تب کریمه کنگو چیست؟

به گزارش گروه جامعه ، تب خونریزی دهنده ویروسی کریمه کنگو(CCHF) یک بیماری خونریزی دهنده تبدار حاد است که
بوسیله کنه منتقل میشود و در آسیا، اروپا و افریقا وجود دارد. مرگ و میر بالا دارد و همه گیری‌های داخل بیمارستان آن نیز شایع هستند.
 
با وجود اینکه که بیماری مخصوص حیوانات است، ولی موارد تک گیر و همه گیری‌های ناگهانی این بیماری در انسان‌ها نیز اتفاق میافتد.

 

 
بیماری توسط جرجانی پزشک و دانشمند معروف ایرانی در کتاب گنجینه خوارزمشاه حدود سال ۱۱۱۰ میلادی بعنوان اولین سند مکتوب که به زبان فارسی نوشته شده به تفصیل توصیف شده است.در این کتاب شرح یک بیماری خونریزی دهنده در تاجیکستان فعلی آمده است، علائم بیماری شامل خون درادرار، خونریزی از مقعد، استفراغ خونی، خلط خونی، خونریزی در حفره شکم و خونریزی از لث ه‌ها بوده و ذکر شده است که بندپای کوچکی احتمالاً شپش یا کنه ناقل بیماری می‌باشد که بطور طبیعی انگل پرندگان است.

اولین مورد توصیف شده بیماری در منطقه کریمه در سال ۱۹۴۲ یعنی دو سال قبل از اپیدمی کریمه رخ داده است. در سال ۱۹۴۴ در خلال جنگ جهانی دوم بیماری در شبه جزیره کریمه شایع و باعث مرگ بیش از ۲۰۰ نفر از روستائیان و سربازان گردید.

بیماری و خصوصیات بالینی و نحوه ابتلا افراد، برای نخستین بار توسط شوماکوف روسی تشریح گردید. در سال ۱۹۴۶، ۷ مورد که ۵ مورد آن از طریق انتقال در بیمارستان بوده است در ترکمنستان گزارش شده است. در سال ۱۹۵۶ بیماری در منطقه کنگو ( زئیر)شایع گردید و ویروس عامل بیماری از افراد مبتلا جداسازی شد و بعنوان ویروس کنگو نامگذاری گردید. در سال ۱۹۶۹ مشخص شد که عامل ایجادکننده تب خونریزی دهنده کریمه مشابه عامل بیماری است که در سال ۱۹۵۶ در کنگو شناخته شده است و با ادغام نام دو محل یک نامواحد کریمه کنگو برای بیماری ویروسی بدست آمد.

 

افرادی که بیشتر در معرض خطر تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو هستند؛ عبارتند از:

• دامداران و کشاورزان
• کارگران کشتارگاه ها
• دامپزشکان و کارکنان بهداشتی و درمانی( بیمارستان‌ها)

بد نیست بدانید؛ شیوع بیماری بیشتر در فصل گرم سال همزمان با فصل فعالیت مخزن بیماری کنه‌ها است.

 

 
عامل بیماری تب کریمه کنگو
 
عامل بیماری برای نخستی نبار از خون افراد بیمار در مرحله بروز تب و همچنین از کنه بالغ جدا شد و با توجه به قابلیت فیلترپذیری بعنوان یک نوع ویروس توصیف گردید.ویروس CCHF از گروه Arboviruses خانواده Bunyaviridae جنس Nairovirus طبقه بندی میشود. همچنین در گروه Arthropod – borne Viruses) ویروسهایی که توسط بندپایان منتقل میشود قرار دارد.
 
راه انتقال بیماری تب کریمه کنگو
 
ویروس CCHF اصولاً در طبیعت بوسیله کن ههای سخت گونه Hyalomma منتقل م. یشود، ولی بوسیله گونه های Rhipicephalus، Boophilus و Amblyomma، Dermacenter، Haemophysalis و Ixodes نیز منتقل می‌گردد. ویروس CCHF توانائی انتقال از طریق تخم) Transovarion
transmission (و نیز انتقال در مراحل مختلف بلوغ کنه((Transstadial surviral را دارد.

مهمترین راه آلودگی کنه، خونخواری کنه Hyalomma نابالغ از مهره داران کوچک می‌باشد یک بار آلودگی موجب می‌شود کنه در تمام طول مراحل تکامل آلوده باقی بماند و کنه بالغ ممکن است عفونت رابه مهره داران بزرگ مثل دام‌ها منتقل کند، ویروس یا آنت یبادی آن، در کنه Hyalomma در مناطق وسیعدنیا پیدا شده است و عفونت در انسان پس از گزش کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست نیز ایجاد میشود.
بیماری بوسیله خرگوش صحرائی، جوج هتیغی، گوسفند و گاو به نقاط مختلف توسعه مییابد.

