پایدارسازی تورم تک رقمی برنامه جدی بانک مرکزی/ نظام نظارت بانکی باز طراحی میشود
رئیس کل بانک مرکزی گفت: کنترل تورم اولویت اصلی و تأمین رشد اقتصادی، ثبات مالی و توازن بخش خارجی هدف اصلی، کنترل تورم به عنوان اهداف نهایی بانک مرکزی قرار داشته است.
خبرگزاری میزان - 
به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد ،رئیس کل بانک مرکزی که در بیست و ششمین همایش سالانه سیاستهای پولی و ارزی سخن میگفت پایدارسازی تورم تکرقمی، از اولویتهای اصلی بانک مرکزی عنوان کرد و گفت: بانک مرکزی عزم جدی دارد تا با تداوم سیاستهای انضباطی در جهت تقویت ثبات اقتصاد کلان، تورم را در محدوده تکرقمی حفظ و شرایط را برای ارتقای اطمینان سرمایهگذاران فراهم کند.
رویکردهای سیاستی و دستاوردهای بانک مرکزی
رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه در میان شقوق مختلف سیاستهای اقتصادی، بانک مرکزی متولی سیاست پولی است که سیاستهای ارزی و اعتباری نیز در ذیل آن تعریف میشود گفت: سیاست پولی به طور طبیعی اهداف متنوعی را دنبال میکند که در این میان حفظ ثبات قیمتها مهمترین هدف سیاست پولی به شمار میآید. اما در کنار ثبات قیمتها به عنوان هدف اصلی، سیاست پولی باید به حفظ رشد اقتصادی و همچنین توازن بخش خارجی اقتصاد نیز توجه داشته باشد.
سیف با بیان اینکه در سالهای اخیر حفظ ثبات مالی نیز به یکی از اهداف مهم سیاست پولی تبدیل شده است گفت: با این وجود، دستیابی همزمان به تمامی این اهداف ممکن و مقدور نیست و پیچیدگی سیاستگذاری بانک مرکزی زمانی بیشتر خواهد شد که این اهداف در تقابل با یکدیگر قرار میگیرند. بر همین اساس بانک مرکزی در دولت تدبیر و امید تلاش کرده است در اعمال سیاست پولی، با اولویتبندی اهداف اقتصادی متناسب با مقتضیات زمانی، در راستای دستیابی به بهترین عملکرد اقتصادی ممکن حرکت کند.
وی افزود: کنترل تورم اولویت اصلی و تأمین رشد اقتصادی، ثبات مالی و توازن بخش خارجی هدف اصلی، کنترل تورم به عنوان اهداف نهایی بانک مرکزی قرار داشته است. اما طبیعی است با توجه به محدودیتهای شرایط محیطی اقتصاد و امکان بروز تکانههای مختلف اقتصادی، لزوماً هر یک از نتایج به تنهایی بهترین نباشد.
سیف اعمال سیاستهای مناسب پولی و مالی در طول سالهای اخیر را منجر به کسب موفقیت قابل ملاحظهای در خصوص مهار فشارهای تورمی دانست و گفت: نرخ تورم در ادامه روند کاهنده خود از نرخهای بالای 40 درصد در نیمه سال 1392 به 11.2 درصد در فروردین ماه سال جاری کاهش یافته است که به زعم کارشناسان داخلی و خارجی دستاوردی مهم و کلیدی برای اقتصاد کشور به شمار میآید. پیشبینیها حاکی از آن است که با استمرار شرایط فعلی، روند کاهشی نرخ تورم ادامه خواهد داشت و پس از گذشت 25 سال، نرخ تورم در تابستان سال جاری سطوح تک رقمی خود را تجربه خواهد کرد.
وی افزود: در حوزه تولید و در حالی که اقتصاد ایران توانست با ثبت رشد اقتصادی مثبت ۳ درصدی در سال ۱۳۹۳ فرآیند خروج از رکود اقتصادی را کلید بزند، کاهش شدید قیمت نفت و طولانی شدن مذاکرات هستهای و تداوم عملی تحریمها طی سال ۱۳۹۴، فرآیند خروج از رکود را کند کرد. صادرات نفت خام که تا پیش از آن به واسطه کاهش صادرات نفت به حدود نصف کاهش یافته بود، به دلیل کاهش قیمت نفت، کاهش مضاعف 45.5 درصدی را در سال 1394 تجربه کرد. کاهش درآمدهای نفتی از مسیر تضعیف بودجه دولت و تضعیف تراز پرداختها، شرایط محیطی نامطلوب اقتصادی را در سال ۱۳۹۴ تشدید نمود.
رئیس شورای پول و اعتبار در خصوص اقدامات بانک مرکزی به منظور کاهش اثرات منفی کاهش درآمد نفتی عنوان کرد: بانک مرکزی کوشید تا از طریق اتخاذ سیاستهای اعتباری مناسب و تمرکز بر تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و نیز ایفای نقش مؤثر در زمینه اجرای بسته تحریک رشد اقتصادی و انبساط هدفمند و مؤثر نقدینگی، پیامدهای منفی ناشی از کاهش درآمد نفت را به حداقل برساند. خوشبختانه با اجرای بر جام و لغو بخش عمدهای از تحریمها در کنار سیاستهای پولی، ارزی و اعتباری بانک مرکزی در راستای خروج از رکود، فرآیند بهبود شرایط اقتصاد از زمستان سال گذشته آغاز شده و پیشبینی میشود طی سال جاری فرآیند خروج از رکود و ورود به دوره رونق اقتصادی شتاب گیرد.
