سوبسید (یارانه) چیست؟

به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد ، آنچه امروزه در جامعه ما تحت عنوان یارانه از آن نام برده می شود ، در واقع عبارت است از پرداخت مستقیم یا غیر مستقیم نوعی كمك مالی ، امتیاز اقتصادی یا اعطای برتری ویژه ای به موسسات خصوصی ، خانوارها و یا واحدهای دولتی كه جهت دستیابی به اهداف مورد نظر انجام می پذیرد .

از مهمترین اهدافی كه دولت ها به ویژه در كشورهای در حال توسعه مانند كشور ما با پرداخت یارانه دنبال می كنند ، جلوگیری ازگسترش فقر و بحران های اجتماعی تلاش برای برقراری عدالت حتی به بهای از دست رفتن بخشی از كارایی اقتصادی است .

اما دسته بندی های متعدد و تعاریف گوناگون از یارانه وجود دارد كه در ادامه جهت آشنایی بیشتر به چند نمونه از این دسته بندیها و تعاریف اشاره خواد شد .

انواع یارانهاز نظر دسته بندی در حساب های مالی ، یارانه در دو دسته تقسیم مستقیم و غیرمستقیم طبقه بندی می شود .

الف ) یارانه مستقیم :

یارانه مستقیم ، مقدارهزینه هایی است كه دولت به طور كلی برای حفظ منافع اقشار با درآمد پایین جامعه برای خرید كالاها وخدمات می پردازد .

این نوع هزینه كرد عمدتاٌ دریافت كنندگان كامل مشخص و برخوردار از شخصیت حقوقی دارد؛ موسسات و شركتهای تولید كننده و ارائه دهنده كالاها و خدمات زیربنایی كه تولید و ارائه خدمتشان در جهت منافع عمومی ، سبب زیان مالی آنهامی شود ، از این دسته اند . همانند شركت های تولید كننده آب و برق و شركت های ارائه دهنده خدمات حمل و نقل عمومی .

یارانه مستقیم خود به دو نوع یارانه تولیدی و یارانه مصرفی تقسیم می شود .

ب ) یارانه غیر مستقیم :

یارانه غیر مستقیم ، یارانه ای است كه بابت ثابت نگاه داشتن قیمت مصرف كننده یا تضمین قیمت تولید كننده اختصاص مییابد. این نوع یارانه جنبه كالایی دارد و گیرندگان آن متعدد هستند.

همچنین یارانه ها از منظر مرحله ای كه كالا و خدمت مشمول یارانه می شود به سه دسته تقسیم می شوند؛ یارانه تولیدی، یارانهمصرفی و یارانه خدماتی.

١) یارانه تولیدی:

یارانه تولیدی به هر نوع مداخله دولت در اقتصاد كه منجر به كاهش هزینه های تولید برای تولید كننده و یا افزایش قیمتدریافتی توسط تولیدكننده گردد، گفته می شود. به عنوان مثال ، كمك های دولت به صنایع و كشاورزان از این دسته است .

٢)یارانه مصرفی :

یارانه مصرفی هم مانند یارانه تولیدی ، به هر نوع تاثیر دولت كه باعث شود مصرف كننده قیمتی كمتر از قیمت بازار را پرداختنماید اطلاق می شود .

٣) یارانه خدماتی :

یارانه خدماتی عبارت است از برخی كمك های دولت به موسسات و شركت های خدمات عمومی كه خدمات خود را با قیمتیكمتر از هزینه تمام شده به مصرف كنندگان عرضه می نمایند .به بیان دیگر ، یارانه خدماتی یارانه ای است كه دولت به منظوركاهش برخی از هزینه های خدماتی برای مصرف كنندگان ، به پاره ای از خدمات عمومی پرداخت می كند . این قبیل خدماتبیشتر در برگیرنده خدمات عمومی شهری است .

یارانه ها براساس اینكه در قانون بودجه كشور به طور مشخص ذكر شده یا به طور ضمنی لحاظ می شوند به دو دسته آشكار (مثل یارانه آرد و كالاهای اساسی كه با كالابرگ توزیع می شوند ) و پنهان ( مثل یارانه سوخت و مابه التفاوت نرخ ارز ) تقسیم می‌شوند .

و بالاخره از این نظر كه چگونه در جامعه توزیع می شوند به سه گروه یارانه باز ( مثل یارانه بنزین قبل از سهمیه بندی كه بدون محدودیت ، به میزان متفاوت و بسته به اینكه كه هر كس چه مقدار مصرف كند در اختیار همه قرار می گرفت ) ، یارانه سرانه (مثل یارانه كالاهای كالا برگی كه به شكل محدود و مشخص و به طور مساوی و برابر در میان همه افراد جامعه توزیع می شود ) ویارانه هدفمند ( مثل یارانه به شكل بن ها و كالا برگی هایی كه به گروهای مشخصی از افراد جامعه مانند كارگران ، كارمندان ، ازكارافتادگان و مستمری بگیران پرداخت می شود ) تقسیم می شود .

یارانه دولتی چیست و چرا دولت ها یارانه پرداخت می كنند ؟

یارانه دولتی : مقدار تفاوت قیمت تمام شده كالا یاخدمات با قیمت تعدیل شده آن است كه دولت برای حمایت از گروه هدف ،پرداختمی نماید تا گروه هدف با توجه به دریافت های خود ، قدرت خرید و زندگی مناسب را داشته باشد . معمولاٌ مقدار یارانه مورد نیازبا فرمول زیر مشخص می شود :

یارانه = سطح توان خرید عمومی – قیمت تمام شده كالا یا خدمات

یارانه دولتی در واقع نوعی پرداخت دولت به منظور حمایت از مصرف كنندگان ، توزیع كنندگان ، تولید كنندگان و یا هر سه نوعمی باشد؛ به این معنی كه دولت یارانه را برای جبران قسمتی از قیمت كالاها و خدمات با هدف افزایش تولید به تولیدكنندگان ،افزایش كاركرد توزیع به توزیع كنندگان و افزایش قدرت خرید مصرف كننده بی درآمد یا كم درآمد ، به مصرف كنندگان میپردازد .

به طور كلی دولت ها با سه هدف عمده مبادرت به پرداخت یارانه می نمایند :

1)به كارگیری صحیح و به جای منابع و امكانات كمیاب كشور

2)ثابت نگه داشتن یا جلوگیری از نوسان زیاد قیمت ها

3)توزیع مناسب وعادلانه درآمدها

اما در نهایت " هدف اصلی از توزیع یارانه دولتی ، كمك به اقشار مستضعف جامعه است ؛ به این امید كه همه انسان های تحت حاكمیت دولت به حداقل نیازهای اولیه زندگی كه در قانون اساسی ، شرع و عرف ، حقوق اساسی و قوانین بین المللی ذكر شده ،دست یابند ."