 

 

در جنوب آفریقا آنتی بادی برعلیه ویروس CCHF از سرم زرافه، کرگدن، گاو کوهی بوفالو، گورخر و سگ‌ها جدا شده است. تعداد زیادی از پرندگان به عفونت مقاوم هستند، اما شترمرغ حساس است. ویرمی در حیوانات نشخوارکننده اهلی مثل گاو، گوسفند و بز به مدت یک هفته پس از آلودگی باقی میماند. بیماری در حیوانات اهلی هیچگونه علائم مشخصی ندارد و خطر انتقال بیماری در انسان در طی ذبح حیوان آلوده و یا یک دوره کوتاهپس از ذبح حیوان آلوده وجود دارد) بدنبال تماس با پوست یا لاشه حیوان (همچنین تماس با خون و بافت بیماران بخصوص در مرحله خونریزی یا انجام هرگونه اعمالی که منجر به تماس انسان با خون، بزاق، ادرار، مدفوع و استفراغ آن‌ها گردد باعث انتقال بیماری م. یشود. بیمار در طی مدتی که در بیمارستان بستری است بشدت برای دیگران آلود هکننده است، عفونتهای بیمارستانی بعد از آلودگی با خون و یاترشحات بیماران شایع  هستند.

 

افرادی که بیشتر در معرض خطر میباشند عبارتند از: دامداران و کشاورزان، کارگران کشتارگا هها، دامپزشکان و کارکنان بهداشتی و درمانی) بیمارستان‌ها (شیوع بیماری بیشتر در فصل گرم سال همزمان با فصل فعالیت مخزن بیماری کنه‌ها است.

 

 
علائم بالینی تب کریمه کنگو

علائم بالینی چهار مرحله دارد:

1. دوره کمون: بستگی به راه ورود ویروس دارد. پس از گزش کنه، دوره کمون معمولاً یک تا سه روز است و حداکثر به ۹ روز می‌رسد. دوره کمون بدنبال تماس با بافت‌ها یا خون آلوده معمولاً پنج تا شش روز است و حداکثر زمان ثابت شده ۱۳ روز بوده است.

2.  قبل از خونریزی: شروع علائم ناگهانی حدود ۱ تا ۷ روزطول م. یکشد) متوسط ۳ روز (بیمار دچار سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی) بخصوص در پشت و پا‌ها (گیجی، درد و سفتی گردن، درد چشم، ترس از نور) حساسیت به نور می‌گردد. ممکن است حالت تهوع، استفراغ بدون ارتباط با غذاخوردن و گلودرد و احتقان ملتحمه در اوایل بیماری وجود داشته باشد که گاهی با اسهال و درد شکم و کاهش اشت‌ها همراه م. یشود. تب معمولاً بین ۳ تا ۱۶ روز طول می‌کشد. تورم و قرمزی صورت، گردن و قفسه سینه، پرخونی خفیف حلق و ضایعات نقطه‌ای در کام نرم و سخت شایع هستند. تغییرات قلبی عروقی شامل کاهش ضربان قلب و کاهش فشارخون مشاهده م. یشود. لکوپنی، ترمبوسیتوپنی و بخصوص ترمبوسیتوپنی شدید نیز در این مرحله معمولاً مشاهده می‌گردد.

 3. مرحله خونریزی دهنده: مرحله کوتاهی است که به سرعت ایجاد م. یشود و معمولا در روز ۳ تا ۵ بیماری شروع م. یشود و ۱ تا ۱۰ روز) بطور متوسط ۴ روز (طول م. یکشد. خونریزی در مخا ط‌ها و پتشی در پوست بخصوص در قسمت بالای بدن و در طول خط زیربغلی و زیر پستان در خان م‌ها دیده م. یشود و در محلهای تزریق و تحت فشار) محل بستن تورنیکه و ... ممکن است ایجاد شود. بدنبال پتشی ممکن است هماتوم در همان محل‌ها و سایر پدید ههای خونریز یدهنده مثل ملنا، هماتوری و خونریزی از بینی، لثه و خونریزی از رحم ایجاد شود و گاهی خلط خونی، خونریزی در ملتحمه و گوش‌ها نیز دیده میشود.