نرخ سود بانکی
سیف با بیان اینکه علی رغم موفقیتهای حاصله در زمینه کاهش نرخ تورم و بر خلاف انتظارات اولیه موجود، کاهش نرخهای سود بانکی با چسبندگی زیادی همراه بود و به طور متناسب با تحولات نرخ تورم کاهش نیافت گفت: نرخ سود حقیقی در سال گذشته بالاترین سطوح تاریخی خود را در دوره قبل و بعد از انقلاب تجربه کرد. نتایج بررسیهای بانک مرکزی در سال 1393 حاکی از این بود که بالا بودن نرخ سود بانکی و چسبندگی رو به پایین آن، عمدتاً تحت تأثیر مشکلات موجود در ترازنامه بانکها و راکد شدن بخش قابل توجهی از دارایی آنها به صورت مطالبات غیرجاری و مطالبات از بخش دولتی و دارائیهای غیرمالی است که در مجموع، زمینهساز بروز پدیده تنگنای اعتباری در شبکه بانکی بوده است. وی افزود: این امر در کنار نقش نامساعد مؤسسات اعتباری غیرمجاز، به شکلگیری جنگ قیمتی در بازار پول و افزایش نرخ سود واقعی منجر شد. بر مبنای چنین تحلیلی که متعاقباً مورد پذیرش غالب کارشناسان اقتصادی و بانکی نیز قرار گرفت. رویکرد بانک مرکزی در سال 1394 در خصوص نرخهای سود بانکی، بر کاهش تدریجی نرخهای سود بانکی از طریق رفع علل تنگنای مالی و ساماندهی مؤسسات اعتباری غیرمجاز، متمرکز گردید.
سیف با ذکر اینکه افزایش قابل توجه نرخ حقیقی سود بانکی، آثار نامطلوبی را برای رشد اقتصادی به ویژه از ناحیه کاهش تقاضای مؤثر و همچنین تضعیف طرف عرضه و تضعیف عملکرد نظام بانکی، به همراه دارد، تصریح کرد: بر این اساس لازم بود اقدامات عاجلی در این زمینه صورت گیرد. در اولین گام در اردیبهشت ماه سال 1394 بانک مرکزی پیشنهادات خود در زمینه اصلاح مؤلفههای سیاست پولی را به شورای پول و اعتبار ارائه و این شورا نیز ضمن تاکید بر کاهش تدریجی و غیردستوری نرخ سود بانکی، با تعدیل رو به پایین نرخهای سود بانکی و کاهش نسبت سپرده قانونی بانکهای تجاری موافقت کرد.
وی افزود: علاوه بر این، به دنبال راهاندازی سامانه الکترونیکی چکاوک و تکمیل پوشش آن در ماههای ابتدایی سال 1394، امکان اضافه برداشت بانکها از منابع بانک مرکزی از طریق اتاق پایاپای بانکی از میان رفت و این امر زمینه مناسبی را برای ساماندهی بدهی بانکها به بانک مرکزی و تبدیل اضافه برداشت بانکها به خطوط اعتباری با نرخهای سود مناسب فراهم ساخت. رویکرد بانک مرکزی در این زمینه، با اقدامات جانبی این بانک در خصوص کاهش نسبت سپرده قانونی بانکهای تجاری، تعمیق و ورود فعالانه به بازار بین بانکی، تکمیل شد و در مجموع شرایط بهتری برای مدیریت نقدینگی در بانکها فراهم شد. مجموعه این اقدامات به کاهش قابل ملاحظه نرخ سود بازار بین بانکی از 29 درصد در فروردین ماه سال 1394 به حدود 17 درصد در اردیبهشت ماه سال 1395 منجر شد.
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به اقدامات بانک مرکزی در زمینه کاهش مطالبات غیر جاری خاطرنشان کرد: بانک مرکزی با تمرکز بر کاهش مطالبات غیرجاری به عنوان یکی از عوامل اصلی بروز تنگنای مالی در شبکه بانکی اهتمام ویژهای را به کار گرفت. در سایه اقدامات انجام شده و همکاری دستگاههای ذیربط و بانکها، نسبت مطالبات غیر جاری به کل تسهیلات شبکه بانکی از 12.1 در پایان سال 1393 به 10.2 درصد در پایان سال 1394 کاهش یافت که به نوبه خود در کاهش تنگنای اعتباری بانکها مؤثر خواهد بود.
سیف تقویت نقش نظارتی و تنظیمگری بانک مرکزی در بازار پول را یکی دیگر از اقدامات مؤثر بانک مرکزی در زمینه کاهش نرخ سود بانکی اعلام کرد و افزود: در همین راستا، با روشهای مختلف این پیام و هشدار به بانکها منتقل شد که نرخهای علیالحساب پرداختی به سپردهها نسبت به سود قطعی به طور معناداری فزونی گرفته است که دارای پیامدهای نامطلوبی بر عملکرد بانکها و متعاقباً آثار حقوقی و مدیریتی است که پاسخگویی بانکها را در رابطه با عملکرد آنها دشوار میکند.
سیف با تاکید بر توسعه حوزه نظارتی بانک مرکزی تصریح کرد: گسترش چتر نظارتی بانک مرکزی بر مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز نیزبه عنوان یکی دیگر از ابزارهای کلیدی برای مهار رقابت قیمتی در بازار پول و اعتبار، به رغم پیچیدگیهای آن، همواره مورد توجه بانک مرکزی بوده است.
وی افزود: اقدامات بانک مرکزی در این زمینه با ابلاغ بخشنامه نحوه تعیین و اعلام نرخ سود علیالحساب سپردههای بانکی در آذرماه سال 1394 با هدف اجرای دقیقتر قانون عملیات بانکی بدون ربا و تقویت شفافیت عملیات بانکی و کاهش نرخ سود بانکی، تکمیل شد. این امر که با استقبال شبکه بانکی نیز همراه بود، به ارائه پیشنهاد بانک مرکزی در زمینه کاهش سقف نرخهای سود بانکی (تسهیلات و سپردهها) به شورای پول و اعتبار منجر گردید که در بهمن ماه سال 1394 به تأیید شورای محترم پول و اعتبار رسید.
