چگونه یک شهر «جهان شهر» می شود؟!

به نقل از شهر فردا، زيرساخت‌هاي شهري تسهيلات و خدماتي هستند كه براي بسياري از فعاليت‌هاي اقتصادي و اجتماعي شهر، بنيادي به شمار رفته و جزو تكميل‌كننده زندگي جامعه شهري هستند. به بیان دیگر زيرساخت‌های شهري شامل طيف وسيعي از فعاليت‌هاي ضروري براي عملكرد مؤثر خدمات شهري است که تأثیرات عمده‌ای بر کیفیت زندگی اجتماع محلی، الگوی رشد و چشم‌انداز توسعه اقتصادی دارد .

به همین دلیل برخورداري از تسهيلات و تجهيزات مناسب زيرساختي و خدماتي را مي‌توان از پيش شرط‌هاي تحقق رشد و توسعه شهرهای جهان توسعه یافته دانست. بر این اساس زیر ساختهای شهری را می توان به عنوان قوی ترین مظاهر و نمادهای فرهنگ مادی، یا بعد مادی ساختار شهری، طیف گسترده ای از فرودگاه­های بزرگ باعملکرد هاب هوایی، شبکه حمل و نقل پیشرفته، زیرساختهای پیشرفته اطلاعاتی– ارتباطاتی(مخابرات، اینترنت)، مراکز فرهنگی و آموزشی با شهرت جهانی، زیرساختهای ورزشی حرفه­ای تا اثر معماری با برند جهانی را شامل می شود. امروزه به مدد جهانی شدن و تغییر ساختار و عملکرد شهرها ، مدیریت شهری یا همان دولت های محلی از اختیارات فراوانی در توسعه محلی با رویکرد فراملی برخوردار شده اند. از این رو برنامه­ریزی توسعه شهری با تاکید بر زیرساختهای شهری مبتنی بر استانداردهای جهان­شهری در راستای رقابتهای مکانی و ارتقای منزلت شهری بیش از پیش در علمکردهای دولتهای محلی متجلی می­گردد.

زیرساخت‌های شهری

زيرساخت‌هاي شهري تسهيلات و خدماتي هستند كه براي بسياري از فعاليت‌هاي اقتصادي و اجتماعي شهری بنيادي به شمار رفته و جزو تكميل‌كننده زندگي در جامعه شهري هستند. به بیان دیگر زيرساخت‌های شهري شامل طيف وسيعي از فعاليت‌هاي ضروري براي عملكرد مؤثر خدمات شهري از جمله تأسيسات آب و فاضلاب، بزرگراه‌ها، تسهيلات حمل و نقل، شبكه‌هاي توزيع انرژي، تسهيلات ارتباط از راه دور و ساير خدمات شبكه‌اي است. همچنين در این تقسیم‌بندی، انواع تسهيلات اجتماعي مورد نياز براي حفظ سلامت و رفاه عمومي نيز قرار می‌گیرند. ذات چند بخشي مديريت زيرساخت‌ها شامل تأسيسات متنوع و محدوديت‌هايي در روند انتخاب، اجرا و عملكرد پروژه‌ها است. تصميم‌گيرندگان در زمينه مديريت زيرساخت را اغلب كميته‌هاي دولتي و يا ملي، سران نهادها و مؤسسات (مانند دولت محلي، بانك‌ها، موسسات اجرايي و موسسات دولتي و غيرانتفاعي، موسسات خيريه و غيره)، مديران اجرايي موسسات خصوصی و عمومی، برنامه‌ريزان، مهندسان، پيمانكاران و ديگران تشكيل مي‌دهند.

زیرساخت‌های عمومی تأثیرات عمده‌ای بر کیفیت زندگی اجتماع محلی، الگوی رشد و چشم‌انداز توسعه اقتصادی دارند که در ادامه هر یک از موارد فوق تشریح می‌گردد.

کیفیت زندگی: سالن‌های اجتماعات شهر، ادارات پست، مدارس، بیمارستان‌ها و سایر تسهیلات زیرساختی، بخش‌های اصلی اجتماع محلی را تشکیل می‌دهند و تأثیرات مشخصی بر وجوه زیبایی‌شناسی آن دارند. فضاهای عمومی از قبیل بلوارها، پارک‌ها، آب‌نماها و باغ‌ها نیز در کنار این تسهیلات در کیفت محیط شهری از حیث چشم‌انداز، بوها، صداها و احساسات تأثیر دارند. بنا بر این نگهداری و نوسازی دائمی این تسهیلات و فضاها همانند طراحی و اجرای اولیه دارای اهمیت فراوانی است.

الگوهای رشد: تسهیلات اجتماع محلی به ویژه سیستم‌های آب و فاضلاب می‌توانند ابزارهای بسیار قدرتمند و مؤثری در جهت گسترش و آماده‌سازی زمین باشند. هنگاهی که گسترش تأسیسات و ارتباط میان آنها منطبق بر برنامه‌ای معین انجام پذیرد، الگوهای توسعه یک جامعه می‌توانند به طرز کارآمدی هدایت شوند.

