واکاوی دلایل ادامه تحریم‌ بانکی ایران/ دولت در اعمال فشار به آمریکا جدی نیست

به گزارش گروه فضای مجازی خبرگزاری تسنیم، علی‌رغم توافقات بسیار در پی برجام، هنوز گشایش جدی در حوزه تعاملاتی بانکی ایران و جهان حاصل نشده است. در گفت‌وگو با حمید زنگنه به واکاوی این بحث پرداختیم که این استاد اقتصاد کلان دانشگاه وایدنر آمریکا از دلایلی همچون محدودیت اختیارات رئیس جمهور آمریکا، جو سیاسی ایران ستیزی موجود در آمریکا، عدم توان و تمایل دولت آمریکا برای اخذ مجوز و لغو تحریمهای پولی و بانکی از مجلسین، تلاش لابی‌های کشورهای خاورمیانه مانند اسرائیل و عربستان سعودی برای مغشوش کردن این فضا و عدم پافشاری جدی ایران برای حل این مشکل یاد می‌کند.

مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

زنگنه: یکی از دلایل آن ریشه در اختیارات محدود رئیس جمهور دارد. در کشورهای دموکراتیک مانند آمریکا رئیس جمهور باید در چهارچوب مقررات و قوانین تصمیم‌گیری و عمل کند که لزوماً کند و ناکارآمد است که هم خوب و هم بد است.  بدی آن کندی سیستم و خوبی آن تعادل سیستم است. می‌توان مطمئن بود که سیستم «باری به هر جهت» نیست و روال قوانین و مقررات با جهت باد تغییر نمی‌کنند. این اطمینان از تعادل و ثبات سیستم برای تصمیم‌گیری افراد، به‌خصوص در تصمیمات اقتصادی، بسیار مهم و مؤثرند، در نتیجه عوامل اساسی اقتصادی مهمترین و اساسی‌ترین رلها را بازی می‌کنند. فهم این نکته به‌اضافه فهم سیستم خصوصی آمریکا می‌تواند حس سرخوردگی و حس غبن ایرانیان را در معامله با آمریکا (غرب) را جوابگو باشد.

در آمریکا نه‌تنها اختیارات رئیس جمهور محدود است، همان محدود اختیارات خود را نیز باید در چهارچوب قوانین، تحت نظارت مجلسین، دادگاهها، و مردم اجرا کند، بنابراین دولت نمی‌تواند به بانکها دستور بدهد که با ایران همکاری یا معامله کنند در حالی که قوانین حاکم موجود به‌خلاف این دستورالعمل ممکن است حداقل بحث‌انگیز و حتی قابل محاکمه باشند، در حال حاضر چندین بانک که با ایران معاملاتی داشته‌اند در انتظار حکم دادگاهها و احتمالاً جرائم سنگینی برای آنها می‌باشند، بنابراین معامله با ایران مسئله‌ای است که خود بانکها باید ارزیابی و خوبی و بدی درازمدت آن را برای سهامداران (ارزش سهام ) خود اندازه‌گیری کنند و به نتیجه مطلوب برسند که در حال حاضر خودداری از نزدیکی به ایران است تا زمانی که دولت صراحتاً و کتباً آنها را تضمین کند.

زنگنه:  دولت آمریکا رغبتی به آن نشان نداده است به‌خصوص که ایران نیز فشار همه‌جانبه‌ای در جهت ایجاد روابط پولی و بانکی به دولت آمریکا وارد نیاورده است. ایرانیان می‌خواهند که خرید و فروشهایی از جمله خرید هواپیما برایشان تسهیل شود ولی می‌گویند که واقعاً نمی‌خواهند که وارد بازار پولی و ارزی آمریکا شوند، مثل اینکه بگویند که می‌خواهند شنا کنند ولی نمی‌خواهند که بدنشان خیس بشود.

زنگنه: به این سؤال شما این‌گونه می‌توان پاسخ داد؛ در میان ریسکها، ریسک اقتصادی و به‌خصوص ریسک سیاسی در کنترل خود بانکها نیست. ریسک اقتصادی را بانکها می‌توانند پیش‌بینی کنند و خود را در مقابل آن مصون سازند، کاری که همه‌روزه همه بانکها در اکثر کشورها انجام می‌دهند. ریسک سیاسی مسئله‌ای است که بانکها کمتر کنترل دارند و برای آنها بیشتر واهمه انگیز است. بانکها کمتر می‌دانند که در صدر دولت استراتژی امنیتی در کدامین جهت حرکت می‌کند و آنها در کنار کدام جریان بهتر می‌توانند بهره‌مند شوند، در نتیجه بهترین تصمیم برای سلامتی درازمدت آنها تصمیم صبر و مکث و کج‌دار و مریز است که برای آمریکا پرضرر نیست ولی برای ایران مملو از مخاطرات است.

زنگنه: بعد از موافقت هسته‌ای، تنها حربه‌ای که در تیرکش آمریکا علیه ایران مانده است کنترل استفاده از دلار و سیستم پولی و بانکی آمریکا است که دولت نمی‌خواهد و یا نمی‌تواند آن را از دست بدهد. من از خواستن و یا نخواستن دولت آگاه نیستم ولی از نتوانستن دولت تقریباً شک ندارم. دولت برای اینکه به ایران اجازه استفاده از بانکهای آمریکایی و دلار آمریکایی را بدهد باید از مجلسین آمریکا قانون لغو تحریمهای بانکی و پولی را بگذراند که تقریباً در جو سیاسی ایران‌ستیز موجود در آمریکا تقریباً غیرممکن است و پرزیدنت اوباما قدرت سیاسی برای ترغیب نمایندگان و سناتورهای مجلسین ندارد و لابی‌های کشورهای خاورمیانه مانند اسرائیل و عربستان سعودی نیز کارها را بیشتر و بیشتر مغشوش می‌کنند.

زنگنه: رشد اقتصادی ایران در چهار سال گذشته به‌تخمین بانک مرکزی ایران در نمودار زیر نشان داده شده است. در سالهای 1391 (2012)، 1392، 1393 همه‌ساله رشد منفی و در سال  1394 رشد مثبت نشان می‌دهد ولی باید توجه داشت که رشد سه‌ماهه آخر نزدیک به صفر است.  این ارقام هرچند بهتر از سالهای قبل هستند، مسئله بیکاری و استیصال را حل نمی‌کنند.  ایران احتیاج به رشد درازمدت بالاتر از 5درصدی دارد که با کمال تأسف به نظر نمی‌رسد در جریان باشد.

زنگنه: من نمی‌دانم که چگونه است که بعد از این‌همه سال هنوز حوصله ایرانیان به‌سر نیامده و به ساخت‌وساز مملکت نمی‌پردازند؟ همه‌ساله یک دستورالعمل پرتوپی صادر می‌شود و در پایان هرسال نیز رنجها اعلام می‌شود و بعد از چند هفته به فراموشگاه سپرده می‌شود.

به‌عقیده من تنها راه رسیدن به مدینه فاضله برخورد با مسئله فساد سیاسی و اقتصادی است. حل مسئله فساد نیز شدنی نیست مگر اینکه انحصارات کن فیکون بشوند.