تحولات حجم نقدینگی و اجزای آن
رئیس کل بانک مرکزی با ارائه آماری از حجم نقدینگی در سال گذشته خاطرنشان کرد: حجم نقدینگی در پایان سال 1394 با 30.0 درصد افزایش نسبت به پایان سال قبل به 1017 هزار میلیارد تومان بالغ شد که در مقایسه با رشد متغیر مذکور در پایان سال 1393 (22.3 درصد)، 7.7 واحد درصد افزایش نشان میدهد. البته پنج واحد درصد از آن به مساعدتهای بانک مرکزی به بخش تولید مربوط میشود.
رشد 30 درصدی نقدینگی در سال 1394 به ترتیب از رشد 17.1 درصدی پایه پولی و 11 درصدی ضریب فزاینده نقدینگی ناشی شده که حاکی از ترکیب مناسب رشد نقدینگی در این سال میباشد. علاوه بر این، علیرغم نقش مسلط بدهی بانکها به بانک مرکزی در رشد پایه پولی یک دهه اخیر، حجم بدهی بانکها به بانک مرکزی در سال 1394 به میزان 1.7 درصد کاهش داشته است.
وی افزود: کاهش بدهی بانکها به بانک مرکزی در سال 1394 در شرایطی بود که بانک مرکزی در این سال، با هدف کمک به رشد اقتصادی و اجرای بسته تحریک رشد اقتصادی، نسبت به اعطای خط اعتباری به برخی بانکها به ویژه بانکهایی که درخرید تضمینی گندم مشارکت داشتند، اقدام کرد. بدیهی است که در صورت عدم مساعدت بانک مرکزی در این زمینه حجم بدهی بانکها به بانک مرکزی به میزان بیشتری کاهش مییافت. در هر حال حمایت نظام بانکی از فعالیتهای مختلف تولیدی، دارای آثاری از بابت رشد نقدینگی نیز بوده است.
مدیریت بازار ارز
رئیس شورای پول و اعتبار با بیان اینکه بازار ارز در سال 1394 در نتیجه مدیریت مناسب بانک مرکزی از ثبات مناسبی برخوردار بود گفت: متوسط نرخ دلار بازار آزاد در سال 1394 معادل 34501 ریال بود که در مقایسه با رقم سال 1393 معادل 5.2 درصد افزایش داشت. علاوه بر این، در سال 1394 شکاف نسبی نرخ دلار بازار آزاد و بازار رسمی نیز با 7.1 واحد درصد کاهش نسبت به سال قبل به 16.6 درصد رسید که این رقم در حال حاضر 13.3 درصد است.
سیف حفظ مناسب ارزش پول ملی و ثبات در بازار ارز را با وجود افت شدید قیمت نفت از نتایج اقدامات بانک مرکزی عنوان کرد و گفت: در سال گذشته به دلیل کاهش قیمت نفت درآمدهای ارزی کشور به شدت محدود شده بود و بسیاری از کشورهای صادرکننده نفت با تورم شدید و کاهش قابل ملاحظه ارزش پول ملی مواجه شدند. این دستاورد در ایران بدون فشار بر ذخایر بانک مرکزی به نحو مطلوب حاصل شده که گویای افزایش مقاومتپذیری اقتصاد داخلی در مقابل شوکهای بیرونی است.
سیاستهای اعتباری
سیف با بیان اقدامات بانک مرکزی در زمینه سیاستهای اعتباری و تسهیلات پرداختی گفت: کمک به رشد اقتصادی و صیانت هم زمان از دستاوردهای تورمی مستلزم تخصیص بهینه منابع محدود بانکها است که این امر در تنظیم سیاستهای اعتباری کشور در چند سال گذشته مد نظر قرار گرفته است. حجم تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در سال 1394، با رشدی معادل 22 درصد نسبت به سال 1393 به 417 هزار میلیارد تومان بالغ شد که 63.1 درصد از تسهیلات مزبور به تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی اختصاص یافت. سهم سرمایه در گردش از کل تسهیلات پرداختی شبکه بانکی به بخش صنعت و معدن در دوازدهماهه سال 1394 معادل 82.2 درصد بود.
بازطراحی نظام نظارت بانکها
رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر لزوم ارائه خدمات بانکی مبتنی بر استانداردهای بینالمللی در دوره پسا برجام تصریح کرد: در دوران تحریم فاصله معنیداری میان روش ارائه خدمات و استانداردهای بانکداری کشور و نظام بانکی بینالمللی ایجاد شده و ضروری است با تلاشهای فراگیر، منظم و مستمر این فاصله را از میان برداریم. یکی از الزاماتی که نهادهای ناظر و نظام بانکی بینالمللی برای ایجاد تعامل کامل و پایدار از ما انتظار دارند، وجود نظام نظارتی مقتدر و کارآمد است. در دستیابی به استانداردهای بینالمللی ضرورت دارد اقدامات سهجانبهای از سوی بانک مرکزی، حسابرسان نظام بانکی و بانکها صورت گیرد.
وی افزود: بانک مرکزی از اواخر سال ۹۳ بازطراحی نظام نظارت بر بانکها را به طور جدی در دستور کار قرار داده است. اولین محصول این بازنگری، ابلاغ صورتهای مالی نمونه بانکها در بهمن ماه سال گذشته بود که انتظار داریم بانکها با جدیت و توجه به آن عمل کنند. صورتهای مالی عملکرد سال مالی ۹۴، مبنای اصلی ارزیابی شفافیت اطلاعات مالی بانکها خواهد بود که با استفاده از رویکرد گزارشگری مالی (IFRS) و با هدف انطباق تدریجی با استاندارد مذکور و رهنمودهای کمیته بال و با رویکردی واقعگرایانه در ملحوظ داشتن محدودیتهای موجود بانکها تنظیمشده و اولین گام اساسی در افزایش شفافیت اطلاعات مالی به شمار میآیند.
