«رادار SAR» از جانور قندهار به تصویربرداری در فضا رسید

به گزارش گروه فضای مجازی ،  برای اولین بار وقتی RQ-۱۷۰، پهپاد فوق سری آمریکایی به تور نیرو‌های مسلح کشور افتاد، نام رادار سار (SAR) در رسانه‌های ایرانی مطرح شد. وزیر دفاع وقت در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «این پهپاد جاسوسی به رادار سار مجهز است که می‌تواند ردپای انسان را در کویر شناسایی کند.» این جمله، برخاسته و تمثیلی از میزان دقت و تفکیک قابل دستیابی توسط رادار‌های سار بود که می‌تواند در حد چند سانتیمتر باشد. سار خرد واژه عبارتی، به معنای رادار روزنه ساختگی یا ترکیبی است. امواج ارسالی این رادار در دفعات بالا با سرعتی زیاد به سطح مورد نظر تابیده شده و پس از بازگشت با بهره گیری از الگوریتم‌های تحلیلی خاصی، تصویری دو بعدی از سطح مورد نظر را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

البته با ترکیب داده‌های دستکم ۲ رادار سار، امروزه تصاویر سه بعدی نیز توسط این رادار‌ها تولید می‌شود. به طور کلی سار با بهره گیری از تصویربرداری رادیویی، ایجاد تصویری را ممکن می‌سازد که اندازه سلول تصویری آن در جهت حرکت آنتن، مستقل از فاصله آنتن رادار از هدف است. این اندازه با دقت تفکیک رادار رابطه مستقیم دارد؛ بنابراین سار می‌تواند با استفاده از آنتنی کوچکتر از رادار‌های معمولی به دقت تفکیکی به مراتب بیشتر از آن دست یابد. دستیابی به این ویژگی گام بزرگی در بهبود کیفیت و دقت تصاویر هوایی محسوب می‌شد.

امروزه این رادار‌ها در اموری همچون بررسی زلزله و طوفان، اقیانوس شناسی و رصد تغییرات قطب‌های زمین، تغییرات محیطی مناطق جنگلی و شهری، بررسی ترافیک شهری و دریایی و البته امور امنیتی و شناسایی هوایی در تمام شرایط جوی و شب و روز کاربرد دارند. در جریان نمایشگاه هوایی کیش در سال ۱۳۹۵ اولین نمونه از یک رادار سار ایرانی به نام "ابصار" به طور رسمی نمایش درآمد. در توضیحات این رادار خاص تصریح شده بود که علاوه بر پهپادها، امکان نصب آن روی انواع جنگنده‌های ایرانی نیز وجود دارد.

 

یکی از توانمندی‌های مهم رادار سار ایرانی ابصار، قابلیت تصویربرداری دورایستا است که بر این مبنا، پرنده‌های ایرانی دارای چنین سامانه ای، می‌توانند بدون ورود به محدوده هوایی دشمن کار شناسایی و تصویربرداری دقیق از منطقه آن را انجام دهند. با اتکا به ویژگی‌های رادار سار، تصویربرداری به گونه‌ای انجام می‌شود که تصور می‌شود پرنده حامل رادار بر فراز منطقه مورد نظر قرار داشته است.

 

 

اما نمونه‌های فضاپایه این سامانه برای اولین بار در ۱۹۷۸ توسط ناسا به صورت آزمایشی در فضا مستقر شد. بعد‌ها آژانس فضایی اروپا، ژاپن، کانادا، آلمان و برخی کشور‌های دیگر نیز رادار‌های سار خود را در فضا مستقر کردند. رژیم اشغالگر قدس نیز یکی از کاربران سار‌های فضاپایه است که از آن برای تصویربرداری و نقشه برداری فضایی خصوصاً از ایران استفاده می‌نماید. یک نمونه مطرح رادار تراسار-ایکس آلمانی است که با ترکیب داده‌های حاصل از دو نمونه آن، اقدام به تهیه تصاویر سه بعدی از زمین می‌کند.

 

 

این رادار ۴۰۰ کیلوگرمی در یک ماهواره ۱۲۳۰ کیلوگرمی استوانه‌ای شکل به ابعاد ۴.۸۸ متر در قطر ۲.۴ متر قرار داشته و در ارتفاع ۵۱۴ کیلومتری از سال ۲۰۰۷ (اولین نمونه) توسط پرتابگر دنپر مستقر شده است. این پرتابگر گونه تغییر یافته موشک بالستیک SS-۱۸ شوروی سابق است که برای این مأموریت از پایگاه بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد. متوسط توان مصرفی تراسار-ایکس ۸۰۰ وات بوده و توانایی تولید تصاویری با تفکیک انتخابی ۱۶ تا ۱ متر را دارد.

پس از موفقیت رادار هواپایه ابصار، در گام بعدی متخصصان کشور در حوزه فضایی در پژوهشکده مکانیک پژوهشگاه فضایی ایران (وابسته به سازمان فضایی کشور)، در حال توسعه رادار روزنه مصنوعی یا سار فضاپایه هستند که توضیحات این اقدام جدید، اخیرا در معرض دید عمومی قرار داده شده است. این کار بر مبنای دانش و تجربه کسب شده از ساخت و آزمایش نمونه هواپایه سار در ایران انجام می‌شود. به نظر می‌رسد کار طراحی کلی نمونه فضاپایه که در باند ایکس عمل خواهد کرد به انجام رسیده و برخی ماژول‌ها و زیرسامانه‌های پردازشگر آن نیز هم اکنون به طور آزمایشی ساخته شده است.

