ارگ انار کرمان/ باغ های خراسان جنوبی/ موزه سلطان آباد اراک/ زادگاه نیما یوشیج

به گزارش گروه فضای مجازی ، با ارگ انار کرمان، باغ های خراسان جنوبی، موزه سلطان آباد اراک و زادگاه نیما یوشیج در بسته گردشگری آشنا شوید.

ارگ تاریخی انار در کرمان

ارگ تاریخی انار در کرمان، بر فراز تپه‌ای در مرکز شهر انار قرار گرفته، بنایی که قدمتش به دوران ساسانی می‌رسد. این ارگ در سال 1389 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این ارگ نه تنها در فراموشی مسئولان قربانی حفاران غیرمجاز شده، بلکه در چند سال گذشته حریمش نیز به دلیل ساخت و ساز مخدوش شده است. هر چند بارها دوستداران میراث فرهنگی خواستار رسیدگی و حفاظت از این بنای تاریخی شده‌اند، هیچ کدام از این خواسته‌ها به نتیجه مناسب نرسیده است.

تاریخ احداث این بنا بر اساس گزارش ثبتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران به دوره‌های پیش از اسلام بر می‌گردد. این ارگ در دوره صفویه بازسازی شده و مورد استفاده مجدد قرار گرفته است. پلان ارگ به شکل ذوزنقه و بر روی تپه ای واقع شده که از سوی 9 برج و بارو، محصور گردیده است. این ارگ متشکل از فضاهای یک طبقه و دو طبقه ای است که فضاهای یک طبقه عمدتاً در حاشیه ارگ قرار گرفته اند و دارای کاربری خدماتی، مسکونی بوده اند و در واقع بخش عامه نشین آن محسوب می شود که شامل فضاهای خدماتی نظیر اصطبل ها، طویله ها و ... و همچنین محل سکونت مردم عادی و خدم و حشم می باشد.

بناهای دو طبقه که در مرکز ارگ واقع شده اند مقر حکومتی و مرکز سیاسی ارگ می باشند که کاوش های باستان شناسی می تواند در بررسی دقیق نوع نقشه، معرفی فضاها، عناصر تشکیل دهنده و نحوه استقرار آنها در مجموعه کمک شایانی کنند.ارگ انار در کرمان و در مرکز شهر انار واقع شده و مساحت آن 11هزار و 179 متر مربع است.

موزه سلطان آباد اراک

موزه سلطان آباد چهارمین موزه شهر اراک است که در سرای کاشانی بازار اراک قرار دارد. سلطان آباد نام قدیمی اراک بوده و موزه سلطان آباد از سوی «محمد مهدی باباخانی» و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بنیانگذاری شده است.

این موزه که به صورت خصوصی اداره می شود 130 متر مربع مساحت دارد. فعالیت موزه به صورت تخصصی در زمینه خوشنویسی و صنایع فلزی محسوب می شود.

موزه سلطان آباد سه تالار دارد و در گنجینه آن صد اثر صنایع دستی ایران که از استانهای مختلف گردآوری شده اند به چشم می خورد. در تالارهای موزه می توانید آثار برجسته خوشنویسی، سوزن دوزی، لباس های قاجاری، خاتم کاری، قلمزنی، فلزکاری و کتیبه های مختلف به همراه تابلوهای هنری و اشیا قدیمی را ببینید.

بخش خوشنویسی موزه بسیار غنی است. به طوری که آثاری از خوشنویسان دوره های مختلف را در خود جای داده است. قدیمی ترین اثر خوشنویسی موزه مربوط به سده هفتم هجری است. در این موزه آثار ارزشمندی از خوشنویسان مشهور ایرانی همانند: درویش عبدالمجید طالقانی، میرعماد حسنی، میر علی هروی، میرزا فتحعلی حجاب شیرازی، میرزا غلامرضا اصفهانی، یاقوت مستعصمی، محمد هاشم لولو اصفهانی، میرزا کاظم، میر علی هروی، ظل السلطان محمد باقر خان، محمد جعفر تبریزی، میرزا رضا خان فراهانی، فتحعلی تنکابنی، میرزا اسدالله شیرازی، کیخسرو خروش و فتحعلی واشقانی فراهانی وجود دارد.

همچنین در بخش نقاشی هم اثری از کمال الملک وجود دارد. در این بخش آثاری از سبک نقاشی قهوه خانه به ویژه آثاری از محمد مدبر و عباس بلوکی فر به نمایش در آمده است. بد نیست بدانید که اثر سنگاب هنرمند قلمزن استان محمد مهدی باباخانی مالک این موزه که از هنرمندان صاحب نام کشور است از سوی دولت برای نگهداری به نمایشگاه دائمی سازمان جهانی مالکیت معنوی (wipo) اهدا شده است.