سیف با اشاره به آخرین تجربههای جهانی بر پایه یافتههای تحقیقاتی پس از بحرانهای بانکی مبنی بر توجه ویژه نظام نظارتی به ریسکهای سیستم بانکی افزود: در این رابطه دو تحول جدید در نگرش نهادهای نظارتی شکل گرفته که شامل نظارت بر گروه بانکی در مقابل رویکرد سنتی نظارت بر بانک و شناخت مدل کسب و کار بانک است. گروه بانکی شامل هر هویت مرتبطی است که میتواند ریسکی را به یک بانک و نهایتاً سیستم بانکی منتقل کند. بنابراین ضروری است نهاد نظارت، گروه بانکی را مورد ارزیابی و پایش مستمر قرار دهد که البته چنین رویکردی فراتر از رویکرد تلفیقی حسابداری است.
وی با بیان اینکه نهاد نظارتی باید تصویر روشنی از مدل کسب و کار بانکها و تغییرات آن داشته باشد و برنامه نظارتی خود را بر پایه این شناخت طراحی کند افزود: چنین رویکردی اقتضا میکند نهاد نظارت، بانکها را با مشخصههای مدل کسب و کار آنان طبقهبندی کرده و نقاط آسیبپذیر را که بالقوه میتواند به بانک صدمه وارد کند، شناسایی و سپس مکانیزمها و ابزارهای نظارتی خود را متناسب با آن تنظیم کند و این به آن معناست که زمان و منابع بیشتری باید به نظارت بانکهای پیچیدهتر و ریسکیتر تخصیص داده شود. هر دو موضوع مورد اشاره در بازطراحی نظام نظارت بانک مرکزی از طریق گسترش دامنه مقررات احتیاطی مورد توجه قرار گرفته است.
وی افزود: دو رکن دیگر که مکمل زنجیره کارآمدی نظارت است شامل حسابرسان مستقل نظام بانکی و هیئت مدیره بانکهاست. در این ارتباط، بانک مرکزی در برنامه بازطراحی، استفاده بیشتر از خدمات حسابرسی مستقل را از طریق برونسپاری بخشی از فعالیتهای نظارتی مورد توجه قرار داده است که موجب گسترش کسب و کار و ارتقای حرفه حسابرسی کشور نیز خواهد شد و البته متقابلاً نظارت حرفهای بر کیفیت عملکرد حسابرسان را نیز طلب میکند که سازوکار آن هم در دست تدوین است. پایش عملکرد اعضای هیئت مدیره و ارتقای نظام تأیید صلاحیت مدیران ارشد بانکها موضوع دیگری است که در بازطراحی نظام نظارت مورد توجه قرار گرفته است.
اقتصاد مقاومتی
سیف با تاکید بر اینکه بانک مرکزی به عنوان ستون مهم نظام پولی و مالی کشور همواره با هجمه دشمنان در جنگ اقتصادی مواجه بوده تا جایی که در جریان مناقشات پرونده هستهای، مستقیماً هدف تحریم قرار گرفت اظهار داشت: این امر ضرورت توجه این بانک به آموزههای اقتصاد مقاومتی را بیش از پیش نمایان میسازد. در همین راستا، این بانک پس از ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری، بر تنظیم و اجرای سیاستهای پولی، اعتباری، ارزی و نظارتی خود بر این مهم تاکید ویژه داشته است.
وی افزود: رویکردهای اصلی بانک مرکزی در زمینه کاهش نرخ تورم، ثبات بازار ارز و تأمین مالی سرمایه در گردش واحدهای تولیدی در جهت استفاده از ظرفیتهای خالی اقتصاد و تقویت تأمین مالی خُرد، همگی در سازگاری و تطابق با اصول اقتصاد مقاومتی قرار داشته و اقدامات این بانک تا تحقق اهداف تعیین شده در "برنامه ملی سیاستهای پولی و ارزی کشور" تداوم خواهند داشت.
سیف با بیان اینکه برنامه مزبور در قالب دو طرح "ارتقای کارآیی، شفافیت و نظارت در بازار پول کشور" و "تنظیم سیاستهای ارزی سازگار با اقتضائات اقتصاد مقاومتی" مشتمل بر 9 پروژه در حوزههای مختلف سیاست پولی، اعتباری، ارزی و نظارتی، از سوی "ستاد راهبری و مدیریت اقتصاد مقاومتی" به بانک مرکزی محول شده است افزود: پنج پروژه آن به عنوان پروژههای اولویتدار سال 1395 انتخاب شدهاند که امید میرود با اجرای کامل پروژههای مزبور، شاخصهای مقاومتپذیری اقتصاد در مقابل شوکهای داخلی و خارجی به نحو مطلوبی ارتقاء یابند.
ضمن آنکه در جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در سال جاری، اخیراً در ستاد اقتصاد مقاومتی تصمیم گرفته شد برای تحرک بخشی به تولید و اشتغال، کارگروههایی در مراکز استانها به ریاست استانداران تشکیل و نسبت به بررسی و معرفی واحدهای کوچک و متوسط که اعطای تسهیلات به آنها میتواند بلا فاصله منجر به رشد تولید و حفظ اشتغال شود به شبکه بانکی اقدام کنند.
وی اقدامات بانک مرکزی در این زمینه همراستا با صدور بخشنامهها را به شرح زیر عنوان کرد:
1-بازنگری در ضوابط مربوط به ممنوعالخروجی بدهکاران بانکی و همچنین سوابق ناشی از چکهای برگشتی.
2-اجازه استمهال مطالبات غیر جاری کمتر از 10 میلیارد ریال بنگاههای تولیدی به بانکها.
3-مستثنی شدن کلیه بنگاههای کوچک و متوسط از ممنوعیتهای ناظر بر چک برگشتی، بدهیهای غیر جاری و حداقل نسبت مالکانه در مورد بنگاههایی که اعطای تسهیلات به آنها میتواند منجر به فعالیت تولیدی و استفاده از ظرفیتهای خالی باشد.
4-اولویت قائل شدن برای تأمین مالی پروژههای سرمایه گذاری که بیش از 60% پیشرفت فیزیکی دارند.
