واکنش سازمان میراث فرهنگی به گزارش مونسان در سفر، تاریخ خوزستان در خطر

به گزارش خبرنگار گروه جامعه ، در این توضیح آمده است: پیرو انتشار مطلب مورخ ۱۶/۱۱/۹۶ با عنوان «مونسان در سفر، تاریخ خوزستان در خطر/ بحران در میراث فرهنگی خوزستان» در آن خبرگزاری، خواهشمند است توضیحات ذیل جهت روشنگری اذهان عمومی منتشر شود.

۱) پیش از ارایه توضیح در خصوص موارد انتقادی مطلب منتشر شده در چند نکته عمومی را ضروری می‌دانیم: نکته اول اینکه بخش عمده مشکلات حوزه میراث فرهنگی مربوط به کمبود اعتبار است. اعتبارات تخصیصی طی سالیان گذشته به لحاظ رقم و زمان تخصیص نه تنها موجب تشدید آسیب‌های وارده به بنا‌های تاریخی، بلکه سلب اعتماد به سازمان میراث فرهنگی از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی شده است. دومین مسئله اهمیت پرداختن به موضوع میراث فرهنگی است که متاسفانه این موضوع در اولویت برخی مسئولین استانی قرار ندارد و از این رو در برنامه‌های استان کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. سومین نکته رویکرد برخی نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی است که در مواردی  موضع گیری‌هایی علیه میراث فرهنگی نیز داشته اند. نکته چهارم اینکه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان علیرغم  مشکلات مالی، کمبود منابع انسانی و نیروی کارشناسی متخصص نهایت تلاش خود در راستای وظایف محوله معطوف داشته و برای  هیچ یک از تخریب‌های صورت گرفته، طی یک ماهه اخیر مجوزی صادر نکرده است.

۲) تخریب تلمبه خانه تاریخی دارخوین  و ریزش بخشی از طاق الحاقی یکی از تونل‌های سازه‌های آبی شوشتر از موضوعات مورد اشاره در مطلب است. در این زمینه  اعلام می‌دارد متاسفانه علیرغم اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان در تاریخ ۲۷ آبان ماه ۱۳۹۲ به شهرداری دارخوین مبنی بر اینکه بنای ساختمان قدیمی کارگاه جزو لاینفک مجموعه تاریخی فرهنگی دارخوین است و تحت حفاظت و نظارت قوانین و مقررات ناظر بر حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی قرار دارد، این بنا  بدون استعلام از اداره کل میراث فرهنگی خوزستان از سوی این شهرداری تخریب شد. این تخریب در حالی صورت گرفت که اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان از سال ۱۳۸۹ در سه مقطع پاسخ خود را مبنی بر ثبت بودن این مجموعه به شهرداری دارخوین اعلام کرده بود. در این زمینه با توجه به اینکه ملک مذکور متعلق به وزارت نفت بوده و تخریب آن بدون  اجازه مالک صورت گرفته است، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان و وزارت نفت اقدامات حقوقی لازم را انجام داده و  شکایات خود را به مراجع مربوطه ارسال ارایه کرده اند.  

۳) در خصوص ریزش بخشی از یک طاق در سازه‌های آبی شوشتر اعلام میدارد بخش عظیمی از ساختار معماری و سازه‌ای این مجموعه در زیر آب قرار گرفته است. صخره‌های تشکیل‌دهنده این سازه از جنس سنگ‌های ماسه‌ای است که میزان فرسودگی آن‌ها بسیار بالا و با رژیم آبی ارتباط مستقیمی دارد. با توجه به ساختار ماسه‌ای و شکننده زمین در محوطه این مجموعه و نوسانات آبی در طول زمان،   فشار‌هایی به این اثر وارد و فروریختگی‌هایی صورت گرفته که مرمت شده است، لذا آسیب‌های گاه و بیگاه و ریختگی در چنین بنا‌ها و سازه‌هایی که مدام در معرض تنش قرار دارند، امری بدیهی و گریز ناپذیر است. در زمینه حفاظت و برداشته شدن فشار از جداره سازه‌ها اقدامات مطالعاتی و چند رشته‌ای از سوی امور پایگاه‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آغاز شده و برای تکمیل آن با سازمان برنامه و بودجه مکاتبه شده است. در این زمینه همچنین مطالعات گسترده‌ای در سال‌های قبل با همکاری سازمان آب و برق خوزستان برای استحکام‌بخشی و پایدار سازی این مجموعه انجام شده است. همچنین به تازگی یک گروه متخصص آلمانی که تجارب بسیار زیادی در حوزه استحکام بخشی سازه‌های تاریخی در دنیا و ایران دارند تحقیق و پژوهش خود بر روی این مجموعه را آغاز کرده و گزارش اولیه‌ای نیز ارائه داده اند که پس ارائه طرح نهایی، اجرای اقدمات بعدی برای حفاظت و نگهداری این اثر صورت خواهد گرفت.

۴) سیمانی کردن محوطه‌ای در "خرم کوشک" دیگر مورد اشاره در مطلب یاد شده است که سابقه آن مربوط به سال گذشته است. با کشف تعدادی استخوان انسانی و تکه‌های سفال در محل ساخت انبار سموم اداره مهندسی فضای سبز در منطقه خرمکوشک اهواز در تاریخ پنجم مهرماه سال ۱۳۹۵، عملیات اجرایی ساخت انبار جهت بررسی و اعلام نظر کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان متوقف شد. در آن زمان شرکت مناطق نفت‌خیز اعلام کرد که به دلیل تعویض پیمانکار قادر به ادامه کار نیست. با تصمیم شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب بر ادامه کار و اطلاع به اداره‌کل میراث فرهنگی در دیماه سالجاری، گروهی از کارشناسان به محل اعزام شدند. کارشناسان با اعلام اینکه در اثر فعالیت‌های گسترده انسانی و عمرانی در منطقه خرم‌کوشک بستر موجود به شدت مغشوش و آشفته بوده و عبور سیستم فاضلاب، لوله‌های آب، زیرسازی فضا‌های اداری ـ. مسکونی و فعالیت واحد فضای سبز در این نقطه از عوامل آشفتگی بقایای موجود و تأییدکننده بافت ناهمگن فضای مورد بررسی در این بخش است و همچنین در هیچ کدام از مراحل قبلی از قبیل: ایجاد شبکه گاز، آب، برق، فیبرنوری و تلفن شهری، گزارشی از شواهد و بقایای فرهنگی ـ. تاریخی مشاهده یا گزارش نشده است و بقایا و شواهد فرهنگی منسجم و مشخص از وجود یک محوطه تاریخی در این نقطه‌ی خاص به دست نیامده است، مجوز آغاز فعالیت و ادامه‌ی کار شرکت در این محوطه از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان صادر می‌شود.

۵) خانه اخوان بهبهان نیز از بنا‌های در تملک میراث فرهنگی است که به هزینه مستمر برای مرمت نیاز دارد. این خانه در سال‌های اخیر به دلیل کمبود بودجه  و اولویت مرمت دیگر بنا‌های تاریخی با توجه به بودجه‌های تخصیص یافته در دستور کار استان نبوده است. لیکن در سالجاری با توجه به اختصاص بودجه مرمت پس از انتخاب پیمانکار مرمت این خانه آغاز خواهد شد.