بیمارانی که سرنوشتشان به مرگ منتهی م. یشود معمولاً علائم آن‌ها بطور سریع حتی در روزهای اول بیماری تغییر می‌کند و همچنین لکوسیتوز بیشتر از لکوپنی وجود دارد. ترمبوسیتوپنی در مراحل اولیه بیماری نشان دهنده پیش آگهی بدی می‌باشد. مرگ بدلیل از دست دادن خون، خونریزی مغزی، کمبود مایعات بدلیل اسهال، یا ادم ریوی ممکن است ایجاد شود. در اتوپسی بیماران فوت شده، معمولاً خونریزی به شدت‌های مختلف در همه اعضاء و بافت‌ها وداخل معده و روده‌ها دیده میشود.

 

 
4. دوره نقاهت: بیماران از روز دهم وقتی ضایعات پوستی ک. مرنگ م. یشود، بتدریج بهبودی پیدا می‌کنند. اغلب بیماران در هفته‌های سوم تا ششم بعد از شروع بیماری وقتی شاخصهای خونی و آزمایش ادرار طبیعی شد از بیمارستان مرخص می‌شوند. مشخصه دوره نقاهت طولانی بودن آن به همراه ضعف است که ممکن است برای یک ماه یا بیشتر باقی بماند. گاهی مو‌ها کامل م. یریزد) که پس از ۴ تا ۵ ماه ترمیم م. یشود بهبودی معمولاً بدون عارضه است، اگرچه التهاب رشته‌های عصبی نوریت یک یا چند عصب ممکن است برای چندین ماه باقی بماند.

 

 
بیماری تب کنگو  در حیوانات
 
عفونت و آلودگی به ویروس CCHF در گاو و گوسفند تن‌ها با ایجاد واکنش تب همراه است و ویروس از گاو، گوسفند، بز و شتر که به صورت طبیعی آلوده شده اند، جدا گردیده است. در حالیکه هیچیک از حیوانات یادشده در هنگام جداسازی ویروس دارای هیچگونه علائم بالینی دال بر بروز بیماری نبوده اند.

همچنین در آزمای شهای تجربی، ویروس CCHF به گوساله‌ها و بره‌های جوان تزریق گردیده و با این وجود علی رغم ایجاد ویرمی متعاقب تزریق ویروس به بدن دام هیچگونه علائم بالینی مشاهده نگردیده است. عفونت و آلودگی به ویروس CCHF در خرگوش، موش و خارپشت نیز تن‌ها با واکنش تب همراه است و ویروس CCHF از خرگوش‌ها و خارپشت‌هایی که به صورت طبیعی به ویروس آلوده گردیده اند، جدا شده است.

 

همچنین در روش‌های تجربی، متعاقب تزریق ویروس CCHF به حیوانات یادشده، به استثنای تب گذرا هیچگونه علائم بالینی مشاهده نگردیده است.
 
علی رغم آلودگی شدید برخی از پرندگان به کنه‌های ناقل ویروس CCHF تاکنون با انجام آزمایشهای مختلف نه تنها ویروس عامل بیماری از پرندگان جدا نگردیده بلکه در پرندگانی که به شدت به کنه های ناقل ویروس آلوده بوده اند نیز هیچگونه واکنش سرولوژیکی گزارش نگردیده و وجود آنتی بادی CCHF در خون پرندگان به اثبات نرسیده است.

همچنین در آزمای شهای انجام شده بر روی زاغ و سایر پرندگان، با وجود تزریق ویروس به پرندگان مورد آزمایش، ویرمی و پاسخ‌های ایمنی هومورال مشاهده نگردیده است و بطورکلی پرندگان در مقابل ویروس CCHF حساس نبوده اند.
 
به هرحال با توجه به تمایل کن ههای ناقل CCHF در مراحل نوزادی به تغذیه از خون پرندگان، این حیوانات نقش قابل توجهی را در بقای انواع کنه‌ها ایفاء نموده و کن ههای ناقل ویروس را به صورت گسترده در طبیعت منتشر می‌نمایند.

در میان پرندگان، شترمرغ نسبت به عامل بیماری حساس بوده و در کانون‌های آندمیک بیماری میزان شیوع نسبتاً
بالای بیماری در گله شترمرغ‌ها گزارش گردیده است.
 
تشخیص بیماری تب کنگو
 
تشخیص بیماری با شروع علائم حاد بیماری همراه با سابقه مسافرت به مناطق روستایی یا تماس با دام یا گزش کنه مطرح می‌گردد. جهت سهولت تشخیص تب خونریز یدهنده Crimean Congo از جدول معیارهای تشخیص بالینی تب خونریزی دهنده کریمه کنگو که توسط Swanepoel تنظیم گردیده است استفاده میشود.