5-صدور مجوز انتشار اوراق بهادار رهنی و ایجاد بازارهای رهن ثانویه در جهت رونق بخشی به بخش مسکن.
6-امکان پرداخت تسهیلات ساخت در بافتهای فرسوده از محل حساب صندوق پس انداز مسکن یکم.
7- امکان پرداخت تسهیلات خرید مسکن، بدون سپردهگذاری قبلی به متقاضیان، توسط بانک مسکن که قبلاً سایر بانکهای تجاری مجاز شده بودند.
8-اختصاص 20 هزار میلیارد ریال تسهیلات توسط بانکهای منتخب برای طرح تعویض و جایگزینی 60 هزار خودرو فرسوده شامل: کامیون، اتوبوس و مینی بوس.
به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد ،رئیس کل بانک مرکزی که در بیست و ششمین همایش سالانه سیاستهای پولی و ارزی سخن میگفت پایدارسازی تورم تکرقمی، از اولویتهای اصلی بانک مرکزی عنوان کرد و گفت: بانک مرکزی عزم جدی دارد تا با تداوم سیاستهای انضباطی در جهت تقویت ثبات اقتصاد کلان، تورم را در محدوده تکرقمی حفظ و شرایط را برای ارتقای اطمینان سرمایهگذاران فراهم کند. رویکردهای سیاستی و دستاوردهای بانک مرکزی
رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه در میان شقوق مختلف سیاستهای اقتصادی، بانک مرکزی متولی سیاست پولی است که سیاستهای ارزی و اعتباری نیز در ذیل آن تعریف میشود گفت: سیاست پولی به طور طبیعی اهداف متنوعی را دنبال میکند که در این میان حفظ ثبات قیمتها مهمترین هدف سیاست پولی به شمار میآید. اما در کنار ثبات قیمتها به عنوان هدف اصلی، سیاست پولی باید به حفظ رشد اقتصادی و همچنین توازن بخش خارجی اقتصاد نیز توجه داشته باشد.
سیف با بیان اینکه در سالهای اخیر حفظ ثبات مالی نیز به یکی از اهداف مهم سیاست پولی تبدیل شده است گفت: با این وجود، دستیابی همزمان به تمامی این اهداف ممکن و مقدور نیست و پیچیدگی سیاستگذاری بانک مرکزی زمانی بیشتر خواهد شد که این اهداف در تقابل با یکدیگر قرار میگیرند. بر همین اساس بانک مرکزی در دولت تدبیر و امید تلاش کرده است در اعمال سیاست پولی، با اولویتبندی اهداف اقتصادی متناسب با مقتضیات زمانی، در راستای دستیابی به بهترین عملکرد اقتصادی ممکن حرکت کند.
وی افزود: کنترل تورم اولویت اصلی و تأمین رشد اقتصادی، ثبات مالی و توازن بخش خارجی هدف اصلی، کنترل تورم به عنوان اهداف نهایی بانک مرکزی قرار داشته است. اما طبیعی است با توجه به محدودیتهای شرایط محیطی اقتصاد و امکان بروز تکانههای مختلف اقتصادی، لزوماً هر یک از نتایج به تنهایی بهترین نباشد.
سیف اعمال سیاستهای مناسب پولی و مالی در طول سالهای اخیر را منجر به کسب موفقیت قابل ملاحظهای در خصوص مهار فشارهای تورمی دانست و گفت: نرخ تورم در ادامه روند کاهنده خود از نرخهای بالای 40 درصد در نیمه سال 1392 به 11.2 درصد در فروردین ماه سال جاری کاهش یافته است که به زعم کارشناسان داخلی و خارجی دستاوردی مهم و کلیدی برای اقتصاد کشور به شمار میآید. پیشبینیها حاکی از آن است که با استمرار شرایط فعلی، روند کاهشی نرخ تورم ادامه خواهد داشت و پس از گذشت 25 سال، نرخ تورم در تابستان سال جاری سطوح تک رقمی خود را تجربه خواهد کرد.
وی افزود: در حوزه تولید و در حالی که اقتصاد ایران توانست با ثبت رشد اقتصادی مثبت ۳ درصدی در سال ۱۳۹۳ فرآیند خروج از رکود اقتصادی را کلید بزند، کاهش شدید قیمت نفت و طولانی شدن مذاکرات هستهای و تداوم عملی تحریمها طی سال ۱۳۹۴، فرآیند خروج از رکود را کند کرد. صادرات نفت خام که تا پیش از آن به واسطه کاهش صادرات نفت به حدود نصف کاهش یافته بود، به دلیل کاهش قیمت نفت، کاهش مضاعف 45.5 درصدی را در سال 1394 تجربه کرد. کاهش درآمدهای نفتی از مسیر تضعیف بودجه دولت و تضعیف تراز پرداختها، شرایط محیطی نامطلوب اقتصادی را در سال ۱۳۹۴ تشدید نمود.
رئیس شورای پول و اعتبار در خصوص اقدامات بانک مرکزی به منظور کاهش اثرات منفی کاهش درآمد نفتی عنوان کرد: بانک مرکزی کوشید تا از طریق اتخاذ سیاستهای اعتباری مناسب و تمرکز بر تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و نیز ایفای نقش مؤثر در زمینه اجرای بسته تحریک رشد اقتصادی و انبساط هدفمند و مؤثر نقدینگی، پیامدهای منفی ناشی از کاهش درآمد نفت را به حداقل برساند. خوشبختانه با اجرای بر جام و لغو بخش عمدهای از تحریمها در کنار سیاستهای پولی، ارزی و اعتباری بانک مرکزی در راستای خروج از رکود، فرآیند بهبود شرایط اقتصاد از زمستان سال گذشته آغاز شده و پیشبینی میشود طی سال جاری فرآیند خروج از رکود و ورود به دوره رونق اقتصادی شتاب گیرد.