توسعه اقتصادی: تسهیلات زیرساختی نه تنها کارکردهای عمومی متعددی را راه می‌اندازند، بلکه نقش مهمی نیز در فعالیت‌های اقتصادی بخش خصوصی دارند. به عنوان مثال تسهیلات حمل و نقل عمومی، هم جمعیت و هم کالاها و محصولات تجاری را جابجا می‌کنند. بنابراین فرسوده و خراب بودن سیستم حمل و نقل می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های عملیاتی شرکت‌ها گردد. همچنین کیفیت زیرساخت‌های عمومی نقش مهمی را در تصمیمات مکان‌گزینی بنگاه‌های خصوصی دارد.

 مفهوم جهاني ­شدن

مفهوم جهاني شدن از نيمه دهه 1980 به مثابه يك بحث علمي جدي مورد توجه و مطالعه محققان قرار گرفته است. اما دررابطه با ارائه تعريفي جامع از پديده جهاني شدن، ميان صاحبنظران و انديشمندان اجماع نظرحاصل نشده و هردسته ازآنان به تناسب برداشتي که ازاين پديده دارند و پيش زمينه­هاي ذهني وايدئولوژي سياسي که به آن تعلق دارند، تعريفي خاص از اين پديده ارائه داده­اند. دربرخي از اين تعاريف جنبه اقتصادي جهاني­شدن غلبه دارد و در برخي ديگرابعاد سياسي، فرهنگي و يا ارتباطي آن بيشتر مدنظر قرارمي­گيرد به عبارات ديگر، كساني كه از ابعاد گوناگون اقتصادي و فرهنگي به اين موضوع پرداخته‌اند، بنا به علاقه خود، تعاريف گوناگوني براي آن ارائه داده‌اند. در يك تعريف گسترده، "جهاني شدن به توسعه ارتباطات جهاني، سازمان زندگي اجتماعي در بُعد جهاني و رشد آگاهي جهاني و از اين جهت، به استحكام جامعه جهاني اشاره مي‌كند. سر پيترهال دراين خصوص مي­گويد: «هرعصري تكيه برمفاهيمي داردكه تصور عموم مردم را به خود جلب مي­كند و اخيرا جهاني شدن به عنوان يكي از اين مفاهيم در عصر ما ظهور نموده است».

به نظر دلفوس جهانی شدن بیان کننده صورتی نو از جهانی شدن و به معنای همیاری و ارتباط متقابل میان مؤسسات بزرگ و در چارچوب این مؤسسات، میان شرکت هایی است که در سراسر چهان پراکنده اند. جهانی شدن همچنین به معنای قبول یک نظام مالی بدون مرز میان کشورها و یا برگذشتن از آنها «قانون زدایی» در قلمروهای مالی، کاستن از اهمیت موانع تعرفه ای مورد توافق میان کشورها و سرانجام ایجاد تمرکز میان شرکت های بزرگ است.

دولت محلی:

پاسیونه "دولت محلی" را مشتمل بر مجموعه­ای از موسسات محلی حکومت مرکزی، موسسات قضایی محلی و همچنین سایر سازمانهای محلی عمومی غیر دولتی می­داند که سرپرستی روابط اجتماعی سطح زیر ملی را به عهده دارد. مجموعه­ای که جزئی از بخش عمومی محسوب شده و مهمترین ویژگی کارکردی آن زیست پذیر کردن و تامین و توزیع برابر کالا و خدمات عمومی برای تمام شهروندان یک قلمرو و جغرافیایی معین به نام شهر است. تعریف مذکور هر دو بعد "محتوایی و کارکردی" و "رویه ای و ساختاری" دولت محلی را در بر می­گیرد. به لحاظ محتوایی، مهمترین کارکرد مورد انتظار از دولت محلی مواجهه و حل مسایل و مشکلات مبتلا به شهرها و زیست پذیر کردن آنها و توسعه شهری پایدار برای حال و آینده شهر و شهروندان آن به مثابه امور محلی است. اما به لحاظ ساختاری و رویه­ای، دولت محلی واحد محلی از نظام کلان حکومت است که همراه با دو سطح دیگر یعنی حکومت منطقه­ای و حکومت ملی نظام حکومتی جامع سرزمین ملی را شکل می­دهند. صندوق بین­المللی پول دولت­محلی را اینگونه تعریف می­کند: دولت­محلی واحدهای نهادی، مالیاتی، قانونی و دارای اختیارات گسترده اجرایی در کوچکترین مناطق جغرافیایی به منظور اهداف سیاسی– اداری مختلف هستند. از نظر تیلور و فلینت همه دولت‌ها داراي نهادهايي هستند كه در سطح محلي فعاليت مي‌كنند. محدوده وسيعي از عمليات‌ها در اين مقياس خاص سازماندهي مي‌شوند كه آموزش، تامين مسكن، حمل‌ونقل عمومي و برنامه‌ريزي استفاده از زمين از آن جمله‌اند. اين فعاليت دولتي عموما تحت عنوان "دولت محلي" خوانده مي‌شود تا با فعاليت‌هايي كه در سطح كشوري و ملي انجام مي‌گيرد و به آن «دولت مركزي» گفته مي‌شود، اشتباه نشود.

