قبولی قانونی سرپرستی کودکان بی‌سرپرست و بد‌سرپرست

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، بر اساس قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲، امور مربوط به سرپرستی این کودکان و نوجوانان با سازمان بهزیستی کشور است.

 

در این قانون شرایطی را تعیین کرده است که افراد دارای این شرایط می‌توانند اقدام به سرپرستی این کودکان کنند.

 

در مرحله­‌ی اول مهم است که فرد از اتباع ایرانی باشد به موجب ماده ۵ قانون مذکور افراد دارای شرایط زیر می­‌توانند از بهزیستی درخواست سرپرستی کودکان بی‌سرپرست را کنند:

الف ـ زن و شوهری که پنج سال ازدواج کرده باشند و از این ازدواج فرزندی نداشته باشند، به شرطی که یکی از آن­ها حداقل ۳۰ سال داشته باشد.

ب ـ زن و شوهر دارای فرزند به شرطی که یکی از آن­ها حداقل ۳۰ سال داشته باشد.

ج ـ دختران و زنان بدون شوهر، درصورتی که حداقل سی سال سن داشته باشند، فقط حق سرپرستی کودکان دختر را دارند.

در بعضی موارد مانند این که درخواست‌کننده از وابستگان کودک باشد یا زوجی درخواست کند که امکان بچه‌­دار شدن نداشته باشند، می­توان با درنظر گرفتن مصلحت کودک از برخی از این شرایط چشم‌پوشی کرد. اولویت در پذیرش سرپرستی به ترتیب با زن و شوهر بدون فرزند، سپس زنان و دختران بدون شوهر فاقد فرزند و در نهایت زن و شوهر دارای فرزند است.

هم چنین درخواست کنندگان سرپرستی باید دارای شرایطی مانند عدم محکومیت جزایی مؤثر، تمکن مالی، سلامت جسمی و روانی، نداشتن اعتیاد به مواد مخدر وشروطی از این قبیل باشند. (ماده ۶ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست)

در صورتی می­‌توان سرپرستی این کودکان را به سایرین سپرد که امکان شناخت پدر یا مادر یا جد پدری او وجود نداشته باشد یا این افراد یا وصی آن­ها در قید حیات نباشند یا هیچ­کدام صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و دادگاه سرپرستی او را به سازمان بهزیستی سپرده باشد. (ماده ۸ قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست)

در ابتدا تقاضانامه­‌ی درخواست­‌کنندگان سرپرستی باید به سازمان بهزیستی داده شود و سازمان حداکثر پس از دو ماه برای اعلام نظر کارشناسی به دادگاه ارسال می­کند.

 

دادگاه همه­‌ی جوانب و موارد و شروط ذکر شده در قانون را بررسی می­کند و با درنظر گرفتن نظر بهزیستی اگر همه چیز مساعد بود قرار سرپرستی موقت و آزمایشیِ شش ماهه را صادر می­‌کند و به دادستان و متقاضی و بهزیستی ارسال می­کند. اگر در طول این شش ماه هر یک از شرایط از بین رفت یا معلوم شود که از اول وجود نداشته است، دادگاه می‌تواند با تقاضای دادستان یا هر یک از تقاضاکنندگان و تقاضای بهزیستی، قرار سرپرستی موقت لغو کند.

 

تمامی این شروط و نظارت­ها برای مصلحت خود کودک مقرر شده است و هر موضوعی که مصلحت او را در خطر قرار دهد در اولویت کار سازمان بهزیستی و دادگاه و دادستان قرار دارد.

حال اگر در طول مدت شش ماهه موردی پیش نیاید دادگاه در صورتی حکم سرپرستی را صادر می­‌کند که تقاضاکننده بخشی از اموال خود را به کودک تحت سرپرستی تملیک کند و تشخیص این که چه میزان باشد با دادگاه است. البته احراز لزوم به نام کردن بخشی از مال با دادگاه است و ممکن است در مواردی برای مصلحت کودک از این شرط چشم‌پوشی کند. اداره­‌ی این اموال در صورتی با سرپرست است که دادگاه او را قیم کودک نیز قرار دهد. هم­چنین برای صدور حکم سرپرستی باید درخواست‌­کننده تعهد دهد که تمامی مخارج مربوط به سرپرستی کودک را تامین کند. تشخیص لزوم این مورد نیز بر عهده­‌ی دادگاه است.