نرخ سود بانکی
سیف با بیان اینکه علی رغم موفقیتهای حاصله در زمینه کاهش نرخ تورم و بر خلاف انتظارات اولیه موجود، کاهش نرخهای سود بانکی با چسبندگی زیادی همراه بود و به طور متناسب با تحولات نرخ تورم کاهش نیافت گفت: نرخ سود حقیقی در سال گذشته بالاترین سطوح تاریخی خود را در دوره قبل و بعد از انقلاب تجربه کرد. نتایج بررسیهای بانک مرکزی در سال 1393 حاکی از این بود که بالا بودن نرخ سود بانکی و چسبندگی رو به پایین آن، عمدتاً تحت تأثیر مشکلات موجود در ترازنامه بانکها و راکد شدن بخش قابل توجهی از دارایی آنها به صورت مطالبات غیرجاری و مطالبات از بخش دولتی و دارائیهای غیرمالی است که در مجموع، زمینهساز بروز پدیده تنگنای اعتباری در شبکه بانکی بوده است. وی افزود: این امر در کنار نقش نامساعد مؤسسات اعتباری غیرمجاز، به شکلگیری جنگ قیمتی در بازار پول و افزایش نرخ سود واقعی منجر شد. بر مبنای چنین تحلیلی که متعاقباً مورد پذیرش غالب کارشناسان اقتصادی و بانکی نیز قرار گرفت. رویکرد بانک مرکزی در سال 1394 در خصوص نرخهای سود بانکی، بر کاهش تدریجی نرخهای سود بانکی از طریق رفع علل تنگنای مالی و ساماندهی مؤسسات اعتباری غیرمجاز، متمرکز گردید.
سیف با ذکر اینکه افزایش قابل توجه نرخ حقیقی سود بانکی، آثار نامطلوبی را برای رشد اقتصادی به ویژه از ناحیه کاهش تقاضای مؤثر و همچنین تضعیف طرف عرضه و تضعیف عملکرد نظام بانکی، به همراه دارد، تصریح کرد: بر این اساس لازم بود اقدامات عاجلی در این زمینه صورت گیرد. در اولین گام در اردیبهشت ماه سال 1394 بانک مرکزی پیشنهادات خود در زمینه اصلاح مؤلفههای سیاست پولی را به شورای پول و اعتبار ارائه و این شورا نیز ضمن تاکید بر کاهش تدریجی و غیردستوری نرخ سود بانکی، با تعدیل رو به پایین نرخهای سود بانکی و کاهش نسبت سپرده قانونی بانکهای تجاری موافقت کرد.
وی افزود: علاوه بر این، به دنبال راهاندازی سامانه الکترونیکی چکاوک و تکمیل پوشش آن در ماههای ابتدایی سال 1394، امکان اضافه برداشت بانکها از منابع بانک مرکزی از طریق اتاق پایاپای بانکی از میان رفت و این امر زمینه مناسبی را برای ساماندهی بدهی بانکها به بانک مرکزی و تبدیل اضافه برداشت بانکها به خطوط اعتباری با نرخهای سود مناسب فراهم ساخت. رویکرد بانک مرکزی در این زمینه، با اقدامات جانبی این بانک در خصوص کاهش نسبت سپرده قانونی بانکهای تجاری، تعمیق و ورود فعالانه به بازار بین بانکی، تکمیل شد و در مجموع شرایط بهتری برای مدیریت نقدینگی در بانکها فراهم شد. مجموعه این اقدامات به کاهش قابل ملاحظه نرخ سود بازار بین بانکی از 29 درصد در فروردین ماه سال 1394 به حدود 17 درصد در اردیبهشت ماه سال 1395 منجر شد.
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به اقدامات بانک مرکزی در زمینه کاهش مطالبات غیر جاری خاطرنشان کرد: بانک مرکزی با تمرکز بر کاهش مطالبات غیرجاری به عنوان یکی از عوامل اصلی بروز تنگنای مالی در شبکه بانکی اهتمام ویژهای را به کار گرفت. در سایه اقدامات انجام شده و همکاری دستگاههای ذیربط و بانکها، نسبت مطالبات غیر جاری به کل تسهیلات شبکه بانکی از 12.1 در پایان سال 1393 به 10.2 درصد در پایان سال 1394 کاهش یافت که به نوبه خود در کاهش تنگنای اعتباری بانکها مؤثر خواهد بود.
سیف تقویت نقش نظارتی و تنظیمگری بانک مرکزی در بازار پول را یکی دیگر از اقدامات مؤثر بانک مرکزی در زمینه کاهش نرخ سود بانکی اعلام کرد و افزود: در همین راستا، با روشهای مختلف این پیام و هشدار به بانکها منتقل شد که نرخهای علیالحساب پرداختی به سپردهها نسبت به سود قطعی به طور معناداری فزونی گرفته است که دارای پیامدهای نامطلوبی بر عملکرد بانکها و متعاقباً آثار حقوقی و مدیریتی است که پاسخگویی بانکها را در رابطه با عملکرد آنها دشوار میکند.
سیف با تاکید بر توسعه حوزه نظارتی بانک مرکزی تصریح کرد: گسترش چتر نظارتی بانک مرکزی بر مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز نیزبه عنوان یکی دیگر از ابزارهای کلیدی برای مهار رقابت قیمتی در بازار پول و اعتبار، به رغم پیچیدگیهای آن، همواره مورد توجه بانک مرکزی بوده است.
وی افزود: اقدامات بانک مرکزی در این زمینه با ابلاغ بخشنامه نحوه تعیین و اعلام نرخ سود علیالحساب سپردههای بانکی در آذرماه سال 1394 با هدف اجرای دقیقتر قانون عملیات بانکی بدون ربا و تقویت شفافیت عملیات بانکی و کاهش نرخ سود بانکی، تکمیل شد. این امر که با استقبال شبکه بانکی نیز همراه بود، به ارائه پیشنهاد بانک مرکزی در زمینه کاهش سقف نرخهای سود بانکی (تسهیلات و سپردهها) به شورای پول و اعتبار منجر گردید که در بهمن ماه سال 1394 به تأیید شورای محترم پول و اعتبار رسید.