حافظ نیا معتقد است در هر واحد جغرافیای شهری عناصر و امور چند سطحی وجود دارد که با تقسیم بندی آنها به امور 1- امور ذاتا محلی، 2- امور ذاتا فرا محلی( منطقه­ای)، 3- امور ذاتا ملی، 4- امور ذاتا بین­المللی به تشریح هریک می پردازد وی در باره "امور ذاتا محلی" معتقد است: این امور به طور مستقیم به سرنوشت و منافع "مردم محلی" مربوط می­شود و حوزه نفوذ کارکردی آنها از حریم و محدوده زیستگاه و واحد جغرافیایی فراتر نمی­رود؛ مانند: حمل و نقل شهری، آتش نشانی، بهداشت و .... می­باشد و به نظر او آنچه موضوع کارکرد و حوزه عمل "دولت محلی" است امور ذاتا محلی در فضای جغرافیایی است که بطور مستقیم برسرنوشت مردم و ساکنان آن مربوط می­شود(حافظ نیا، 1388: 43).در واقع سازوکار"دولت­های­محلی" بر پایه الگوی دموکراتیک و بر اساس فلسفه دموکراسی و مشارکت مردم بر سرنوشت "محلی" خود شکل می­گیرد. امروزه اغلب ”دولت­های محلی" در شهرها از این نوع الگو هستند.

ماهیت جهانی شدن نوین

جهانی شدن، پدیده جدیدی نیست. سیستم جهانی امروزی، به عنوان سیستمی از بازارهای بین المللی به هم وابسته، از صدها سال پیش وجود داشته است. در اواخر قرن نوزدهم، هنگامی که بازارهای صنعت نساجی لانکاشایر به دست تاجران هندی افتاد و یا شهر برلین به دلیل استقرار شرکت های تولید لوازم الکتریکی به مرکز عمده فناوری پیشرفته، دره سیلیکون  آن زمان، تبدیل شد، جهانی شدن که از قبل شکل­گرفته بود، بیشتر احساس شد. اما اخیراً جهانی شدن ابعاد تازه­ای یافته­است .در مکزیک، کارخانجات ماکیلادورا قطعاتی از کالیفرنیا یا تگزاس دریافت می­کنند و آنها را به صورت محصولات نهایی با کشتی برمی­گردانند .کارخانجات کفش در داخل چین، که از تایوان مدیریت می شوند، آخرین مدل های کفش میلان را که به قالب­های کامپیوتری تبدیل شده اند دریافت می­کنند و محصولات خود را از طریق هنگ کنگ صادر می­کنند. پوشاک از کشورهای شرق دور که در آنها دستمزد کارگران پایین است از ایتالیا می­گذرند تا مارک طراحان ایتالیایی با عنوان" ساخت ایتالیا" به آنها دوخته شود (و در واقع فقط همین مارک­ها ساخت ایتالیاست. پیوندها و ارتباطات جهانی امروزه دست کم از چهار جنبه مهم با گذشت متفاوت هستند.

نخست، سرعت این ارتباطات بسیار بیش از گذشته است. بهبود فناوری­ها، زمینه حمل و نقل سریع­تر مردم و کالاها و انتقال فوری اطلاعات را فراهم کرده است.

دوم، جهانی شدن در اندازه و مقیاسی بسیار بزرگتر و وسیع تر عمل می کند و نفوذ خود را بر دورترین نقاط اعمال می­کند، به نحوی که فقط تعداد کمی از مردم، دور از تاثیر آن قرار دارند.

سوم، گستره و دامنه ارتباطات جهانی گسترده تر شده­است و ابعاد متنوع اقتصادی، فنی، سیاسی، حقوقی، اجتماعی و فرهنگی را دربر می­گیرد. هریک از این ابعاد نیز خود وجوه متعدد دارند. این پیوندها به سرعت گسترش یافته و جریان­های به هم وابسته و متعددی از کالاها، خدمات، مردم، سرمایه، اطلاعات و بیماری ها را دربرگرفته است.

چهارم، سرانجام، جنبه پویایی و تحرک ارتباطات اهمیت دارد. کنش­های متقابل پویا و اغلب بی واسطه میان بازیگران جهانی متعدد، وابستگی میان سیاست، تحقیق و اقدام را پیچیده تر کرده است.

جهانی شدن با ویژگی های فوق، در ابعاد و عرصه­های مختلف به وقوع پیوسته است. جریان سرمایه به شیوه معینی در سراسر جهان در حال گسترش است. طیف وسیعی از تولیدات فرهنگی کشورهای مختلف در مکانی واحد در دسترس همگان قرار گرفته است و دولت های ملی دیگر تنها نهاد تاثیرگذار بر زندگی و عقاید مردم نیستند. اقتصاد، فرهنگ و دولت پیوسته در حال تحول یابی، شکل یابی مجدد و تجدید سازمان هستند. به این ترتیب جهانی شدن اقتصادی، جهانی شدن فرهنگی و جهانی شدن سیاسی، سه حالت و نمود مهم فرایند جهانی شدن هستند.

دولت­ محلی و جهانی شدن

بین جهانی شدن شهر و دولتهای ملی و محلی رابطه بسیار مهم و دوسویه ای برقرار می­باشد. در برخی موارد شهر ومنطقه شهری ممکن است از سرنوشت بقیه اقتصاد فضای ملی جدا بماند؛ در مواردی دیگر سرنوشت ملت- دولت و جهان شهر به نحوی تفکیک ناپذیر به هم گره خورده است. سطوح متفاوت دولت نیز به شیوه های متفاوت درگیر است. پیوندهای بین شهر و دولتهای ملی بسیار گوناگون است. در دولتهایی با پراکندگی غیر نخستی و دولتهای فدرال، دولت-شهر ها را می توان چنین شناسایی کرد که دولت­های محلی در آنجا به منزله محلی برای جهانشهر شدن اهمیتی بسیار زیاد یافته­اند مانند سیدنی، در کشورهای دیگر با تمرکز بالای قدرت در حکومت مرکزی و سلسله مراتب شهرهای نخستی، دولت ملی به همراه دولتهای محلی می توانند در عملی شدن رقابت جویی حهانی شهر ها نقش بسیار مهمی بازی کنند.دولت­های محلی با توجه به شناختی که از ظرفیتها وتوانهای جغرافیایی- انسانی مردم محل دارند با تنظیم گری فضای محلی می­توانند در فرایندهای جهانی بازیگری فعالی داشته باشند. اما آنچه در جهانی شدن شهرها نباید فراموش کرد تضمین و نقش بسیار مهم دولت­های ملی در رقابت جویی جهانی شدن شهرهاست به مدد تضمین نامبرده است که دولتهای محلی می توانند به رقابت جویی شهر درشبکه شهرهای جهانی بپردازند. از این رو باید توجه داشت هرگونه پژوهشی در باره کلانشهرها نیازمند شناخت و درک درستی از دولت­های ملی و ­محلی آنان است. به عبارت دیگر سطح افتراق مادرشهری دولت­محلی در چارچوب منطقه شهری در حال جهانی شدن و گسترش اداره امور محلی به دست مردم محل عوامل اصلی در درک سیاست عمومی در واکنش به مدیریت و ارتقای سطح شهر به سوی شهرجهانی می­باشد.

 این اهمیت از آنجایی بیشتر مورد توجه قرار می­گیرد که نقش مهم و پررنگ دولتهای محلی را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دهیم چرا که دولت­محلی به مثابه سازمان تنظیم کننده دو سویه که از یک سو بین دولت مرکزی و ساختارهای ملی و بین­المللی و از سوی دیگر بین ساختار های محلی و افراد، عمل می­کند احتمالا در تعیین آن حد از ارتباطات نقشی مستقیم را بازی می­کند که شهروندانش در کنش دوسویه با جامعه جهانی دارند. لوندس تأیید می کند که" در عین حال که دولت ملی است و جایگاه شهروندی را به افراد می­دهد، بسیاری از حقوق و وظیفه­ های شهروندی در سطح محلی اعمال می شود.

زیرساخت­های شهری شهرهای جهانی( پسافوردیستی)

دولت­هاي محلي با هدف دستيابي به وضعيت كانوني به لحاظ تجاري در مراكز منطقه اي چند مليتي بطور فعال وارد دور جديدي از توسعه زير بناهاي شهري گرديدند. توسعه زيربنايي در دور جديد خود در برگير نده توسعه اي( تلماتيك)ارتباطات راه دور و ارتباطي در قالب تاسيسات ارتباطي و حمل و نقل بود. برخورداري از تسهيلات و تجهيزات مناسب زيرساختي و خدماتي را مي‌توان از پيش شرط‌هاي تحقق رشد و توسعه شهری دانست. زیر ساختهای شهری که از قوی ترین مظاهر و نمادهای فرهنگ مادی، یا بعد مادی ساختار شهری دولت محلی جهانی هستند، طیف گسترده ای از فرودگاه­های بزرگ باعملکرد هاب هوایی، شبکه حمل و نقل پیشرفته، زیرساختهای پیشرفته اطلاعاتی– ارتباطاتی(مخابرات، اینترنت)، مراکز فرهنگی و آموزشی با شهرت جهانی،زیرساختهای ورزشی حرفه­ای تا اثر معماری با برند جهانی را شامل می شود. از نظر جغرافی دان ها یکی از جالبترین آثار و پیامدهای تجهیزات زیرساختی، فواصلی است که بین بخشها، نواحی شهری و مردم ایجاد می­کند و لی در مقابل افزایش ظاهری روابط میان آنها ، کاهش فاصله و بعد مکانی، به عنوان محصول تحولات اجتماعی – فضایی طیفی ناشی از پیشرفتهای علمی و فنی ، از تلفن گرفته تا اینترنت تحقق یافته است. از این رو برای اغلب جغرافی دان ها، مطالعه و بررسی زیرساختهایی که سبب کاهش فواصل و فشردگی زمانی و مکانی می شوند ، اهمیت دارد. این مطالعات گویای فرارسیدن مرحله جدیدی از جهانی شدن و به هم پیوستن بیشتر کشورها در نتیجه افزایش فشردگی زمانی- مکانی است. دولت­هاي محلي جهانی با هدف دستيابي به وضعيت كانوني به لحاظ تجاري در مراكز منطقه اي چند مليتي بطور فعال وارد دور جديدي از توسعه زير ساختهای شهري گرديدند. توسعه زيربنايي در دور جديد خود در برگير نده توسعه اي( تلماتيك)ارتباطات راه دور و ارتباطي در قالب تاسيسات ارتباطي و حمل و نقل بود.

