محدود به شهرهای بزرگ نیست. بسیاری از مناطق روستایی نیز متوجه عواقب آن شده اند.
۳. هند (۷ درصد)
سازمان بهداشت جهانی میگوید از ۱۵ شهر آلوده جهان ۱۴ شهر در هند است. این کشور از سال ۱۹۸۱ قانونی برای حفاظت از کیفیت هوا دارد، اما سوزاندن سوختهای فسیلی رشد قابل توجهی داشته است و در نتیجه هند در رتبهبندی آلاینده ترین کشورهای جهان رتبه سوم را به خود اختصاص داده است.
روسیه (۵ درصد)
بزرگترین کشور جهان از نظر جغرافیایی به دلیل وابستگی زیاد به محصولاتی مانند نفت، زغال سنگ، گاز و سوختهای فسیلی در این رتبه بندی ظاهر میشود. همچنین در چند دهه گذشته چندین وضعیت اضطراری زیست محیطی را تجربه کرده و جنگل زدایی و شکار حیوانات زیادی را در خود جای داده است.
۵. ژاپن (۴ درصد)
در نهایت، دیگر قدرت بزرگ آسیایی پس از چین این فهرست را تکمیل می کند؛ ژاپن بزرگترین مصرف کننده سوختهای فسیلی در جهان و پنجمین تولید کننده گازهای گلخانه ای است؛ این وضعیت به دلیل سطح بالای توسعه شهری و صنعتی آن است که به نظر می رسد کمی به طبیعت اهمیت میدهد.
آلایندهترین صنایع جهان در سال ۲۰۲۳
هنوز تعدادی از صنایع وجود دارند که به دلیل اثرات آلاینده و همچنین آسیبی که به محیط زیست وارد میکنند، همچنان نگران کننده هستند
در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان برخی از آلایندهترین صنایع به شرح زیر هستند:
صنعت سوخت و انرژی، کشاورزی و تولید مواد غذایی، صنعت مد (فست مد)، خرده فروشی مواد غذایی، صنعت حمل و نقل، صنعت ساخت و ساز.
سازمان جهانی بهداشت: میلیاردها نفر هوای ناسالم تنفس میکنند
تقریبا کل جمعیت جهان (۹۹ درصد) هوایی تنفس میکنند که بیش از حد مجاز شاخصهای کیفیت هوای سازمان بهداشت جهانی است و سلامت آنها را تهدید می کند. تعداد بی سابقه ای از بیش از ۶ هزار شهر در ۱۱۷ کشور در حال حاضر کیفیت هوا را زیر نظر دارند و آن را مورد سنجش قرار میدهند، اما مردم ساکن در آنها همچنان سطوح ناسالم ذرات ریز و دی اکسید نیتروژن را تنفس می کنند و مردم کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط بیشترین میزان تماس را دارند.
تعداد روزهای آلوده در شهرهای هند
هند به عنوان یکی از آلودهترین کشورهای جهان که بیشترین شهرهای آلوده جهان را در خود جای داده در بیشتر فصول سال آلودگی هوا را تجربه میکند.
تعداد روزهای آلوده سال در این کشور در پاره ای از موارد به حدود ۲۵۰ روز نیز میرسد.
بر اساس یک ارزیابی، محدوده ورود به سطح آلودگی ۱۸۰ روز، محدوده آلودگی در فاصله بین ۱۸۰ تا ۲۲۰ و بالاتر از ۲۲۰ روز نیز به عنوان آلوده در نظر گرفته میشود.
تعداد روزهای آلوده در برخی از مناطق این کشور در حدود ۱۰ روز بوده و در برخی مناطق این کشور به ۲۵۰ روز نیز میرسد.
نگاهی به وضعیت آلودگی هوا در آمریکا
برخی از مناطق آمریکا با آلودگی شدید هوا دست و پنجه نرم میکنند؛ در سال ۲۰۱۸ در برههای از زمان در کالیفرنیا آلودگی ذرات معلق تقریباً ۲۰۰ میکروگرم بر متر مکعب بود که در محدوده «بسیار ناسالم» قرار داشت و به مردم توصیه شد که فعالیت در فضای باز را محدود کنند.
وقوع آتشسوزیهای گسترده جنگلی در ایالتهایی مانند کالیفرنیا موجب تشدید آلودگی میشود؛ در سال ۲۰۱۸ و بر اثر آتشسوزی «کمپ فایر» دادههای سایتهای پایش کیفیت هوا نشان میداد که در سانفرانسیسکو، حدود ۲۰۰ مایلی جنوب پارادایس، آلودگی ذرات ریز در بدترین حالت به نزدیک به ۲۰۰ میکروگرم بر متر مکعب رسید.
میانگین کیفیت هوای روزانه بین «ناسالم» و «بسیار ناسالم» به مدت ۱۱ روز در نوسان بود. مدارس بسته شدند و خدمات تله کابین به حالت تعلیق درآمد. ماسکهای محافظ صورت و فیلترهای تصفیه هوا در فروشگاه های محلی فروخته میشدند.
تعداد روزها با آلودگی متوسط و بالا در انگلیس
آمار دولتی انگلیس کیفیت هوای این کشور را از سال ۱۹۸۷ با ارائه جزئیات و همچنین تعداد روزهای با آلودگی متوسط و شدید را نشان میدهد.
بر اساس این آمار، در تعداد متوسط روزهای آلودگی «متوسط» یا بالاتر در مکانهای شهری و روستایی تفاوتهایی وجود دارد، و اینها توسط آلایندههای مختلف ایجاد میشوند.