ناگفته پیداست دستیابی به فناوری رادار روزنه مصنوعی یا سار فضاپایه برای کشور چه توانمندی‌های بالایی به ارمغان می‌آورد. به کمک این نمونه می‌توان مساحت بسیار بالاتری از کشور را در قیاس با نمونه‌های هواپایه رصد و تغییرات لحظه‌ای را دریافت کرد. همانطور که اشاره شد بر خلاف ماهواره‌های تصویربرداری اپتیکی که شرایط جوی در موفق بودن عملیات آن‌ها تأثیر دارد، سار به دلیل استفاده از امواج رادیویی، حساسیتی نسبت به شرایط جوی ندارد.

 

همچنین بدیهی است در اولین نمونه فضاپایه چنین سامانه‌ای با توجه به محدودیت‌های وزنی موشک‌های ماهواره‌بر کشور، نباید انتظار دستیابی به میزان تفکیک بسیار بالا را داشت، زیرا جرم محموله قابل حمل توسط ماهواره‌بر‌های عملیاتی کشور فعلا محدود به ۱۰۰ کیلوگرم در مدار ۵۰۰ کیلومتری است. بنا بر این در صورت توسعه ماهواره ایرانی حامل سار که مجموعاً تا ۱۰۰ کیلوگرم جرم داشته باشد می‌توان انتظار کارکرد عملیاتی در حدود ۵ سال یا بیشتر را برای آن داشت.


یکی از ماژول‌های توسعه یافته برای سار فضاپایه ایرانی

روند توسعه برنامه فضایی کشورمان در بخش ماهواره‌ای که شامل زیرسامانه‌های متعدد و مأموریت‌های مختلفی می‌شود نویددهنده این است که گام‌های پیش‌نیاز رسیدن به یک ماهواره حامل محموله رادار روزنه مصنوعی یا سار، به زودی تکمیل می‌شود. برخی از این مقدمات در ماهواره‌های پرتاب شده تا امروز آزمایش شده و برخی نیز در ماهواره‌هایی که در نوبت پرتاب هستند آزموده خواهد شد. این موارد شامل ارتباط دو طرفه ماهواره و ایستگاه‌های زمینی برای دریافت دستورات و ارسال پاسخ، انواع حسگر‌ها شامل شتاب سنج، دماسنج و ...، محموله‌هایی همچون دوربین و سامانه‌های برداشت و ذخیره داده و تجهیزات ارتباطی در باند‌های مختلف، زیرسامانه توان الکتریکی، باتری ها، سامانه تولید انرژی از نور خورشید، سامانه‌های تعادل و پایداری، مقاومت سازه ماهواره، مسائل توزیع جرم، انتقال حرارت، مکانیزم مهار ایمن محموله در ماهواره‌بر و سامانه جدایش و تزریق ماهواره در مدار و موارد متعدد دیگر است.

همچنان در نگاهی خوشبینانه امید می‌رود با سرعت گرفتن برنامه فضایی کشور خصوصاً در زمینه ماهواره‌بر‌ها شاهد پرتاب و در مدار قرار گرفتن ماهواره‌های آزمایشی و شبه عملیاتی در نوبت مانند ماهواره طلوع، ظفر، شریف‌ست، آت‌ست و ناهید و آماده شدن هرچه سریعتر بستر برای آماده سازی و پرتاب ماهواره‌های عملیاتی و مدرن‌تر باشیم؛ موضوعی که نیازمند توجه ویژه بودجه‌ای و البته تغییر نگاه‌های سیاسی برخی مسئولان و دست اندرکاران اجرایی است.

یادمان نرود شتاب در برنامه فضایی کشور که در سال‌های ۸۶ آغاز شد بر مبنای دو مسیر فعالیت‌های دانشگاهی و فعالیت‌های بخش‌های علمی وزارت دفاع صورت گرفته بود. در آن زمان بخش‌های غیرنظامی متولی برنامه فضایی کشور نظیر پژوهشگاه هوافضا و بعد‌ها سازمان فضایی، برای توسعه فناوری‌های پایه قرارداد‌هایی را با سه دانشگاه علم و صنعت، مالک اشتر و شریف و کمی بعد با دانشگاه امیرکبیر منعقد کردند. در وزارت دفاع نیز گروه فضایی صاایران متولی توسعه برخی فناوری‌های ماهواره‌ای شده بود که اولین ماهواره بومی کشور به نام امید نیز توسط همین بخش توسعه یافته و به عنوان اولین ماهواره کشور نیز به فضا پرتاب شد. دومین ماهواره پرتاب شده در کشور یعنی پرتاب‌هایی که توسط پرتابگر‌های داخلی به انجام رسید ماهواره رصد-۱ دانشگاه مالک اشتر وابسته به وزارت دفاع بود.

اما اکنون چند سالی است که نه خبری از فعالیت‌های ملموس و قابل توجه وزارت ارتباطات در این حوزه است و نه مسئولان وزارت دفاع، توضیحی درباره ادامه آن روند چشمگیر و قابل تحسین می‌دهند و به چشم زدنی، سال ۱۴۰۰ و پس از آن پایان زمان رسیدن به سند چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی فراخواهد رسید و این توقف و کم شدن سرعت، در مقایسه با فعالیت‌های فضایی کشور‌های منطقه همچون ترکیه، امارات و عربستان، در آن زمان تبدیل به فرسنگ‌ها فاصله با جهان خواهد شد.

 

منبع:مشرق

 

 

: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.