فرودگاه­ های بزرگ با عملکرد هاب هوایی

فرودگاهها بزرگ بین المللی پیش شرطی برای وضعیت جهانشهری است و در این مورد اندازه مهم است. فرودگاههای بزرگ و بین المللی به همراه خطوط هوایی بسیار زیاد و مسیرهای فراوان نشانه مطمئنی از جایگاه جهانی است.فرودگاه بین المللی آخرین نقطه در خط طولانی ارتباطات مهم حمل و نقلی است که برای احراز جایگاه جهانشهری امری حیاتی است.به عبارت دیگر فرآیندهای جهانی شدن در افزایش قابلیت دسترسی کروی منعکس و مجسم شده است. به دلیل ظرفیت آن در پاسخ گویی سریع به تغییرات عرضه و تقاضا، ترافیک هوایی شاخص خوبی برای ارزیابی ویژگی های بین المللی شهر ها فراهم آورده است. درواقع فرودگاه ها به عنوان تسهیل کننده روابط جهانی و جهانی شدن، اغلب در ادبیات و اصطلاحات جغرافیایی، به عنوان یکی از زیرساختهای مهم و مؤثر در نزدیک شدن بیشتر سرزمین های دور از هم و پیوند نزدیک با عوامل برون مرزی، قلمداد می شوند؛ برای نمونه فرودگاه بین المللی کوالالامپور مالزی، کانون منطقه فناوری سپنج، به همراه کسب موقعیت خاص در اقتصاد جهانی- منطقه ای، ستون فقرات کنترل پیکره ملی این کشور را تشکیل می دهد. به عقیده کلینگبا پنج دلیل زیر ارتباطات خطوط هوایی بهترین تصویر از نقش حمل و نقل را در نظام شهری جهانی ارائه می­کند:

 جریان های جهانی خطوط هوایی یکی از معدود شاخص های موجود درباره جریان های معاملات با ارتباطات بین شهری هستند.

 شبکه هوایی و زیرساخت های مرتبط با آن یکی از بارزترین اشتراکهای قابل رؤیت شهرهای جهانی است.

 با وجود انقلاب جهانی ارتباطات از راه دور، هنوز به دلیل امنیت اطلاعات و حساسیت بالای فرایندهای تولید با توجه به استراق سمع گسترده تقاضای زیادی برای ارتباطات چهره به چهره برای تصمیم گیری های مهم هنوز هم ضروری است.

حمل و نقل هوایی طریقه جابجایی بین شهری برای گروه سرمایه داران چند ملیتی، مهاجرین، جهانگردان و کالاهای گرانقیمت و کم حجم است.

ارتباطات خطوط هوایی یک مؤلفه مهم از آمال شهر برای رسیدن به موقعیت شهر جهانی است.

شبکه حمل و نقل پیشرفته

ترديدي نيست كه كلانشهرها به عنوان موتورهاي محركه بسيار با اهميتي براي رشد محسوب مي گردند و در عين حال ترديدي وجود ندارد كه در جريان توسعه سريع شهري آهنگ رشد رفاه از آهنگ رشد اقتصادي كندتر است به عقيده پرودوم شهرهاي بزرگ، خصوصا كلانشهرها، موتور رشد و توسعه اقتصادي اند.اما اين كارايي مشروط به مديريت مناسب و كاراي سيستم حمل و نقل آن است. که شامل بزرگراه هاي خوب و سيستم حمل ونقل عمومي که بتواند شيوه هاي مختلف حمل و نقل را فراهم کند.( ترانزيت سريع، قطار سبک شهري، قطار منطقه اي، اتوبوس، کشتي ) افزايش ميانگين سرعت حركت در شهر به افزايش بهره­وري فعاليت در شهر منجر مي شود .

امروزه پاسخ کلی به چالش پایداری شهری که به واسطه سامانه برنامه ریزی و فشارهای ناگهانی بازار بوجود می آید، ایجاد مناطق شهری وسیع در شکلی چند مرکزی است که اطراف شبکه های حمل و نقل پیشرفته متراکم و متصل به یکدیگر شکل گرفته باشند. چنین الگویی به لحاظ نظری دو منفعت در بردارد؛ یکی از انباشتگی زیاد در هر مرکز منفرد جلوگیری می کند (و بدین ترتیب از کارایی و پایداری "مکانها" محافظت می نماید) دوم اینکه زمینه های کلی را که برای ایجاد یک شهر جهانی ضروری است فراهم می کند.

زیرساختهای پیشرفته اطلاعاتی – ارتباطاتی

زیرساختهای پیشرفته اطلاعاتی – ارتباطاتی(مخابرات، اینترنت) از قبیل توسعه شبكه­هاي مخابراتي، سيستم هاي راديويي اطلاعاتي، صوتي و تصويري سيار، شبكه­هاي كابلي و سيستمهاي ماهوارهاي، اينترنت و شبكه داده­ها ، سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي (GIS)و سيستم تعيين موقعيت جهاني (GPS)رابطه تنگاتنگي با روند جهاني شدن در دنيا دارد و مفاهيم فضايي، فعاليتي و مديريتي در شهرها را دگرگون كرده و تاثير گذاري خود را بر تمام امور شهري همچنان انجام مي دهد. اين فناوري با دگرگون ساختن انديشه هاي پذيرفته شده در مورد ماهيت فضا، اهميت گذشته زمان و مكان را از ميان برده است.به اين ترتيب فرصت هاي ارتباطي گسترده اي براي شهرها و شهروندان ساكن در آنها پديد آورده است كه اين امر در روند جهاني شدن شهر بسيار موثر بوده است. از سوي ديگر توسعه زيرساخت هاي ارتباطي و اطلاعاتي در شهرها ارتباط مستقيمي با روند جهاني شدن آنها دارد. به نحوی که با فناوری اطلاعات و ارتباطات سبب شفافیت در نظام های اداری و سیاسی شهرها و کشورها شده و نوین سازی ساختارها و سازمانهای ملی ومحلی را با ویژگیهای حکمروایی مطلوب شهری به ارمغان خواهد آورد. در واقع به مدد فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی و با برخورداری از استانداردهای حکمروایی شهری، مکانی مناسب برای رقابتهای شهری در جذب سرمایه های جهانی بوجود خواهد آمد.