تحولات حجم نقدینگی و اجزای آن
رئیس کل بانک مرکزی با ارائه آماری از حجم نقدینگی در سال گذشته خاطرنشان کرد: حجم نقدینگی در پایان سال 1394 با 30.0 درصد افزایش نسبت به پایان سال قبل به 1017 هزار میلیارد تومان بالغ شد که در مقایسه با رشد متغیر مذکور در پایان سال 1393 (22.3 درصد)، 7.7 واحد درصد افزایش نشان میدهد. البته پنج واحد درصد از آن به مساعدتهای بانک مرکزی به بخش تولید مربوط میشود.
رشد 30 درصدی نقدینگی در سال 1394 به ترتیب از رشد 17.1 درصدی پایه پولی و 11 درصدی ضریب فزاینده نقدینگی ناشی شده که حاکی از ترکیب مناسب رشد نقدینگی در این سال میباشد. علاوه بر این، علیرغم نقش مسلط بدهی بانکها به بانک مرکزی در رشد پایه پولی یک دهه اخیر، حجم بدهی بانکها به بانک مرکزی در سال 1394 به میزان 1.7 درصد کاهش داشته است.
وی افزود: کاهش بدهی بانکها به بانک مرکزی در سال 1394 در شرایطی بود که بانک مرکزی در این سال، با هدف کمک به رشد اقتصادی و اجرای بسته تحریک رشد اقتصادی، نسبت به اعطای خط اعتباری به برخی بانکها به ویژه بانکهایی که درخرید تضمینی گندم مشارکت داشتند، اقدام کرد. بدیهی است که در صورت عدم مساعدت بانک مرکزی در این زمینه حجم بدهی بانکها به بانک مرکزی به میزان بیشتری کاهش مییافت. در هر حال حمایت نظام بانکی از فعالیتهای مختلف تولیدی، دارای آثاری از بابت رشد نقدینگی نیز بوده است.
مدیریت بازار ارز
رئیس شورای پول و اعتبار با بیان اینکه بازار ارز در سال 1394 در نتیجه مدیریت مناسب بانک مرکزی از ثبات مناسبی برخوردار بود گفت: متوسط نرخ دلار بازار آزاد در سال 1394 معادل 34501 ریال بود که در مقایسه با رقم سال 1393 معادل 5.2 درصد افزایش داشت. علاوه بر این، در سال 1394 شکاف نسبی نرخ دلار بازار آزاد و بازار رسمی نیز با 7.1 واحد درصد کاهش نسبت به سال قبل به 16.6 درصد رسید که این رقم در حال حاضر 13.3 درصد است.
سیف حفظ مناسب ارزش پول ملی و ثبات در بازار ارز را با وجود افت شدید قیمت نفت از نتایج اقدامات بانک مرکزی عنوان کرد و گفت: در سال گذشته به دلیل کاهش قیمت نفت درآمدهای ارزی کشور به شدت محدود شده بود و بسیاری از کشورهای صادرکننده نفت با تورم شدید و کاهش قابل ملاحظه ارزش پول ملی مواجه شدند. این دستاورد در ایران بدون فشار بر ذخایر بانک مرکزی به نحو مطلوب حاصل شده که گویای افزایش مقاومتپذیری اقتصاد داخلی در مقابل شوکهای بیرونی است.
سیاستهای اعتباری
سیف با بیان اقدامات بانک مرکزی در زمینه سیاستهای اعتباری و تسهیلات پرداختی گفت: کمک به رشد اقتصادی و صیانت هم زمان از دستاوردهای تورمی مستلزم تخصیص بهینه منابع محدود بانکها است که این امر در تنظیم سیاستهای اعتباری کشور در چند سال گذشته مد نظر قرار گرفته است. حجم تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در سال 1394، با رشدی معادل 22 درصد نسبت به سال 1393 به 417 هزار میلیارد تومان بالغ شد که 63.1 درصد از تسهیلات مزبور به تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی اختصاص یافت. سهم سرمایه در گردش از کل تسهیلات پرداختی شبکه بانکی به بخش صنعت و معدن در دوازدهماهه سال 1394 معادل 82.2 درصد بود.
بازطراحی نظام نظارت بانکها
رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر لزوم ارائه خدمات بانکی مبتنی بر استانداردهای بینالمللی در دوره پسا برجام تصریح کرد: در دوران تحریم فاصله معنیداری میان روش ارائه خدمات و استانداردهای بانکداری کشور و نظام بانکی بینالمللی ایجاد شده و ضروری است با تلاشهای فراگیر، منظم و مستمر این فاصله را از میان برداریم. یکی از الزاماتی که نهادهای ناظر و نظام بانکی بینالمللی برای ایجاد تعامل کامل و پایدار از ما انتظار دارند، وجود نظام نظارتی مقتدر و کارآمد است. در دستیابی به استانداردهای بینالمللی ضرورت دارد اقدامات سهجانبهای از سوی بانک مرکزی، حسابرسان نظام بانکی و بانکها صورت گیرد.
وی افزود: بانک مرکزی از اواخر سال ۹۳ بازطراحی نظام نظارت بر بانکها را به طور جدی در دستور کار قرار داده است. اولین محصول این بازنگری، ابلاغ صورتهای مالی نمونه بانکها در بهمن ماه سال گذشته بود که انتظار داریم بانکها با جدیت و توجه به آن عمل کنند. صورتهای مالی عملکرد سال مالی ۹۴، مبنای اصلی ارزیابی شفافیت اطلاعات مالی بانکها خواهد بود که با استفاده از رویکرد گزارشگری مالی (IFRS) و با هدف انطباق تدریجی با استاندارد مذکور و رهنمودهای کمیته بال و با رویکردی واقعگرایانه در ملحوظ داشتن محدودیتهای موجود بانکها تنظیمشده و اولین گام اساسی در افزایش شفافیت اطلاعات مالی به شمار میآیند.
