آشنایی با آداب و رسوم مردم خراسان جنوبی در نوروز

به گزارش گروه فضای مجازی ،  مردمان قدیم بر خلاف جوانان امروز این آداب و رسوم کهن را گرامی داشته و در حفظ و بهتر برگزار کردن آن تلاش فراوان داشتند. اهالی با صفای دیار بیرجند به این ماه اصطلاحاً ماه نوروز می‌گویند.

 

شیرینی پزان، نان پزان، کدورت‌زدایی، پرداخت دین، فاتحه‌خوانی خانه تکانی سال نو و آماده کردن آجیل شب عید مانند کشمش، عناب، نقل، پخته و ... و تفت دادن یا شور کردن تخمه و پسته و دید و بازدید بزرگان فامیل و اقوام از مراسم مرسوم در این ایام است که با شور خاصی انجام می‌شود.

کاشتن سر سبزی یا به قول بیرجندی‌ها سر سوزی یکی از آیین‌های پا بر جا در ایام عید است که حدود یک ماه مانده به عید در ظرف‌های کوچک یا بزرگ مقداری جو، گندم، عدس یا ماش می‌کارند تا روز عید سر سبز باشد.

برخی نیز روی جداره‌های کوزه‌های سفالی سر سبزی‌های بسیار زیبا و دلربایی به وجود می‌آورند. در بعضی از خانواده‌ها هم به نیت سلامتی افراد خانواده برای هر یک از آن‌ها یک سر سبزی می‌کارند.


پاکیزه بودن در هنگام ورود سال نو نیز از آدابی است که اهالی بیرجند مقید به انجام آن هستند و اعتقاد دارند که سال نو را باید با تنی پاک آغاز کرد.

حنا بندان یکی دیگر از مراسم مردم این سرزمین است که درگذشته و در مواقع مختلف از جمله نوروز انجام می‌شده است. هنوز هم گروهی از مردم به ویژه بزرگسالان با آمدن عید نوروز با رنگ کردن مو‌های سر و انگشتان خود با حنا به استقبال نوروز می‌روند.

یکی دیگر از مراسم استان خراسان جنوبی رسم شاه مولایی است که در مناطق شهری و روستایی خراسان جنوبی مرسوم است و انجام آن بدین ترتیب است که چند روز مانده به نوروز افراد خیر و معتمدان محل با مراجعه به ثروتمندان اقدام به تهیه اجناس مورد نیاز نیازمندان کرده و آن‌ها را بین افراد نیازمند تقسیم می‌کنند.

اهالی بیرجند قدیم اعتقاد داشتند که شام شب عید به هر قیمت که شده باید پلو باشد. فقیر و ثروتمند خود را مقید به تهیه و پختن پلو در شب عید می‌دانستند. این هم از رسومی است که امروزی‌ها شاید با شنیدنش به تعجب و خنده وا داشته شوند چرا که بسیاری در قدیم‌الایام استطاعت تهیه پلو و حتی نان گندم را برای یک هفته هم نداشته‌اند چه رسد برای همه سال و تنها نوروز به نوروز، آن هم با کلی سختی و مشقت چشمشان به پلو می‌افتاده است.

سمنوپزان یکی دیگر از مراسم‌های پر رنج و زحمت، پرطرفدار و تشریفاتی نوروز است که برای انجام آن ۴۰ تا ۵۰ روز مانده به نوروز خانم‌ها ظرف‌هایی وسط حیاط یا پشت بام می‌گذاشتند تا از آب باران پر شود همزمان نیز مقداری گندم در پارچه‌های سفید و نازک به نام صافی می‌ریختند تا در آب خیس شود یا اینکه روی تگیجه (تشت مانندی پهن و بافته شده از ساقه‌های گز) می‌گذاشتند و پیوسته آن را با آب نگه می‌داشتند تا گندم‌ها جوانه بزنند. پس از این کار آن‌ها را در جایی پهن می‌کردند تا خشک شود و برای آسیاب کردن یا (دستاس) آماده شود پس از الک کردن آرد‌ها آن را با مقداری آرد معمولی مخلوط می‌کردند. نزدیکی‌های عید آرد‌ها را خمیر و با انواع ادویه مثل زردچوبه، دارچین و سیاه دانه و کراویه مخلوط می‌کردند. با آماده شدن آرد آن را به صورت گرده‌های کوچک یا بزرگ درآورده، در دیگچه‌های مسی به نام (قلیف) گذاشته روی اجاق پر از آتش می‌گذاشتند و روی قلیف‌ها را نیز با آتش می‌پوشاندند و پس از آماده شدن آن‌ها را به تکه‌های مناسب تقسیم و به همراه آجیل از میهمانان نوروزی پذیرایی می‌کردند.