البته با نگاهی بر تاریخ دولت شهر ها و امپراتوری های عظیم از گذشته تا کنون چنین استنباط می شود که تحولات و پیشرفتهایی که با ظهور و گسترش فناوری ها و زیرساختهای شبکه ای، پدیدار شده­ا ند ، نقش مهمی در بهبود توانمندی ها ی انسانی ، توسعه شهر نشینی و حاکمیت سرزمینی آنها داشته و دارند. توانایی و قدرت برخی از این زیرساخت ها در فشردگی مکانی و زمانی کشورها و یا به هم پیوستن شهرها در قاره های مختلف، در درون شبکه های ارتباطی گوناگون از جمله خطوط هوایی، ارتباطات تلفنی، و اینترنتی به ما نشان می دهد که چگونه ترکیب سلسله مراتبی شبکه های زیر ساختی، سبب پیوستگی ها و ارتباطات سرزمینی و کالبدی می شود. کاستلز با ارائه نظریه شهر اطلاعاتی معتقد است. اقتصاد اطلاعاتی- جهانی پیراموز مراکز کنترل و فرماندهی سازمان یافته­است که توانایی هماهنگی، نوآوری ومدیریت فعالیتهای درهم تنیده شبکه های شرکت ها را دارا می باشد. وی می گوید خدمات پیشرفته تولید از قبیل خدمات مالی، بیمه، مستغلات، مشاوره، حقوقی، تبلیغات، طراحی، بازاریابی، روابط عمومی، امنیت، مدیرت سیستمهای اطلاعاتی، تحقیق و توسعه کانون همه فرایندهای اقتصادی در بخشهای مختلف صنعت، کشاورزی و خدمات است و به مدد برخورداری از زیرساختهای پیشرفته مخابراتی می توان امکان پراکنده شدن این خدمات را در سرتاسر جهان فراهم کرد.

مراکز فرهنگی و آموزشی با شهرت جهانی

نشانه ها، نمادها، تبلیغات و میزبانی رویدادها بازنمود شهرهای جهانی اند. مجموعه های تبلیغ برای شهر ها به همراه تاکید آنها بر مزیت های اقتصادی و کیفیت زندگی، امری شناخته شده است. همچنین مجموعه فرهنگی را برای تعیین جایگاه جهانشهری حیاتی ارزیابی می کنند: نگارخانه ها، محل های کنسرت موسیقی، رستورانها و جشنواره های ورزشی. اقتصاد فرهنگی به همان اندازه اقتصاد مالی معرف شهر های جهانی است. مجموعه مناظر تماشایی شهری از جمله ابررویدادهای جهانی و امضای معماران ؛ بازی های المپیک، جام جهانی فوتبال و جشنواره های موسیقی وهنر معرف جایگاه شهر های جهانی شده اند.شهر های جهانی تحقق یافته­اند، به عمل درآمده اند و چشمگیر شده­اند.

جهاني شدن، دولتهای محلی را وادار مي­سازد تا زیرساختهای فرهنگي ويژه خود را در شهرها به گونه‌اي توسعه دهند كه جاذب تجارت، سرمايه­ و تخصص­هاي تكنولوژي پيشرفته باشند و ساكنين و كارآفرينان خود را متقاعد كنند تا در سمت خود باقي بمانند. ظهور جريان­هاي فرهنگي فراملي، شهرهاي بزرگ را قادر ساخته تا الگوهاي فرهنگي متنوعي را از سراسر جهان تجربه كنند. از نمونه­هاي آن مي­توان به نمايشگاه­هاي هنري، اجراي اپرا و مسابقات ورزشي اشاره نمود. شكل­گيري فرهنگ­هاي جهاني در شهرهای جهانی، شكل عمده­اي از تحول شهري است. فرهنگ­هاي جهاني به ­عنوان مشتركات روزافزون ميان شهرهای جهانی و مادرشهرهاي بزرگ جهان، اشاعه می­يابد كه از آن جمله مي‌توان به محيط­هاي مصنوع، شيوه­هاي خاص زندگي، ابزارهاي امنيتي و فضاهاي تجاري پويا اشاره كرد.

در واقع از زمان پذیرش این ایده که فرهنگ نقش حائز اهمیتی در اقتصاد شهری دارد، تحقیقات زیادی در مورد صنعت فرهنگی شکل گرفته است. دولت های شهری به دنبال راه حل هایی برای اقتصادهایشان هستند که به طور روز افزونی به سرچشمه های فرانوگرایی و فراصنعتی گرایش دارند. امروزه فعالیتهای فرهنگی - آموزشی از جانب سیاستگزاران و سرمایه گزاران عمومی مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است. از سوی دیگر دولتهای محلی نیز توجه بسیار زیادی به سرمایه گزاران فرهنگی و آموزشی به عنوان معیاز های توسعه اقتصادی دارند.