این جدول براساس یافت ههای اپیدمیولوژیک، علائم بالینی و یافت ههای آزمایشگاهی تدوین شده است. چنانچه جمع امتیازات کسب شده از این جدول ۱۲ یا بیشتر گردد، به احتمال قوی بیمار مبتلا به تب خونریزی دهنده Crimean Congo است و بایستی تحت درمان قرارگیرد.
 
چنانچه جمع امتیازات ۱۲ و یا بیشتر شود مورد بعنوان مورد محتمل CCHF تلقی شده و تحت درمان قرار می‌گیرد.

 

هیچ نوع واکسن معتبری برای پیشگیری از بیماری تب کریمه کنگو در انسان و دام وجود ندارد.

اما چنانچه فرد، به موقع جهت درمان اقدام کند می‌توان بیماری تب کریمه کنگو را درمان کرد.

از سال ۱۹۷۰ میلادی تلاش‌هایی برای دستیابی به واکسن این بیماری انجام شده که بیشتر آن‌ها بی‌نتیجه بوده‌اند. تنها واکسن موجود که گمان می‌رود کارامد باشد در بلغارستان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سال ۲۰۱۱ تیمی از محققان کشور ترکیه به واکسنی غیر سمی دست‌یافتند که در آزمایش‌های اولیه ۸۰ درصد مصونیت ایجاد کرده که در حال طی مراحل آزمایش سازمان غذا و دارو آمریکا برای دریافت تأییدیه است.

 

• بیمار مشکوک به تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو باید قرنطینه شود و با افراد خانواده و پرسنل بیمارستانی در تماس نباشد. کلیه وسایل بیمارستانی مانند ماسک، دستکش، روپوش، پیش بند، لوله‌های خون، سرنگ‌های استفاده شده و هر وسیله‌ای که با ترشحات بیمار در تماس بوده باید سوزانده شود.
• آفت‌کشی خانه و اصطبل جهت کاهش کنه‌ها
• مصرف مواد گندزداینده برای توالت‌ها، محیط آلوده به خون و ترشحات بیمار
• معمولا این بیماری در دام، بدون علامت است، پس باید از مصرف گوشت تازه خودداری شود و دام پس از ذبح تا ۲۴ ساعت در دمای صفر تا مثبت چهار درجه سانتی گراد قرار گیرد تا ویروس‌های آن کشته شوند و پس از آن مصرف شود.
• در هنگامی که پرسنل مراقب بیمار در معرض تماس پوستی یا پوستی مخاطی با خون، مایعات بدن یا فضولات بیمار قرار می‌گیرند بایستی فوراً سطح آلوده را با آب و صابون بشویند.
• از خرید گوشت‌های بازرسی نشده بدون مهر دامپزشکی (کشتار غیرمجاز) خودداری شود.
• کارکنان بهداشتی و درمانی و افرادی که با خون، ترشحات بدن بیمار یا بافت‌های آلوده بیماران تماس داشته‌اند باید مرتب و حداقل تا چهارده روز پس از تماس، تحت نظر بوده و درجه حرارت بدن آن‌ها هر روز کنترل شود و در صورت ظهور علائم بالینی، مطابق با تعریف مورد محتمل بلافاصله درمان برای آنان شروع شده و اقدامات بعدی به عمل آید.

درمان بیماری تب کریمه کنگو چگونه است؟

اساس درمان بیماری تب کریمه کنگو، حمایتی است و شامل تنظیم آب و الکترولیت و درمان انعقاد درون‌رگی منتشر به همراه داروی ضد ویروس ریباویرین است.

توجه شود که درمان‌های اختصاصی توسط پزشک متخصص و ترجیحاً متخصص عفونی انجام می‌شود.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تزریق استروئید‌ها بخصوص متیل پردنیزولون در دوز بالا، میزان پلاکت خون را افزایش و نیاز بیمار را به فراورده‌های خونی کاهش می‌دهد و بر تب بیمار نیز تأثیر دارد.

 
جدول معیارهای تشخیص بالینی تب کریمه کنگو
 

 

همچنین محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درخصوص بیماری تب کریمه کنگو که اخیرا در برخی نقاط کشور مشاهده شده است، گفت: بیماری تب کریمه کنگو یک عفونت ویروسی است که جزو دسته تب‌های خونریزی دهنده ویروسی محسوب می‌شود.

منابع: راهنماي كشوري مبارزه با بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو