فرصت تجدید به احیا آبخوان ها بدهیم/گسترش فرونشست حاشیه جنوبی تهران

به گزارش گروه اقتصاد ؛ بهیه جعفری بی‌بالان در خصوص راه‌های مقابله با فرو نشست دشت‌های کشور گفت: طرز قرار گرفتن خاک دانه‌ها با خلل و فرجی که دارند باعث ایجاد آبخوان‌ها و جریان آب در آن‌ها می‌شود و استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی باعث خواهد شد، طرز قرار گرفتن خاک‌دانه‌ها بهم بخورد، در نتیجه خاکدانه‌ها به‌هم فشرده می‌شوند.

وی ادامه داد: این پدیده، غیرقابل بازگشت به حالت اصلی خواهد بود و حتی اگر به زور نیز آبی به زمین تزریق شود، خلل و فرج خاک‌دانه‌ها تغییر نمی‌کند، بنابراین این پدیده غیرقابل بازگشت خواهد بود و به‌هیچ ترتیبی نمی‌توان سفره آب یک دشت را به شکل اولیه خود بازگرداند.

جعفری با اشاره به تفاوت‌های عمده موجود بین فرونشست و فروچاله در دشت‌های کشور، با بیان این مطلب که فرو نشست اغلب به صورت منطقه ای رخ می‌دهد، ولی فروچاله به‌صورت نقطه ای حادث می‌شود، اظهار داشت: فرونشست زمین ناشی از اقداماتی مانند بهره‌برداری از معادن، استخراج منابع نفت و گاز و منابع آب زیرزمینی است که به‌دست بشر صورت می‌گیرد، در حالی‌که فروچاله‌ها، در جاهایی هستند که در اثر انحلال آب‌های "کارستی" ایجاد می‌شوند و در بیشتر مواقع پدیده‌های طبیعی هستند.

وی با اشاره به اینکه، وقتی فرو نشست اتفاق می‌افتد ممکن است در برخی موارد چاله‌هایی ایجاد شود که به آن‌ها نیز فروچاله یا "سینک هول" اطلاق می‌شود، افزود: فرو نشست یک پیامد "انسان‌ساخت" و فروچاله یک پیامد طبیعی است که باعث بروز آب‌های "کارستی" شده و در داخل آبرفت‌ها جریان پیدا می‌کند؛ در مجموع فروچاله به نفع طبیعت و دشت است.

کارشناس بخش برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با بیان این مطلب که بارگذاری و برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی دشت تهران بخصوص درمناطق ورامین، ساوجبلاغ و شهریار بیش از ظرفیت تغذیه شوندگی این منابع بوده است، افزود: کاهش بارش‌ها و نفوذ‌پذیری زمین در بحث توسعه مناطق مسکونی به دلیل مسئلی همچون پوشاندن بستر زمین و رودخانه‌ها باعث شده تا جلوی تغذیه شوندگی آب‌خوان‌ها گرفته شده و موجب شود تا آب خوان‌ها به مرور زمان به سمت میرایی رفته و با تخلیه آبخوان‌ها شاهد پیامدهایی از جمله فرونشست باشیم.

وی یادآور شد: شیب دشت تهران به سوی جنوب است و فرونشست زمین نیز در حاشیه‌های جنوبی شهر تهران روی می‌دهد، در زمان حاضر نیز جنوب تهران، شهریار، قرچک و ورامین از جمله مناطقی هستند که با پدیده فرونشست زمین مواجه هستند.

جعفری نخستین پدیده فرونشست زمین در کشور را مربوط به سال 1346 در دشت رفسنجان ذکر کرد و در ادامه بیان داشت: بر اساس اطلاعات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی در سال 1387 نرخ فرو نشست دشت ورامین حدود 12 سانتی‌متر، ساوجبلاغ 22 سانتی‌متر و دشت رفسنجان حدود 30 سانتی‌متر بوده است.

وی آنگاه به جدیدترین اطلاعات سازمان زمین شناسی در سال 91 اشاره کرد و گفت: پیش‌بینی شده فرونشست دشت تهران در طول سال به حدود 36 سانتی‌متر و شمال و جنوب ورامین حدود 25 سانتیمتر، هشتگرد حدود 36 سانتی‌متر و کرج سالانه حدود 15 سانتی‌متر خواهد بود.

رئیس گروه دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با اعلام این نکته که شعاع و محدوده فرونشست‌ها منطقه‌ای است، ادامه داد: به‌دلیل اینکه آبخوان سطح وسیعی از یک منطقه را پوشش می‌دهد، محدوده وسیعی نیز متأثر از این پدیده خواهند شد و وقتی آبخوان در منطقه‌ای دچار کم‌آبی شود، تمام منطقه مرتبط با آن آبخوان تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

وی تنها راهکار را متوقف کردن روند رو به رشد برداشت و مصرف دانست و اضافه کرد: آمریکا نیز با این معضل مواجه بود و آن‌ها توانستند این پیشرفت را متوقف کرده و درحقیقت به نوعی، طرح تعادل بخشی را اجرایی کنند.

جعفری اضافه کرد: با شیوه‌هایی که برای احیا و تعادل بخشی آبخوان‌ها به‌کار می‌بریم، بایستی نخست، برداشت‌ها کنترل شود تا در سطح تجدیدشوندگی بتوانیم با تغذیه مصنوعی، منابع آبی زیرزمینی را تجدید و احیا کنیم.

وی با اشاره به اینکه، ثابت نگه داشتن افت آبخوان‌ها سبب جلوگیری از روند روز افزون افت آن‌ها خواهد شد، ادامه داد: فرونشست زمین یک پدیده دائمی و غیرقابل بازگشت است، اما باید با ثابت نگه داشتن شرایط برای سازه‌ها و تاسیسات ایجاد شده، اقداماتی را انجام دهیم که دچار آسیب کمتری شویم؛ این موضوع باعث خواهد شد تا نرخ رو به افزایش فرونشست ثابت بماند.