آثار صدور حکم سرپرستی

با صدور حکم سرپرستی یکسری حقوق و تکلیفی برای سرپرستان ایجاد می­‌شود که به ذکر این موارد پرداخته می­‌شود:

با صدور حکم سرپرستی، کودک در حکم فرزند آن خانواده محسوب می­‌شود و تمامی هزینه­‌ها و مراقبت­‌های لازم را همانطور که در قبل ذکر شد باید تعهد دهد که انجام بدهد و بر اساس ماده ۱۷ قانون مذکور، تکالیف سرپرست نسبت به کودک از نظر نگهداری تربیت و نفقه و… مانند تکالیف والدین نسبت به اولاد است. اگر زوجینِ سرپرست از یکدیگر جدا شوند یا در صورت فوت، کودک طبق نظر دادگاه به یکی از آن‌ها یا شخص ثالثی سپرده می­‌شود.

همانطور که گفتیم رابطه­‌ی کودک با سرپرستان مانند رابطه اولاد با والدین خود است به همین جهت اطاعت از سرپرستان و داشتن حق تنبیه در حد متعارفی که والدین برای اولاد دارند، برای کودک نیز برقرار است.

پس از صدور حکم قطعی سرپرستی دادگاه به سازمان ثبت احوال ابلاغ می­کند تا نام کودک وارد اسناد سجلی سرپرستان شود و هم چنین شناسنامه­‌ی جدید با نام خانوادگی سرپرستان برای کودک صادر شود و سابقه­‌ی هویتی کودک در پرونده­‌ی او محفوظ می­‌ماند.

 

وقتی کودک به ۱۸سال رسید می­‌تواند از اداره‌ی ثبت احوال درخواست صدور شناسنامه­‌ی جدید با نام خانوادگی والدین واقعی خود در صورت معلوم بودن نماید.

هر موقع سرپرست قصد ازدواج کند باید مشخصات فرد مورد نظر را به دادگاه اعلام کند تا دادگاه بررسی کند که با توجه به مصلحت کودک آیا سرپرستی همچنان ادامه داشته باشد یا تمام شود. یک موردی که قابل بررسی است ازدواج سرپرست با کودک تحت سرپرستی است. با صدور حکم سرپرستی محرمیت ایجاد نمی­‌شود و قانون تعیین تکلیف کرده است که ازدواج چه در زمان حضانت چه بعد از آن ممنوع است مگر به تشخیص دادگاه که با گرفتن نظر بهزیستی آن را به مصلحت فرزندخوانده تشخیص دهد. در حالی که به‌نظر می­‌رسد از نظر فقهی و قانونی این ازدواج خالی از اشکال نباشد.

با توجه به این که سرپرست مانند، ولی قهری برای فرزند‌خوانده نیست در نتیجه پس از فوت سرپرست پدر او، مانند جد پدری، ولی او نخواهد بود و دادگاه اقدام به تعیین قیم برای کودک می‌­کند و همچنین باتوجه به این‌که فقط، ولی قهری می‌­تواند وصی تعیین کند، سرپرست نمی‌تواند وصی برای فرزند خوانده تعیین کند و دادگاه اقدام به انتخاب قیم می­‌کند.

۶) عدم قطع رابطه کودک با خانواده حقیقی خود

با صدور حکم سرپرستی رابطه­‌ی بین کودک با خانواده­‌اش پابرجاست و خللی در آن ایجاد نمی­‌شود.

قانون حمایت از کودکان بی­‌سرپرست برای جبران این موضوع که فرزندخوانده از سرپرست ارث نمی­‌برد، همانطور که ذکر شد، به نام زدن بخشی از اموال سرپرست را واجب کرده است تا از هرگونه سوءاستفاده جلوگیری شود.