بین سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میانگین روزهای آلودگی «متوسط» یا بالاتر، بهویژه در مکانهای نظارت روستایی افزایش یافت. این امر عمدتاً ناشی از افزایش آلودگی ازن بین سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ بود که در سایتهای نظارت روستایی بیشتر از سایتهای نظارت شهری بود.
تعداد روزهای آلودگی هوای «متوسط» یا بالاتر به بالاترین مقدار در سری زمانی در سال ۲۰۱۸ افزایش یافته است؛ میانگین تعداد روزها از ۹ روز در سال ۲۰۱۷ به ۲۵ روز در سال ۲۰۱۸ افزایش یافته است.
روزهای به شدت آلوده چین کمتر از یک درصد در سال ۲۰۲۲
وزارت محیط زیست چین اخیرا اعلام کرد که کیفیت کلی محیط زیست چین در سال ۲۰۲۲ روند رو به بهبودی را نشان داد و نسبت روزهای بسیار آلوده برای اولین بار به کمتر از ۱ درصد رسید.
این نهاد چینی میگوید نسبت «روزهای هوای خوب» در شهرهای سراسر چین در سال گذشته میلادی ۸۶.۵ درصد بوده است.
تعداد روزهای پایتخت چین با هوای آلوده
گزارشهای منتشر شده نشان داد که پکن در سال ۲۰۱۴ بیش از ۲۰۰ روز آلودگی هوا را تجربه کرد که به عنوان «ناسالم» یا بدتر از آن طبقه بندی شد، از جمله ۲۱ روز که «خطرناک» طبقهبندی شدند.
اطلاعات جمعاوری شده از سوی سفارت آمریکا در چین جمعآوری شده، تنها ۱۰ روز را در سال ۲۰۱۴ در این شهر با شرایط «قابل قبول» ارزیابی کرده است.
بر اساس اطلاعاتی که توسط مقامات محلی منتشر شده، ساکنان پکن در سال ۲۰۲۱ به مدت ۲۸۸ روز هوای خوب یا نسبتاً خوب تنفس کردند که ۱۲ روز بیشتر از سال ۲۰۲۰ است.
پکن برای مدت طولانی به دلیل طوفانهای شن مکرر شمال و غرب و صنعتی شدن منطقه از آلودگی هوا رنج میبرد.
در سال ۲۰۱۳، زمانی که پکن شروع به انتشار شاخص ساعتی آلودگی هوا کرد، مشخص شد که کیفیت هوا تنها برای ۱۷۶ روز از سال خوب تا متوسط است؛ و از روزهای باقی مانده، ۵۸ روز به عنوان خطرناک درجه بندی شدند.
نگاهی به وضعیت آلودگی هوا در پایتخت هند
دهلی نو، پایتخت هند دومین شهر آلوده جهان در سال ۲۰۲۲ به شمار میرود.
بر اساس دادههای رسمی، دهلی در سال ۲۰۲۱ بدترین هوای آلوده ماه نوامبر خود را در دستکم شش سال ثبت کرد.
این شهر در ماه نوامبر سال ۲۰۲۱ حدود ۱۱ روز آلودگی «شدید» را ثبت کرد که در نوامبر ۲۰۱۶ این رقم ۱۰ روز بود.
داده ها همچنین نشان داد که ساکنان دهلی حتی یک روز «خوب» کیفیت هوا را در طول ماه نوامبر همان سال تجربه نکردهاند.
این اعداد بدترین ارقامی هستند که دهلی از سال ۲۰۱۵، زمانی که هیئت مرکزی کنترل آلودگی شروع به ثبت دادههای کیفیت هوا کرد، دیده شده است.
با این وجود دهلی در سال ۲۰۲۲ تنها ۶ روز هوای آلوده شدید را تجربه کرده که کمترین میزان از سال ۲۰۱۶ است.
این شهر در سال ۲۰۲۲ شش روز را ثبت کرد که شاخص کیفیت هوا (AQI) بیش از ۴۰۱ یا در رده «خطرناک» بود، در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۱۹ این رقم ۲۴ و در سال ۲۰۱۸ این رقم ۱۹ روز بوده است.
تعداد روزهای آلوده هوا در تهران
در سال ۱۴۰۱ تاکنون بر اساس روزشمار شاخص آلودگی هوا، وضعیت هوای تهران به شرح زیر بوده است:
پاک: ۲ روز قابل قبول: ۱۵۶ روز ناسالم برای گروهای حساس: ۱۲۳ روز ناسالم: ۳۲ روز بسیار ناسالم: ۲ روز خطرناک: ۲ روز
شاخصهای آلودگی هوا
بر اساس استانداردهای تعیین شده، شاخص آلودگی هوا به شرح زیر تعریف میشود:
۰-۵۰ خوب ۵۱-۱۰۰ قابل قبول ۱۰۱-۱۵۰ ناسالم برای گروههای حساس ۱۵۱-۲۰۰ ناسالم ۲۰۱-۳۰۰ بسیار ناسالم بالاتر از ۳۰۱ خطرناک
با این وجود برخی از استانداردها، شاخصهای آلودگی هوا را به شرح زیر تعریف میکنند:
۰-۵۰ خوب ۵۱-۱۰۰ قابل قبول ۱۰۱-۲۰۰ متوسط ۲۰۱-۳۰۰ ضعیف ۳۰۱-۴۰۰ بسیار ضعیف ۴۰۱-۵۰۰ خطرناک