۶) بر چیده شدن پل روگذر شوش از دیگر موضوعاتی مطرح در مطلب است. آغاز برچیده شدن این پل از سوی مسئولین شهری احداث آن به دو دهه پیش برمی گردد که منافاتی با ضوابط عرصه محوطه میراث جهانی شوش ندارد. موضوع تغییر وضعیت تقاطع موسوم به چهارراه شوش و احداث زیرگذر به دلیل مشکلات منظری برای شهر شوش و خطرزا بودن برای تردد شهروندان از سوی مسئولان محلی و نماینده مردم شوش در مجلس شورای اسلامی طی سال‌های اخیر به عنوان مطالبه عمومی مطرح و پیگیری شده است. از زمان طرح این زیرگذر در رایزنی‌ها و جلسات متعدد شهرستانی و استانی، با اعلام شرایط عرصه تاریخی، ایجاد جاده کمربندی با توجه به عدم راه گشایی هر گزینه جایگزین در حل مشکل شهروندان شهر شوش در طرح جامع شوش به عنوان منطقی‌ترین راهِ‌حل کاهش ترافیک و حفظ ایمنی شهروندان از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیشنهاد شده است. از این رو هشتم بهمن ماه علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در نامه‌ای به وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه جاده سراسری اندیمشک ـ. اهواز از عرصه ملی شهر باستانی شوش که امروز به مقصد جهانی گردشگری تبدیل شده، عبور کرده است ایجاد جاده کمربندی را به آن وزارتخانه پیشنهاد کرد.

۷) در زمینه تخریب آسیب دیدگی ۵ اثر سنگی پایگاه میراث فرهنگی از سوی نگهبان این پایگاه که دلایل آن از سوی مراجع قضایی در حال پیگیری است تیم مرمت کاران آثار باستانی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با حضور در این پایگاه و پس از بازدید و بررسی، مرمت آثار آسیب دیده را آغاز کرده اند.

۸) خانه تاریخی بچاری در آبادان نیز از جمله بنا‌هایی بود که در سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. این بنا به دلیل عدم توانایی مالی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان در تملک آن و علیرغم تلاش استان برای مشارکت بخش خصوصی متاسفانه سر انجام با تلاش مالک و با رای دیوان عدالت از فهرست آثار ملی خارج و روند تخریب آن آغاز شد.

۹) در خصوص بافت تاریخی بهبهان نیز اعلام می‌دارد: محدوده بافت‌های  تاریخی شش شهر شوشتر، دزفول، آبادان، اهواز، رامهرمز و بهبهان بر اساس ماده ۱۱۵ برنامه چهارم توسعه اجتماعی و فرهنگی در سال ۱۳۸۸ از سوی سازمان میراث فرهنگی تعیین و توسط شورای عالی شهرسازی به تصویب رسید. محدوده‌های تعیین شده به استاندار وقت، وزیر مسکن و شهرسازی، مدیر عامل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران برای حفاظت از بافت‌های تاریخی ابلاغ شد. در حال حاضر طرح ساماندهی معابر در دستور کار وزارت راه و شهرسازی است که با تصویب آن از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قابل اجرا خواهد بود، از این رو اجرای هر گونه طرحی از جمله طرح حرم تا حرم منوط به تهیه طرح یاد شده و تصویب آن از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.

۱۰) تل گسر نیز از جمله محوطه‌های تاریخی است که اداره گاز بدون هماهنگی اقدام به عملیات اجرایی در این محوطه کرد. این اقدام پس از اطلاع اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان متوقف شده و موضوع از سوی واحد حقوقی در دست پیگیری است.  

۱۱) سخن آخر اینکه حفاظت شایسته از آثارتاریخی این مرز و بوم به منظور تحکیم و حفظ هویت ملی و مذهبی و بستری برای توسعه، ضمن لزوم بازنگری دراعتبارات تخصیص یافته و ساختار و منابع انسانی مورد نیاز، در سایه مشارکت همه جانبه آحاد مردم، دستگاه‌های اجرایی، انجمن‌های مردم نهاد و مشارکت بخش خصوصی ممکن خواهد بود.

توضیح : گزارش مورد اشاره به عدم سفر مسئولان ارشد سازمان میراث فرهنگی و در راس آن ریاست این سازمان به استان خوزستان برای بررسی علل و ریشه های بحران میراث فرهنگی در این استان می پردازد. با این حال در پاسخ مفصل این سازمان توضیحی در این باره ارائه نشده است.