آشنایی با روند رسیدگی در مراجع کیفری

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، گستردگی مباحث حقوقی و پیچیدگی‌های موضوعات متنوع آن ضرورت آموزش هر چه بیشتر آن را روشن می‎سازد. ضروریاتی مانند آشنا شدن شهروندان با ضوابط حقوقی و قانونی حاکم بر روابط اجتماعی و آگاهی بخشی جامعه نسبت به مسائل حقوقی یکی از مهمترین راهکارها در کاهش مراجعات مردم به دادگستری است به همین منظور معاونت منابع انسانی قوه قضائیه اقدام به آموزش حقوق به زبان ساده کرده است که در این قسمت  به روند رسیدگی در مراجع قضایی اشاره شده است که در ادامه می‏خوانید.

بازپرس مامور تحقیق و کشف حقیقت است یعنی هر وقت شکایتی به او برسد رسیدگی و تحقیق می کند و درباره اینکه شکایت درست است یا نادرست و متهم کناهگار است یا بی گناه نظر می‌دهد، به این مقام قضایی که کارش پرسش از متهم شاهدان و مطلعان و پژوهش و بررسی درباره چگونگی واقع شدن یک جرم است بازپرس می‌گویند.

طبق ماده 130 قانون آیین دادرسی کیفری کارآگاهان جزء ماموران نیروی انتظامی هستند که باید زیر نظر بازپرس انجام وظیفه کنند بازپرس در اصل یک مقام قضایی است که در دادسرا کنار دادستان انجام وظیفه و به قاضی در کشف حقیقت و صدور حکم عادلانه کمک می‌کند.
 
تفاوت بازپرس با دادیار
 
مقام های قضایی دادسرا شامل دادستان بازپرس و دادیار می شوند دادستان رئیس دادسراست و بازپرس و دادیار زیر نظر وی انجام وظیفه می کنند با این تفاوت که دادیار به نمایندگی از طرف دادستان انجام وظیفه می کند و اگر عهده دار انجام تحقیقات مقدماتی شود باید تمام قرارهای خود را به تایید دادستان برساند اما بازپرس در تصمیمات خود استقلال دارد و به استنثای صدور قرار بازداشت موقت که باید به تایید دادستان برسد مستقل عمل می کند البته بازپرس ممکن است با دادستان اختلاف نظر داشته باشد مثلا شاید آقای بازپرس نظرش بر این باشد که قرار بازداشت باید صادر شود و دادستان بگویید خیر چنین تصمیمی لازم نیست. در این شرایط مرجع حل اختلاف آنها دادگاه خواهد بود اما در خصوص دادیار نظر نهایی با دادستان است در ضمن بازپرس می تواند راسا شروع به کار و در مواردی نیز از دادستان کسب اجاره کند اما دادیار برای اقدام به هر کاری باید از طرف دادستان مامور شود.
 
مهمترین وظایف بازپرس در روند تحقیق
 
تحقیقات مقدماتی تمام جرایم بر عهده بازپرس است به جز جرایمی که مجازات های آن ها شامل سلب حیات حبس ابد قطع عضو یا نصف دیه و جرایم تعزیری درجه 3 و بالاتر است و همچنین جرایم سیاسی و امنیتی زیرا به این جرایم در دادگاه کیفری رسیدگی می شود ناگفته نماند بازپرس زمانی می تواند تحقیقات مقدماتی مربوط به کشف جرم را شروع کند که از سوی دادستان دستور داشته باشد البته اگر بازپرس خودناظر وقوع جرم باشد تحقیقات لازم را از همان لحظه شروع می کند و سپس وقوع جرم را به دادستان اطلاع می دهد ضمن آنکه برای ادامه تحقیقات منتظر ارجاع امر از سوی دادستان می‌ماند.
 
در انجام تحقیقات بازپرس شخصا دخالت می کند و به جمع آوری دلیل و سرنخ های لازم برای کشف جرم می پردازد و نمی تواند برای انجام وظایفش دیگری را به کار بگیرد ولی می تواند در برخی از موارد تفتبش تحقیق از شهود و مطلعان را به ضابطان دادگستری ارجاع دهد البته این امر نیازمند ارائه تعلیمات لازم به ضابطان است.
 
بازپرس باید در کمال بی طرفی و در حدود اختیارات قانونی تحقیقات را انجام دهد و در کشف اوضاع و احوالی که به نفع یا ضرر متهم است فرق نگذارد.
 
تحقیقات مقدماتی باید به سرعت و به نحو مستمر انجام شود و روزهای تعطیل مانع انجام تحقیقات نیست.
 
بازپرس مکلف است به محض آگاه شدن از وقوع جرم تمام اقدامات لازم و فوری را برای جلوگیری از امحای ادله و آثار جرم انجام دهد و در پیدا کردن سرنخ و دلایل جدیدی که در کشف جرم موثر است کوتاهی و تاخیر نکند، برای جلوگیری از امحای آثار و علایم جرم بازپرس باید اقدامات فوری را به عمل آورد و در تحصیل و جمع آوری ادله وقوع جرم تاخیر نکند.
 