موزه سلطان آباد با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی در سال 1386 به روی علاقه مندان گشوده شد.

گنبد سرخ سلجوقی ها در مراغه

گنبد سرخ از ارزشمندترین بناهای دوره سلجوقی (سال 542 هجری قمری) و از نامدارترین بناهای منطقه محسوب می شود که مبین شیوه معماری آن دوره است. آنچه از کتیبه‌های موجود در بنا برداشت می‌شود این است که بنای گنبد سرخ در سال 542 هجری به‌دستور «عبدالعزیز بن محمود بن سعد یدیم» رییس آذربایجان در دورهء سلجوقیان و به وسیله «بنی‌بکر محمد بن بندان بن محسن معمار» ساخته شده‌است. با شروع ساخت این بنا دوره رازی در معماری ایران به پایان رسیده و این بنا نقطه عطف و شروع معماری آذری است.

تلفیق آجر با کاشی لعابدار برای اولین بار در معماری این بنا دلیلی است که می توان آن را به عنوان آغازگر شیوه آذری در معماری اسلامی ایران دانست. این بنا دارای گنبدی دو پوش بوده که پوشش هرمی شکل بیرونی آن فرو ریخته و تنها گنبد داخلی آن باقی مانده است. هیچ کتیبه و نوشته ای مبنی بر مقبره بودن بنا در دست نیست.

بنابراین می توان آن را به عنوان یک برج یادمان تلقی کرد. بطور کلی گنبد سرخ بنایی مربع‌شکل است متشکل از سردابه و اتاق اصلی که برروی سکوی سنگی قرار دارد و به وسیله هفت ردیف پله می‌توان به آن دسترسی یافت. پنج پله در جلوی سکو واقع شده و پلهء ششم و هفتم جزء آستانه درگاه محسوب می‌شوند.کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند این بنا قبل از رصدخانه مراغه برای تعیین ماه‌های سال و ساعات روز کاربرد داشته و سوراخ‌های ایجاد شده بر ضلع‌های این بنا نشانگر این امر است. این اثر در تاریخ 15 دی 1310 با شماره ثبت 134 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

پرسه‌ای در خانه نیما یوشیج در روستای «یوش»

خانه نیما یوشیج در روستای یوش، مربوط به دوره قاجاریه است و یکی از جاذبه‌های گردشگری استان مازندران به شمار می‌رود.

"یوش" روستایی از توابع بخش بلده شهرستان نور در استان مازندران ایران است. این روستا به دلیل اینکه زادگاه "نیما یوشیج" پدر شعر نو فارسی است، شهرت یافته ‌است.

روستای "یوش" از روستاهای ییلاقی بسیار خوش آب و هواست و دارای ۱۴ چشمه است.

 این خانه محل زندگی پدر و نیاکان نیما یوشیج بوده‌ است و از سوی "ناظم الایاله" در محله لالوی یوش ساخته شده است.

عمده مصالح به کار رفته در این بنا خشت، گل و چوب است.

 خانه دارای نورگیرهای مشبک چوبی با طرح‌های جالب است.  این بنا دارای سه ورودی و اتاق‌های بسیار است.

 "علی اسفندیاری" یا همان "نیما یوشیج" در سال ۱۲۷۴ در این خانه متولد شد.

 خانه نیما یوشیج با داشتن آجرکاری و گچ‌کاری‌های زیبا از جاذبه‌های گردشگری استان مازندران به شمار می‌آید.

خانه نیما برای نخستین بار در سال ۱۳۷۰ مورد مرمت قرار گرفت.

در سال ۱۳۷۳ این خانه از سوی سازمان میراث فرهنگی خریداری و برای بار دوم در سال ۱۳۷۵ مرمت شد.

این خانه به شماره ۱۸۰۲ از طرف سازمان میراث فرهنگی به عنوان اثر ملی ثبت شده‌ است.

نیما در خصوص این خانه گفته بود: «پدربزرگ من برای من قصر و قلعه ساخته است نه خانه. دیوارهای منقش، سقف‌های منبت‌کاری شده و ... »

نیما یوشیج که به ذات‌الریه مبتلا شده بود، در ۱۳ دی‌ماه ۱۳۳۸ درگذشت.