خرید لباس عید از یکی دو ماه به نوروز مانده مردمان بیرجند به بازار می‌روند و لباس عیدشان را می‌خرند، پارچه‌هایی معمولاً خریداری می‌شود که دارای رنگ روشن و سرخ یا زرد باشد و معتقد بودند اگر لباس را خودشان بدوزند پارچه آن را روز‌های دوشنبه یا جمعه قیچی کنند و نیز معتقد هستند که روز پنج‌شنبه ساعت سنگین است و لباس مدتی روی دست می‌ماند تا دوخته شود. روز سه شنبه اگر بریده شود نصیب دزد یا مرده شور می‌شود و روز چهارشنبه می‌سوزد.

وسایل خانه نیز باید عوض و یا تمیز شود. خانه تکانی یا رفت و روب یکی دو هفته پیش از عید خانه تکاتی یا رفت و روب انجام می‌گیرد و مجدداً اثاثیه را جابه‌جا می‌کنند و گرد‌گیری می‌کنند و دوباره آن‌ها را می‌چینند.

روز نخست عید سفره سفیدی به عنوان سفره هفت سین در صبح نخستین روز فصل بهار یعنی نوروز در خانه به سمت قبله پهن می‌شود، قرآن، آیینه و شمعدان، سرکه، سیر، سماق، سنجد، سیب، سه پسته و سیاه‌دانه هفت سین انتخابی این سفره هستند. همچنین اقلام دیگری همچون سرسبزی، کاسه آب، تخم مرغ‌های رنگ کرده و پیاله ماست مَشکی، سبزی تفت داده شده، انواع شیرینی، آجیل و تنقلات رنگارنگ، کاسه آش، نان خشک و میوه‌های خوش عطر و طعم نیز در سفره وجود دارد.

در لحظه سال نو بزرگ‌تر‌های خانواده قرآن و دعا می‌خوانند و کوچک‌تر‌ها نیز ضمن دعا منتظر لحظه تحویل سال نو می‌مانند.

پس از تحویل سال کوچک‌تر‌ها دست بزرگ‌تر‌ها و بزرگ‌تر‌ها صورت آن‌ها را می‌بوسند و با تبریک عید نوروز به یکدیگر، بزرگ‌تر‌ها به دیگر افراد عیدی می‌دهند و برای سلامتی حاضران و آمرزش رفتگان دعا می‌کنند و کام خود را با شیرینی شیرین می‌کنند.

یکی دیگر از اعتقادات مردم خراسان جنوبی این است که هنگام تحویل سال در مزار امام زاده‌ها باشند که در آنجا شمع روشن می‌کنند و در دست می‌گیرند.

از بامداد نوروز دید و بازدید‌ها آغاز می‌شود. در همه خانواده‌ها رسم است که به دیدار کسی که از نظر سن و شخصیت بر دیگران مزیت دارد بروند و دست او را ببوسند و تبریک بگویند و او نیز عیدی که شامل سکه یا پول است به آن‌ها بدهد.

بعضی نیز صبح عید نوروز یک بشقاب گندم برشته که شامل کنجد، گندم، شاهدانه، نخودچی و کشمش است به اضافه یک بشقاب نان شیرین به اضافه تخم مرغ رنگی یا سکه به کوچک‌تر‌ها می‌دهند.

برای سیزده بدر روز دوازده فروردین همه وسایل تهیه می‌شود و هر چه از شیرینی‌ها و آجیل‌ها باقی مانده به همراه سرکه و کاهو برای صبح سیزده آماده می‌شود. صبح سیزده فروردین همه دسته دسته عازم کوه و باغ‌های اطراف منطقه خود می‌شوند چرا که معتقدند در این روز نباید در خانه ماند زیرا این روز نحس و بدیمن است.

عصر این روز ویژه سبزی گره زدن دختر‌ها است که در واقع برای گشایش بخت خود این کار را می‌کنند و اشعاری می‌خوانند. چنانچه سیزده به ماه رمضان بیفتد مراسم را بعد از تمام شدن ماه رمضان در نخستین جمعه یا نخستین عید انجام می‌دهند. 

 

 

: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.