علت لرزش های ایران چیست؟/تاریخچه لرزه خیزی ایران چه می گوید!

به گزارش گروه فضای مجازی ، در صبحگاه ۵ دی ۱۳۸۲ شهر بم و بروات با زلزله‌ای به قدرت ۶.۶ ریشتر لرزید و نه تنها ارگ بم با قدمت بیش از ۲ هزار سال را با خاک یکسان کرد، بلکه متاسفانه بیش از ۳۵ هزار نفر از هموطنان عزیزمان را به خواب ابدی فرو برد و مانند زخمی یادگاری بر خاطره ملت ما باقی ماند و تا امروز که ۱۴ سال از آن می‌گذرد، با دیدنش اشک تلخ بر گونه‌ها جاری می‌شود.

زلزله بم به علت عمق کم کانون، که (هرچه عمق کمتر باشد اثر تخریبی زلزله بیشتر است)، جنس زمین منطقه که بیشتر حالت آبرفتی و منفصل دارد، ساعت نامناسب وقوع زلزله که اکثریت مردم در خواب بودند و نیز از همه مهم‌تر ساختار سنتی و غیر اصولی ساختمان‌ها فاجعه شد و گرنه این زلزله می‌توانست با تعداد کمی مصدوم ختم به خیر شود، همانطور که خوشبختانه در زلزله هجدک کرمان در آذر ۹۶ شاهد آن بودیم.

ما در سرزمینی زندگی می‌کنیم که مدام در حال لرزش است، تاریخچه لرزه خیزی ایران این موضوع را ثابت می‌کند. قدیمی‌ترین منطقه زلزله زده ایران مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد در منطقه سگزآباد (بوئین زهرا) است و چاره‌ای نداریم که خود را مهیای این زندگی کنیم.

بعد از زلزله بم تا کنون زلزله‌های مهمی، چون زلزله ۴/۶ ریشتری سال ۱۳۹۱ در اهر و ورزقان، زلزله ۵/۷ ریشتری سال ۱۳۹۲ در سراوان، زلزله ۲/۶ ریشتری سال ۱۳۹۳ در مورموری لرستان، زلزله ۱/۶ ریشتری سال ۱۳۹۶ در مشهد، زلزله ۳/۷ ریشتری در سال ۱۳۹۶ در سرپل ذهاب و زلزله ۲/۶ ریشتری سال ۹۶ در هجدک کرمان به وقوع پیوسته است.

سالگرد روز تلخ زلزله بم و همزمانی آن با زلزله اخیر سرپل ذهاب و ازگله (۱۲ آبان ۹۶) و تهران ذهنمان را درگیر این چرا‌ها می‌کند که چرا ایران می‌لرزد؟ چرا همیشه زلزله‌های ما همراه با فاجعه انسانی است؟ چرا و چرا...؟

ویدا خاکی زمین شناس گفت: ایران به واسطه موقعیت خاص زمین ساختی خود یکی از نقاط لرزه خیز جهان است که در هرسال به طور میانگین یک تا دو زلزله بین ۶ تا ۷ ریشتر و در هر دهه یک تا دو زلزله بالای ۷ ریشتر را تجربه می‌کند.

وی افزود: از دیدگاه زمین ساختی، کشور بر روی کمربند لرزه خیر آلپاید قرار دارد که از شرق پرتغال در غرب شروع شده و با عبور از جنوب اروپا و ایران و جنوب شرق آسیا تا اقیانوس آرام ادامه می‌یابد. بیش از ۹۵ درصد زلزله‌های دنیا در این منطقه رخ می‌دهد.

خاکی خاطرنشان کرد: فلات ایران بین صفحه عربستان از جنوب غرب و پهنه توران از شمال شرق فشرده شده و پوسته آن کوتاه شده است و همین عامل باعث ایجاد زلزله می‌شود.

زمین شناس در پاسخ به این سوال که آیا زلزله‌های ایران به هم مرتبط هستند که در این زمان کم بعد از زلزله سرپل ذهاب شاهد این همه زلزله هستیم، گفت: همانطور که گفتم ایران کشوری لرزه خیز است، ولی مناطق مختلف آن از لحاظ لرزه خیزی با هم متفاوت و مجزا هستند. به عنوان مثال در ناحیه مرکزی ایران که شامل بم هم می‌شود زلزله‌ها کم عمق و پرقدرت هستند و دوره بازگشت آن‌ها یعنی تکرار زلزله بر روی یک گسل نسبتا کوتاه است. در ناحیه البرز زلزله‌ها کم عمق تا متوسط و با قدرت بالا هستند، ولی دوره بازگشت آن‌ها نسبتا طولانی است. در ناحیه زاگرس زلزله‌ها عمیق‌تر هستند و تعداد آن‌ها زیاد و انرژی آن‌ها نسبتا پایین است و بطور استثنایی در مناطق اطراف گسل جوان زاگرس (مثل زلزله سرپل ذهاب) با انرژی بالای ۶ تا ۷ ریشتری تخلیه می‌شود، بنابراین این لرزه خیزی‌ها مرتبط به هم نبوده و بر اساس ساختار زمین ساختی ایران است.


وی ذکر این نکته را ضروری می‌داند که امروزه به مدد ارتباط جمعی بالا و توسعه شبکه‌های مجازی اخبار به سرعت جابجا می‌شود. به همین دلیل و به واسطه وقوع زلزله دلخراش سرپل ذهاب و بالا رفتن حساسیت مردم به زلزله احساس می‌کنیم که زلزله در ایران زیاد شده است، در صورتی که با نگاه اجمالی بر شمار لرزه نگاشت‌ها حتی فقط لرزه‌های مربوط به دوسال پیش متوجه این نکته می‌شویم که در گذشته نیز تقریبا همین تعداد لرزه در ایران داشتیم.