 پیکر نیما نخست در گورستان ابن بابویه تهران به خاک سپرده شد اما در سال ۱۳۷۲ بنا به وصیتش، پیکر او را به خانه‌اش در یوش انتقال دادند.

 شاعر نوگرا را در وسط حیاط خانه پدری زیر سنگ مرمر ساده ای که نام و تاریخ مرگ او بر روی آن نوشته شده، به خاک سپردند.

 بازدید از خانه نیما برای عموم آزاد است.

باغ های تاریخی خراسان‌ جنوبی

استفاده از فضای شهری به‌عنوان باغ میدان و محل تفریح و تفرج و تعاملات اجتماعی از دوره‌ی صفویه در شهرهای ایران آغاز شد که می ‌توان این باغ‌ها را در نواحی مختلف مشاهده کرد‏.‏

به‌گفته‌ آمار اعلام شده از منابع رسمی، خراسان‌جنوبی 25 باغ تاریخی دارد که از این تعداد 16 باغ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. اکثر باغ­‌های تاریخی که متعلق به خاندان­‌های ثروتمند بوده­‌اند در شهر بیرجند و روستاهای اطرف آن واقع شده­‌اند که از آن جمله می‌توان باغ‌ها و عمارت‌های رحیم‌آباد، معصومیه، بهلگرد، امیرآباد شیبانی، علی‌آباد، شوکت‌آباد و ارگ کلاه ‌فرنگی یا ارگ میرحسن خان اشاره کرد. این باغ ها به‌لحاظ معماری، تزئینات و طراحی شباهت فراوانی با یکدیگر دارند.

باغ و عمارت اکبریه، میراث جهانی در بیرجند

 باغ‌های تاریخی استان خراسان‌جنوبی، ویژگی­‌های منحصر به فردی دارند که همین ویژگی­‌ها موجب شده یکی از باغ‌ها به نام باغ اکبریه در میراث جهانی به ثبت برسد.

باغ و عمارت اکبریه مجموعه تاریخی در انتهای خیابان معلم در مرکز استان یعنی بیرجند و در داخل محدوده‌ی روستای تاریخی اکبریه قرار گرفته است.

تفاوت ویژگی‌های معماری در بخش‌های مختلف این بنا نشان ‌دهنده‌ ساخت بنا طی چند دوره است به نحوی که ساخت این مجموعه از اوایل دوره قاجار تا اواخر این دوره و در چند مرحله انجام شده است.

این مجموعه شامل چند عمارت است که هرعمارت شامل طبقات متعددی است که به‌وسیله دالان‌های متعدد به یکدیگر راه دارد.

در بخش‌هایی از این اتاق‌ها، تزئینات گچی دیده می‌شود و بخش‌هایی از آن نیز فاقد هرگونه تزئین است.

هم‌چنین درهای موجود در این عمارت چوبی بوده که با شیشه‌های رنگی تزئین شده‌اند.

وجود درختان بلندقامت کاج در دو طرف خیابان اصلی عمارت مرکزی این مجموعه، بر زیبایی و طراوت باغ و نمای آن افزوده است.

در طبقه‌ی هم‌کف عمارت مرکزی، تالار زیبا با تزئینات گچی با طرح‌های اسلیمی و درب‌های چوبی وجود دارد هم‌چنین میانه‌ی خانه این عمارت در قسمت ساختمان مرکزی آن قرار دارد.

بخش اداری این عمارت که جدیدترین قسمت آن است، در اوایل دوره‌ی پهلوی احداث شده، درختان و گیاهان استفاده شده در این باغ به دو نوع کلی تزئینی و میوه‌­دار تقسیم می ­شوند که شامل درختان کاج، بوته‌های شمشاد هم‌چنین درختان زردآلو، پسته، انار و توت است.

از بخش مرکزی که در دوره قاجار احداث شده به‌عنوان موزه‌ باستان‌شناسی و مردم‌شناسی استفاده می‌شود. بخش ساخته شده در دوره‌ی پهلوی کاربری اداری دارد و بالاخره دیگر بخش‌ها به‌عنوان سفره‌خانه و چایخانه سنتی اختصاص یافته است.

باغ و عمارت شوکت‌آباد، شاهکاری برای نمایش شوکت بیرجند

 باغ بزرگ و میوه­‌دار شوکت­‌آباد و عمارت زیبای وسط آن که هنرمندی معماران دوره قاجاریه را نشان می‌دهد در ۵ کیلومتری شرق بیرجند قرار دارد. از نظر معماری فضاهای احداث شده در باغ و عمارت شوکت­‌آباد ویژگی‌های خاصی دارند که در دیگر نمونه‌های مشابه آن کمتر می‌توان یافت طوری‌که فضاسازی در این باغ با هماهنگی خاصی انجام شده که بیانگر وجود طرح و نقشه از پیش تعیین شده برای ساخت بنا است.