 موفقیت ، سرزندگی و شادابی شهرهای جهانی را نمی توان به عوامل محدود اقتصادی نظیر تراکم و قابلیت دسترسی تقلیل داد. امین و تریفت  معتقدند که نیاز به درک عمیق تری از اهمیت مرکز آموزشی و فرهنگی با شهرت جهانی در ایجاد و حفظ شرایط شهر جهانی وجود دارد. آنها این عوامل را قوت ساختار شهرهای جهانی می نامند. آنها سه عامل مهم را شناسایی کرده­اند. اول : این مراکز، تماس های چهره به چهره لازم برای ایجاد و انتشار مباحث و اعتقادات دسته جمعی را فراهم می کنند. دوم : این مراکز باید امکان تعاملات اجتماعی و فرهنگی را فراهم کنند یعنی باید به عنوان مکان های جامعه پذیر برای جمع آوری اطلاعات، ایجاد ائتلاف ها انگیزش و حفظ اعتماد و بسط نقش فتارها عمل کنند. سوم: این مراکز نیاز دارند تا توسعه یافته، ابداعات را امتحان و دنبال کنند تا گروهی کارشناس از مردم مطلع، ساختار ها و شبکه ای از مؤسسات اجتماعی را فراهم کنند و خلاء های جدید را در بازار شناسایی کرده ، تعاریف و کاربردهای جدید برای فن آوری ارائه داده و به تغییرات الگوهای تقاضا واکنش های سریعی نشان دهند این توده های جغرافیایی مراکزی برای عرضه تعادل و نوآوری هستند.

به اعتقاد تروسبای صنعت فرهنگی مشتمل بر موسیقی، تئاتر، هنرهای بصری، مهارت ها و بسیاری از رویه های جدید نظیر هنر ویدئو، هنر نمایش، کامپیوتر و هنر چند رسانه ای است. صنایع فرهنگی مذکور امروزه در شهر های جهانی تمرکز یافته اند و کمک بزرگی به اقتصاد شهری آنان می کند برای نمونه می توان از شهر های لس آنجلس و پاریس نام برد که صنایع فرهنگی کمک بسیاری به اقتصاد شهری آنان کرده است. علاوه بر آن از یک سو بروز فرهنگ شهرهاي جهاني و جذب گردشگران جهاني باعث ايجاد مراکز فرهنگي مهم و جهاني، مراکز گفتگوي تمدن­ها و مراکز مهم گردشگري در شهرهاي جهاني شده است. و ازسوي ديگر، تغييرات اجتماعي و فرهنگي ناشي از جهاني شدن منجر به رشد سريع شهرنشيني در شهرهاي جهاني، تنوع سبك‎هاي زندگي و تقابل هويت جهانی با هويت محلی شده است. از مصادیق زیر ساخت های فرهنگی شهر موزه هاست هامنت و شوال در سال 2003 یک شکل ویژه (موزه های مدرن به عنوان عوامل فرماندهی توسعه شهری) را بررسی کردند آنها معتقدند موزه های مادر شهر های مهم ماشین های تولید درآمدند که موجب ایجاد رستورانها، همکاری موزه ها، حمایت مالی، برنامه ریز و نمایشگاههای بسیار قوی و نشان های تجاری و نمایندگی های انحصاری می شوند. بویژه موزه های نوین ارتباط بسیار قوی با فضاهای دیدنی و چشم اندازهای شهری معماران مشهور، نوسازی شهری و پیشرفت اقتصادی دارند.

زیرساختهای ورزشی حرفه­ ای

دارا بودن زیرساختهای ورزشی حرفه ای و به دنبال آن توانایی جذب بازیهای جهانی در خلق شهرهای جهانی و مناظر تماشایی جهان کمک شایانی می­ نماید. مسلما برخی از مهمترین منظره های تماشایی جهان رویدادهای عظیم ورزشی همچون بازی های المپیک است که در اختیار مخاطبان تلوزیونی در سطح جهان قرار می گیرد و شاید بهترین صحنه ای باشد که شهری بتواند از طریق آن ادعای جایگاه جهانی کند.صحنه‌هاي تماشايي اغلب به عنوان وقايع تبليغاتي شهري مورد استفاده قرار گرفته‌اند. شهرها به طور فزاينده‌اي مي‌توانند به عنوان كالايي كه به تبليغ آنها توسط ميزباني از صحنه‌ها، رويدادهاي عمومي و رقابت‌هاي ورزشي مهم كمك مي‌شوند، در نظر گرفته شوند. ارتباط بين شهرها و صحنه‌هاي تماشايي رويداد جديدي نيست. بازي‌هاي المپيك مهم‌ترين صحنه‌هاي تماشايي جهاني شده‌اند. آنها توسط بارون پير دو كوبرتين به عنوان راهي براي ترويج درك بهتر بين‌المللي، در زمان عميق شدن رقابت ملي، بنا نهاده شدند. يكي از برنامه‌ها آن بود كه يونان (مكان بازي‌هاي اصلي المپيك) همواره ميزبان اين بازي‌ها باشد. اما در عوض تبديل به رويدادي چرخشي شد كه شهرهاي بسياري براي آن به رقابت پرداختند. در سال 1924 بازي‌هاي زمستاني موجوديتي جداگانه يافتند. بازي‌هاي تابستاني يكي از بزرگ‌ترين رويدادهاي جهاني شده‌اند، جايي كه رقابت‌هاي ملي داراي تماشاچيان تلويزيوني از سراسر جهان هستند. بازي‌هاي تابستاني فرصتي مهم براي تصويرسازي مجدد و تغيير شهر هستند.