عضو هیات علمی گروه عمران در پاسخ به این سوال که چرا زلزله‌های ایران اثرات تخریبی زیادی دارند، گفت: ویژگی خاص لرزه‌های ایران کم عمق بودن آن است به طوریکه زلزله‌های ایران اکثرا در عمق کمتر از ۲۵ کیلومتر به وقوع می‌پیوندد و بعضا، چون زلزله بم ۱۳۸۲ عمق آن ۸ تا ۱۰ کیاومتر بود. این مساله باعث می‌شود که اثرات تخریبی زلزله‌های ایران دو چندان شود.

خاکی در پاسخ به این سوال که آیا زلزله قابل پیش بینی است؟ گفت: زلزله قابلیت پیش بینی زمانی ندارد، ولی از لحاظ مکانی قابل پیش بینی است. مثلا می‌دانیم اطراف تهران گسل‌های خطرناکی مثل مشاء و کهریزک را داریم و این مناطق از لحاظ زلزله ریسک خطر بالایی دارند، اما نمی‌توانیم بگوییم چه روزی، چه ساعتی و حتی چه سالی خواهد لرزید. حتی بزرگان علم زلزله ایران، چون دکتر عکاشه با توجه به دوره بازگشت زلزله‌های تهران که حدود ۱۵۰ سال است (الان حدود ۳۵ تا ۴۰ سال تاخیر داشته است) می‌گوید: ۱۰ تا ۱۵ سال آینده زلزله فاجعه آمیز تهران با قدرت بالای ۷ ریشتر به وقوع خواهد پیوست. ولی تاریخ دقیق قابل ذکر نیست ممکن است امروز، فردا، ده سال بعد و ... رخ دهد.

زمین شناس افزود: امروزه تکنیکی به عنوان هشدار وقوع زلزله در کشور‌هایی مثل آمریکا، مکزیک و. وجود دارد که می‌تواند در حد چند ثانیه زودتر وقوع زلزله را اعلام کند، که آن هم با توجه به کم عمق بودن زلزله‌های ایران این هشدار در حد ۱۰ تا ۱۵ ثانیه خواهد بود که عملا قابلیت استفاده ندارد.

وی در خصوص راه حل کاهش اثرات تخریبی زلزله گفت: باید قبل از وقوع حادثه آماده باشیم. این یکی از نکات مهم در مدیریت بحران است که قبل از وقوع حادثه با آمادگی کامل و آموزش همگانی منتظر زلزله و یا هر حادثه طبیعی دیگر باشیم. متاسفانه در کشور ما و به گواه آمار کشته ها، هنوز به این آمادگی نرسیده ایم. در کشور‌هایی مثل ژاپن از دهه ۸۰ میلادی، آمار کشته‌ها نسبت به قدرت زلزله‌ها کاهش یافته است. حتی در مکزیک درپی وقوع دو زمین لرزه به فاصله کمتر از ۵/۱ سال در این کشور آمار کشته‌ها کمتر بود.

خاکی افزود: در ایران همیشه هر ده سال یک زلزله غم انگیز به وقوع می‌پیوندد و همیشه آمار تلفات جانی هم بالاست. رودبار حدود ۵۰ هزار، بم ۳۵ هزار و سرپل ذهاب حدود ۶۳۰ نفر که با توجه به عمق ۲۳ کیلومتری زلزله از سطح زمین، مرکز سطحی زلزله که با شهر فاصله داشت و وقوع زلزله ۵/۴ ریشتری، ۱۰ دقیقه زودتر از زلزله اصلی و با توجه به زمان وقوع زلزله این آمار، آمار بالایی است.

زمین شناس با اشاره به اینکه باید از خودمان شروع کنیم، گفت: در این چند روز و با توجه به صحبت‌ها در جامعه به این نتیجه رسیده ایم که همه مضطرب و ترسان از زلزله هستند، ولی کسی به فکر آمادگی نیست. در منزل یک کیف حیاتی شامل قوطی آب معدنی، غذای کنسرو، لوازم بهداشتی، دارو‌های مهم، چراغ قوه و باطری باید داشته باشیم. راه‌های خروجی را باز نگه داریم و در قدم بعدی به فکر بازسازی بافت فرسوده باشیم.

عضو هیات علمی گروه عمران گفت:اگر ساخت و ساز‌های جدید با توجه به اصول و مقررات مهندسی صورت گیرد، مصالح با کیفیت انتخاب شود و در قدم کلان ایمن کردن زیرساخت‌های شهری در اولویت قرار گیرد. به عنوان مثال در تهران در حین وقوع یک زلزله شدید احتمال آتش سوزی و انفجار حاصل از گاز بسیار زیاد است. باید این تاسیسات را در جعبه‌های محافظ زیر زمین کار گذاشت تا این لوله در حین زلزله دچار شکستگی نشود. در زلزله هجدک کرمان در آذر امسال ثابت شد که توجه به اندک اصول ساخت و ساز می‌تواند این سانحه را در کشور ما کم خطر و عادی کند.

همه انسان‌ها دارای قلب مهربانی هستند و این موضوع در بین ایرانی‌ها به دلیل فرهنگ و نحوه پرورش بیشتر به چشم می‌خورد. همواره حوادث ناگوار آتش غم در دل هموطنان برافروخته است و امیدواریم بلایای این چنینی از کشور ما دور باشد، اما فقط این کافی نیست و باید تمام جوانب ایمنی را لحاظ کنیم و آثار تخریبی بلایای طبیعی را تا حد امکان کاهش دهیم.

 

: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.