این مجموعه نیز همانند دیگر مجموعه‌ها شامل بخش‌های متعددی است که هر بخش تزئینات خاص خود را دارد، از جمله حوضخانه که بیشترین ویژگی‌های معماری و تزئینی را دارد.

این قسمت دارای گنبدی بزرگ است که در مرکز آن یک کلاه فرنگی با پنجره‌هایی که از طریق آن بخشی از نور حوضخانه تأمین شده تعبیه شده است.

از دیگر فضاهای مهم تشکیل‌دهنده‌ی این مجموعه می‌توان به اندرونی یا محل خصوصی خانواده حاکم اشاره کرد. این بخش که در جنوبی‌ترین قسمت مجموعه قرار گرفته از لحاظ معماری و طرح شباهت فراوانی به خانه‌های مسکونی واقع در بافت قدیم بیرجند دارد.

از مهم‌ترین تزئینات این عمارت می‌توان به قاب‌های گچی ایوان اندرونی، رخبام‌های تزئینی و طاق‌نماهای اطراف حوضخانه اشاره کرد.

در مجموع بناهای احداث شده به صورت متراکم بوده و در جبهه‌ی جنوبی مخصوص حاکم و خانواده او بوده است که برخی فضاهای داخلی برای تشریفات و پذیرایی از میهمانان مورد استفاده قرار می‌گرفت. بخش گسترده‌ای از باغ دارای درختان مختلف میوه و تزئینی است.

همچنین روش معماری به کار رفته در احداث این عمارت به صورت طاق و تویزه بوده و گهواره‌ای بودن سقف برخی اتاق‌ها حاکی از روش معماری ناحیه گرم و خشک است.

شکوه انبوه تزئینات معماری در باغ و عمارت رحیم‌آباد

 داخل روستای رحیم‌آباد(در گذشته) و در حاشیه‌ی خیابان شهید مدرس بیرجند قرار گرفته، این باغ از بناهای دوره قاجار بشمار می‌رود و تاریخ ساخت این بنا سال 1315ه.ق است.

این مجموعه شامل بخش‌های متعددی از جمله عمارت اصلی با راهروها و اتاق‌های متعدد، اصطبل و حوضخانه که گنبدی کلاه ‌فرنگی دارد.

عمارت رحیم‌آباد دارای سه تالار بزرگ است که به‌لحاظ کاربری به‌عنوان پذیرایی از مهمانان و تشریفات استفاده می‌شده و تزئینات مقرنس، آینه‌کاری و گچبری دارد.

درب‌ها و پنجره‌های تالار دارای کتیبه‌­هایی به شکل هلالی و تزئینات مشبک با طرح اسلیمی است که استفاده از شیشه‌های رنگی بر زیبایی آن افزوده است از مهم‌ترین ویژگی‌های این بنا می‌توان به وجود انبوه تزئینات و در انواع مختلف اشاره کرد.

امروزه بخشی از این باغ و عمارت به‌عنوان مرکز آموزش هنرهای سنتی اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان‌جنوبی استفاده می‌­شود.

باغ و عمارت امیرآباد میراثی از دوره قاجار

 باغ و کوشک امیرآباد در غرب شهر بیرجند و در روستایی به همین نام (امیرآباد) در حاشیه‌ی جاده‌ی بیرجند به خوسف و در فاصله‌ی 5 کیلومتری شهر بیرجند واقع شده است. کوشک امیرآباد دو طبقه دارد که در طبقه‌ی اول دو ایوان با ستون‌های متفاوت در دو ضلع شرقی و غربی بنا نظر هر بیننده‌­ای را به خود جلب می‌کند.

اجزای آن شامل باغ، کوشک و محل اسکان خدمه است. باغ، خیابان­‌های متعددی دارد که در جهات گوناگون امتداد دارند.

بنای اصلی(کوشک) در وسط باغ و در دو طبقه ساخته شده، این بنا، دارای پلان 8 ضلعی است و ورودی آن در ضلع شرقی واقع شده است، پس از ورودی فضای پلکان که به طبقه‌ی فوقانی راه دارد قرار دارد.

