فخرزاده: خاطره‌نگاری از مقوله‌های سهل و ممتنع است/ قاسمی‌پور: سینما بر خاطرات شفاهی تاثیرگذار بوده است

به گزارش گروه فرهنگی به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، جواد کامور بخشایش، نویسنده و پژوهشگر تاریخ شفاهی که کارشناسی و اجرای این نشست تخصصی را بر عهده داشت، در ابتدا ضمن خیر مقدم و تبریک هفته پژوهش، اظهار کرد: حوزه هنری یکی از پیشروان خاطره‌نگاری است و سال‌هاست که به تولید آثار موفق درباره انقلاب اسلامی و دفاع مقدس می‌پردازد.

وی همچنین در تعریف واژه «پژوهش» گفت: پژوهش یک حرکت نظام‌مند برای مشخص کردن مجهول است. در دنیای امروز دانایی یکی از شاخص‌های اصلی در جامعه‌ است و این تعالی، بسته به انجام پژوهش است. در عرصه‌های علوم انسانی، هر جا پژوهش وجود داشته، آن عرصه هم موفق تر بوده است.

کامور بخشایش در بخش دیگری از سخنانش یکی از روش‌های بررسی وضعیت علمی هر کشوری را میزان رفرنس‌هایی دانست که نسبت به مقالات کشورمان داده می‌شود. هر قدر میزان رفرنس‌ها از مقالات ما بیشتر باشد، مرتبه علمی ما بالاتر می‌رود.

وی ضمن تشریح فرایند شکل‌گیری پژوهش، گفت: در حوزه خاطره نویسی، چگونگی یافتن سوژه یکی از مهم‌ترین نکات است. پیدا کردن سوژه برای روایت کردن ابعاد پنهان از تاریخ، باید ویژگی‌های خاص داشته باشد.

کامور بخشایش با تاکید بر اینکه باید به سمت روش تحقیق بنیادین رفت، افزود: روش تحقیق بنیادین، گسترش علم را بیشتر مد نظر دارد. اما سوال این است که در حوزه خاطره نگاری، بر اساس اصول روش های تحقیق چه شیوه هایی را باید اتخاذ کنیم. در این روش‌ها، روش تحقیقی توصیفی در حوزه خاطره نگاری کاربرد دارد و به بیان چراها و چگونگی‌ها اشاره دارد و در حوزه تحقیق به‌ویژه خاطره‌نگاری بسیار مهم است. اگر در فرایند پژوهش و تولید خاطره، به بیان چگونگی و چرایی اشاره کنیم، به بسیاری از نکات به‌راحتی می توان پاسخ داد.

کامور بخشایش تصریح کرد: معتقدم خاطره نه تاریخ است و نه داستان، بلکه خود ژانر مستقلی است.

حجت الاسلام سعید فخرزاده، مدیر دفتر تاریخ شفاهی حوزه هنری، نیز در سخنانی با بیان اینکه امکانات و زمینه‌های پژوهش در جامعه ما به سختی فراهم می‌شود، اظهار کرد: خاطره‌نگاری از مقوله‌های سهل و ممتنع است. خاطره‌نگاری در ذهن عملیات ساده‌‌ای است، اما در واقع زمینه فعالیت‌های زیادی را می‌طلبد و در بخش اعظم آن، نیاز به پژوهش دارد.

این پژوهشگر ادامه داد: در خاطره‌نگاری باید به این نکات و مسائل توجه کرد که معنای خاطره چیست؟ چگونه می‌توان در خاطره به واقعیت‌ها رسید و باید توجه کنیم که جنس خاطره چیست؟ از نظر قالب، خاطرات مکتوب و شفاهی داریم. آیا تفاوتی بین خاطرات مکتوب و شفاهی وجود دارد؟ آیا گزارش‌نویسی یک خبرنگار از صحنه واقعه‌ای خاطره محسوب می‌شود؟ در حوزه علوم انسانی جایگاه خاطره در ادبیات تعریف می‌ شود و یا در تاریخ؟ جایگاه خاطره در فرهنگ عامه چیست؟ دامنه تاثیرات آن را چگونه می‌توان بررسی کرد؟ این‌گونه مسائل، بحث‌هایی است که باید در حوزه پژوهش تاریخ شفاهی بررسی شود.

فخرزاده همچنین اظهار داشت: باید به این سوال نیز توجه کرد که آیا لازم و ضروری است که خاطرات نوشته شده نزدیک به واقعیت‌ها باشد و یا لزومی ندارد که حتما راستی‌آزمایی شده باشد و خاطرات بر مبنای واقعیت باشد. بیشترین رویکرد پژوهشگران در حوزه خاطره، مبحث ادبیات است و ممکن است این شبه ایجاد شود که مانند داستان و شعر اجازه نداریم از بافته ها و یافته های ذهنی استفاده کنیم. داستان نویسی در قالب اثری که توسط ذهن نویسنده خلق شده پیامش را منتقل می‌کند و حال که خاطره ذیل ادبیات رفته است، باید بپرسیم خاطره‌نگار اجازه دارد مانند ادبیات از تخیل استفاده کند؟ اگر قائل باشیم که تخیل اجازه ورود به کتاب‌های خاطره را ندارد، مسئله پژوهش در خاطره نگاری توجیه و هویت پیدا می‌کند.

وی همچنین عنوان کرد: خاطره‌نگار دفاع مقدس باید حداقل تخصصی را درباره جنگ داشته باشد تا بتواند وقایع را به‌درستی به مخاطب منتقل کند. به همین دلیل هم لازم است خاطره‌نگار، پیش از نگارش اثر، تحقیقی راجع به موضوع انجام دهد.