يك جنگ مكاني براي ميزباني بازي‌ها به منظور افزايش مشهود بودن شهر، ارتقاء تصوير آن و افزايش منافع رقابتي‌اش در اقتصاد جهاني وجود دارد. شهرهاي خواستار جهاني شدن براي عملكردهاي فرماندهي و صحنه‌هاي تماشايي جهاني رقابت مي‌كنند. يك راهنمايي مناسب براي شهرهاي خواستار جهاني شدن آن است كه به شهرهايي كه ميزبان بازي‌ها بوده‌اند و يا براي ميزباني تقاضا نموده‌اند، توجه نمايند. بلكه بازي‌ها به بين‌المللي شدن شهر – هم از نظر دروني و هم بيروني – كمك كرد. بازي‌هاي المپيك تنها يك فرصت براي در معرض صحنه‌هاي تماشايي بودن – و به دنبال احراز وجهه بين‌المللي – نيستند، آنها فرصت‌هايي عظيم براي تجارت و معاملات به وجود مي‌آورند. ميزباني بازي‌هاي تابستاني فرصتي عظيم براي توسعه مجدد شهري است كه مي‌توان اميدوار بود تا يك شهر را به سوي رتبه شهر جهاني سوق دهد. در واقع بازی های ورزشی حرفه ای مانند المپیک ها و دیگر نمایشهای رسانهای جهانی و منطقه ای (مانند جام حهانی فوتبال) تاثیر شگرفی بر تصویر، شکل و شبکه های میزبان دارند. آنها در عین حال به منزله هدفی برای رقابت بین شهر ها، به مثابه کاتالیزوری برا ی دگر گونی محلی و به عنوان جایگاهی برای تثبیت هویت فرهنگی و از طریق "یادآوری اراده گذشته" تاریخی عمل می­کنند که بخصوص برای مخاطبان جهانی تلوزیونی آن را می آفرینند.

اثر معماری با برند جهانی

یکی دیگر از نمودهای جهانی شدن شامل بازآفریدن نظام های نشانه و معانی جهانی است. معماری جزو مهمترین زبان های بازشناختی است، شکل هنری تجاری که تخیل را به واقعیتی عینی بدل می کند و پیام قدرت و اعتبار را استحکام می بخشد. شهرهای جهانی به ساختمانهای معماران صاحب امضاء هم نیاز دارد و هم آنها را می خواهد چون این ساختمانها مفهومی از جدی بودن فرهنگی سیاسی از رقابت جویی در عرصه جهانی در بالاترین سطح اند، به بیننده می بخشد. آثار این معماران رامی توان در چند مقوله رده بندی کرد، نخست دفاتر مرکزی شرکتهاست، هرچه شرکت بزرگتر باشد به نام معمار بزرگتری برای القای قدرت اقتصادی و جدی بودن فرهنگی نیاز داردمانند ساختمان ای .تی .اند. تی اثر فیلیپ جانسن در نیویورک سیتی نه تنها منزلگاه این قول اقتصادی است بلکه از نخستین ساختمانهای پسامدرن است. دفاتر مرکزی بانکها با مهر و نشان آنها بر ساختمان یک بانک میزان شایستهای از رتبه و اعتبار به سازمانی می بخشد که مراقبت و نگهداری از پول مردم به عهده آنهاست مثل ساختمان بانک ای.ام.پی ساختمان بانک چین در هنگ کنگ . در واقع اینگونه می­توان پنداشت که این نمادهای جهانی – محلی در شهرهای معاصر با ویژگی فیزیکی کالبدی مانند شکل، ارتفاع، حجم، ستونها، زیرساختها و مجاورتهای آنها سبب می شود تا از حیث کالبدی در شهرها، جایگاه و اهمیت خاصی بیابند. از لحاظ انسانی- اجتماعی نیز مکانهایی را تشکیل می دهند که در درون آنها جریان ها تعاملات (عمدتا غیرقابل رؤیت) اطلاعات و سرمایه های فراملی و جهانی را محلی و ملی می سازد. این ساختمانهای مرتفع ، نماد سهولت، سرعت و راحتی در شهرها ، مکان بهره بردای های مشترک گروههای خاصی از جمله : سیاستمداران، سرمایه داران، فیلمسازان و معماران محسوب می شود. ویژگی ارتفاع زیاد این بناهای شهری علاوه بر اینکه مباحثی را در زمینه مشخصه های شهری، هنری و فعالیتهای انسانی در ارتفاع مطرح کرده موجب توجه خاصی به منشأ و مراکز نواحی خدماتی نامرئی در شهرها و نیز تردد و حمل و نقل زیر زمینی شده است.به نظر شورت رواج معماري پست مدرن در شهرهاي بزرگ سراسر دنيا آن­ها را مشابه يکديگر ساخته و با ارتباطات روزافزون ميان عرصه­هاي شهري، همچون پروژه­هاي خواهرشهري، به اتخاذ سياست­هاي مشابه در مديريت شهري منجر شده است.

این مراکز در شهر های جهانی توسط معماران صاحب برند ساخته می شوند و دولتهای محلی مبالغی بیشتر از حد نیاز برای معماران صاحب امضا پرداخت می­کنند تا اعتباری به پروژه ها، حسن شهرتی به ساختمانها و رسمیتی جهانی به شهرهای خود ببخشند. در واقع معماران صاحب امضاء بخشی از طرح های جهانی شدن شهرها محسوب می شوند.

/انتهای پیام/

: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.