در امتداد ورودی، دالانی است که به یک حوضخانه در بخش مرکزی بنا منتهی می‌­شود. طبقه‌ی فوقانی دارای یک شاه‌نشین با پلان چلیپایی است که دارای درگاه­‌ها و پنجره­‌هایی با طاق نیم دایره است. نمای کوشک، تزئینات آجری از نوع هندسی دارد.

احداث این بنا به دوره‌ی قاجاریه بر می­‌گردد. باغ و کوشک امیرآباد به شماره 1969در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

باغ «بهلگرد» اصیل‌ترین باغ ایرانی در منطقه بیرجند

 در فاصله‌ 30 کیلومتری شمال شرقی بیرجند در امتداد جاده‌ی «بیرجند - زاهدان» واقع شده، ورودی باغ دارای سردری ساده با درب چوبی و دو تکه که با گل میخ­‌های کروی تزئین شده است.

فضای هشتی که به‌صورت محدود و با طاق نماهای کم­‌عرض و کم­‌عمق آن را می­‌پوشاند، پس از آستانه ورودی قرار گرفته و محوطه‌ی اندرونی که در امتداد هشتی واقع شده فضای نسبتاٌ وسیعی را به خود اختصاص داده است.

طبق اصول باغ­سازی ایرانی در میان این محوطه استخری به شکل چهار ضلعی به چشم می­‌خورد که در قسمت جنوبی اندرونی بنا در دو طبقه همکف و اول بوجود آمده است.

این بنای تاریخی به‌علت جذابیت خاص و به‌لحاظ وجود اجزاء و عناصر معماری اسلامی از جمله سردر ورودی هشتی با فضاهای ویژه خود بخش اندرونی باغ و بنای آن که بصورت ترکی با ستون­‌های آجری مشخص با شماره 2367 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

مجموعه باغ و عمارت بهلگرد شامل بخش‌های متعددی هم‌چون، ورودی، هشتی، حیاط اندرونی، عمارت اصلی، محل سکونت خدمه، بیرونی و اصطبل است.

این باغ که بر روی زمین شیب‌دار بنا شده بمنظور مهار شیب زمین از جنوب به شمال به‌صورت یکسانی طراحی شده است.

این باغ با داشتن اندرونی و بیرونی یکی از اصیل­‌ترین باغ­‌های ایرانی در منطقه است که به‌عنوان تفرجگاه ییلاقی خاندان خزیمه و در زمان شوکت‌الملک از حاکمان بیرجند در دوره قاجار بنا شده است.

«باغ و عمارت معصومیه»

هم در غرب بیرجند در دوره‌ی پهلوی ساخته شده و معماری آن به‌گونه‌ای طراحی شده که نمای اصلی عمارت در آب استخر مقابل آن کاملاً بازتاب داشته است، طوری‌که عمارت چهل ستون اصفهان را تداعی می‌کند‏.‏ تمام فضاها و اتاق‌های این عمارت هم‌چون دیگر بناهای تاریخی به یکدیگر راه دارند و ورود به داخل ساختمان از هر عمارت میسر است.‏

در این عمارت علاوه‌بر باغ اصلی دو باغ دیگر هم به چشم می‌خورد که در یکی از آنها عمارتی ساده خودنمایی می‌کند و دیگری فاقد عمارت است.

«باغ و عمارت مود»( قلعه باغ )

واقع در شهرستان سربیشه از آثار مربوط به دوره زندیه و قاجار با مساحت 60 هزار و 270 مترمربع دارای یک حصار و بیست برج مدور است که با فاصله‌های مشخصی در حصار باغ هستند.

علاوه‌بر برج­‌ها، یک خندق به عرض تقریباً 10 متر در دور تا دور حصار حفر شده و دفاع از قلعه را آسان‌تر می­‌کرده و ورودی اصلی باغ در میانه ضلع شمالی آن قرار دارد و در دو طرف ورودی، دو برج و دو اتاق کوچک جهت سکونت نگهبانان دیده می‌شود.

در داخل قلعه بقایایی از یک بنای قدیمی، عمارتی تشریفاتی، شامل چند ایوان، بقایای یک هشتی، راهروها و اتاق‌­ها برجا مانده است.

در مرکز این باغ عمارتی قرار دارد که ویژگی‌­های معماری آن متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی است.

باغی زیبا و تاریخی متعلق به دوره‌ی «افشاریه - زندیه» است که یکی از مهم‌ترین باغ‌های ایرانی است. هزاران درخت میوه در این بنای تاریخی هشت هکتاری، طبیعت بی‌نظیری آفریده که هر بیننده‌ ای از نظاره آن غرق در لذت می‌شود.

: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.