انتشار تصویر و سایر مشخصات مربوط به هویت متهم در کلیه مراحل تحقیقات مقدماتی توسط رسانه‎ها و مراجع انتظامی و قضایی ممنوع است مگر در موارد خاص که آن هم به درخواست بازپرس و موافقت دادستان باید باشد.
 
چتر حمایتی بازپرس
 
کم نیستند آن دسته از مجرمانی که شاهدان وقوع جرم را تهدید می کنند که اگر بخواهند قضیه را لو بدهند ممکن است بلایی سر خود یا خانواده شان بیاورند و پشت سر هم برایشان پیغام می فرستند که شتردیدی ندیدی در پس همین تهدیدهاست که بسیاری از شاهدان از ادای شهادت سرباز می زنند و شاهد بودنشان را منکر می شوند و به این ترتیب راه اثبات جرم و گناه مجرمان سخت تر می شود اما برای این موضوع  قانون آیین دادرسی کیفری راهکاری را پیش بینی کرده است.
 
طبق ماده 97 قانون آیین دادرسی کیفری بازپرس می توانند اقدامات حمایتی از قبیل قرار دادن نگهبان درب منزل یا اسکورت کردن فرد فرد را به ضابطان واگذار کند البته این حمایت فقط مربوط به شهود نیست و شامل بزه دیده مطلع اعلام کننده جرم یا خانواده آنان و همچنین خانواده متهم در برابر انواع تهدیدات نیز می شود.
 
ماده 97 می گوید بازپرس به منظور حمایت از بزه دیده شاهد مطلع اعلام کننده جرم یا خانواده آنان و همچنین خانواده متهم در برابر تهدیدات در صورت ضرورت انجام برخی از اقدامات احتیاطی را به ضابطان دادگستری دستور می دهد ضابطان دادگستری مکلف به انجام دستورها و ارائه گزارش به بازپرس هستند.
 
محل ماموریت بازپرس
 
بازپرس تنها در حوزه قضایی محل ماموریت خود انجام وظیفه می کند یعنی بازپرس که محل ماموریتش تهران است نمی تواند عهده دار انجام تحقیقات یک جرم در شهر دیگری شود مگر در صورت اعطای نیابت قضایی پس صلاحیت بازپرس محدود به جرایمی است که در محدوده محل ماموریتش اتفاق می افتد البته در مواردی که جرم خارج از محل ماموریت بازپرس واقع شود اما درحوزه او کشف یا مرتکب در آن حوزه دستگیر شود. وی تحقیقات و اقدامات مقتضی را به عمل می آورد.
 
گذشته از این موارد گاهی پیش می آید که آثار و نشانه های وقوع جرمی که در محل ماموریت بازپرس کشف شود اما محل ارتکاب آن معلوم نباشد دراین شرایط بازپرس ضمن دست به کار شدن برای انجام تحقیقات تمام سرنخ های مربوط به کشف محل ارتکاب جرم را نیز پیگیری و دنبال می کند.
 
اعلام پایان تحقیقات مقدماتی
 
اعلام پایان تحقیقات توسط بازپرس با صدور یکی از قرارهای نهایی به عمل می آید. منظور از قرار نهایی آن دسته از تصمیمات دادسراست که به اظهار نظر قطعی در مورد پرونده کیفری می پردازد قرارهای نهایی شامل انواع زیر می شود:

*قرار جلب به دادرسی: این قرار معنی اش این است که تحقیقات بازپرس را به این نتیجه رسانده که متهم تحت تعقیب مجرم است و باید در دادگاه محاکمه شود.

*قرار منع تعقیب: این قرار در صورتی صادر می شود که روند تحقیقات نشان دهد فردی که به عنوان متهم تحت تعقیب قراردارد بی گناه است اگر عمل متهم جرم نباشد یا دلایل کافی برای تعقیب متهم وجود نداشته باشد بازپرس قرار منع تعقیب صادر می کند.

*قرار موقوفی تعقیب: از دیگر انواع قرارهای نهایی است که توسط بازپرس صادر می شود این قرار یک قرار شکلی و به معنای عدم امکان ادامه تعقیب کیفری و انجام تحقیقات مقدماتی است به عبارت دیگر این قرار در مواردی صادر می شود که از نظر مرجع تحقیق متهم به دلایل شکلی غیر مرتبط با نوع جرم غیر قابل تعقیب کیفری است مانند اینکه متهم فوت کند یا اینکه در جرایم قابل گذشت شاکی رضایت خود را از متهم اعلام کند.

قرار ترک تعقیب: این قرار به درخواست شاکی صادر می شود به این ترتیب که درجرایمی که قابل گذشت اند اگر شاکی تا قبل از صدور کیفر خواست از شکایتش بگذرد و رضایت بدهد دادستان قرار ترک تعقیب صادر می کند.

انتهای پیام/