سیف با اشاره به آخرین تجربههای جهانی بر پایه یافتههای تحقیقاتی پس از بحرانهای بانکی مبنی بر توجه ویژه نظام نظارتی به ریسکهای سیستم بانکی افزود: در این رابطه دو تحول جدید در نگرش نهادهای نظارتی شکل گرفته که شامل نظارت بر گروه بانکی در مقابل رویکرد سنتی نظارت بر بانک و شناخت مدل کسب و کار بانک است. گروه بانکی شامل هر هویت مرتبطی است که میتواند ریسکی را به یک بانک و نهایتاً سیستم بانکی منتقل کند. بنابراین ضروری است نهاد نظارت، گروه بانکی را مورد ارزیابی و پایش مستمر قرار دهد که البته چنین رویکردی فراتر از رویکرد تلفیقی حسابداری است.
وی با بیان اینکه نهاد نظارتی باید تصویر روشنی از مدل کسب و کار بانکها و تغییرات آن داشته باشد و برنامه نظارتی خود را بر پایه این شناخت طراحی کند افزود: چنین رویکردی اقتضا میکند نهاد نظارت، بانکها را با مشخصههای مدل کسب و کار آنان طبقهبندی کرده و نقاط آسیبپذیر را که بالقوه میتواند به بانک صدمه وارد کند، شناسایی و سپس مکانیزمها و ابزارهای نظارتی خود را متناسب با آن تنظیم کند و این به آن معناست که زمان و منابع بیشتری باید به نظارت بانکهای پیچیدهتر و ریسکیتر تخصیص داده شود. هر دو موضوع مورد اشاره در بازطراحی نظام نظارت بانک مرکزی از طریق گسترش دامنه مقررات احتیاطی مورد توجه قرار گرفته است.
وی افزود: دو رکن دیگر که مکمل زنجیره کارآمدی نظارت است شامل حسابرسان مستقل نظام بانکی و هیئت مدیره بانکهاست. در این ارتباط، بانک مرکزی در برنامه بازطراحی، استفاده بیشتر از خدمات حسابرسی مستقل را از طریق برونسپاری بخشی از فعالیتهای نظارتی مورد توجه قرار داده است که موجب گسترش کسب و کار و ارتقای حرفه حسابرسی کشور نیز خواهد شد و البته متقابلاً نظارت حرفهای بر کیفیت عملکرد حسابرسان را نیز طلب میکند که سازوکار آن هم در دست تدوین است. پایش عملکرد اعضای هیئت مدیره و ارتقای نظام تأیید صلاحیت مدیران ارشد بانکها موضوع دیگری است که در بازطراحی نظام نظارت مورد توجه قرار گرفته است.
اقتصاد مقاومتی
سیف با تاکید بر اینکه بانک مرکزی به عنوان ستون مهم نظام پولی و مالی کشور همواره با هجمه دشمنان در جنگ اقتصادی مواجه بوده تا جایی که در جریان مناقشات پرونده هستهای، مستقیماً هدف تحریم قرار گرفت اظهار داشت: این امر ضرورت توجه این بانک به آموزههای اقتصاد مقاومتی را بیش از پیش نمایان میسازد. در همین راستا، این بانک پس از ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری، بر تنظیم و اجرای سیاستهای پولی، اعتباری، ارزی و نظارتی خود بر این مهم تاکید ویژه داشته است.
وی افزود: رویکردهای اصلی بانک مرکزی در زمینه کاهش نرخ تورم، ثبات بازار ارز و تأمین مالی سرمایه در گردش واحدهای تولیدی در جهت استفاده از ظرفیتهای خالی اقتصاد و تقویت تأمین مالی خُرد، همگی در سازگاری و تطابق با اصول اقتصاد مقاومتی قرار داشته و اقدامات این بانک تا تحقق اهداف تعیین شده در "برنامه ملی سیاستهای پولی و ارزی کشور" تداوم خواهند داشت.
سیف با بیان اینکه برنامه مزبور در قالب دو طرح "ارتقای کارآیی، شفافیت و نظارت در بازار پول کشور" و "تنظیم سیاستهای ارزی سازگار با اقتضائات اقتصاد مقاومتی" مشتمل بر 9 پروژه در حوزههای مختلف سیاست پولی، اعتباری، ارزی و نظارتی، از سوی "ستاد راهبری و مدیریت اقتصاد مقاومتی" به بانک مرکزی محول شده است افزود: پنج پروژه آن به عنوان پروژههای اولویتدار سال 1395 انتخاب شدهاند که امید میرود با اجرای کامل پروژههای مزبور، شاخصهای مقاومتپذیری اقتصاد در مقابل شوکهای داخلی و خارجی به نحو مطلوبی ارتقاء یابند.
ضمن آنکه در جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در سال جاری، اخیراً در ستاد اقتصاد مقاومتی تصمیم گرفته شد برای تحرک بخشی به تولید و اشتغال، کارگروههایی در مراکز استانها به ریاست استانداران تشکیل و نسبت به بررسی و معرفی واحدهای کوچک و متوسط که اعطای تسهیلات به آنها میتواند بلا فاصله منجر به رشد تولید و حفظ اشتغال شود به شبکه بانکی اقدام کنند.
وی اقدامات بانک مرکزی در این زمینه همراستا با صدور بخشنامهها را به شرح زیر عنوان کرد:
1-بازنگری در ضوابط مربوط به ممنوعالخروجی بدهکاران بانکی و همچنین سوابق ناشی از چکهای برگشتی.
2-اجازه استمهال مطالبات غیر جاری کمتر از 10 میلیارد ریال بنگاههای تولیدی به بانکها.
3-مستثنی شدن کلیه بنگاههای کوچک و متوسط از ممنوعیتهای ناظر بر چک برگشتی، بدهیهای غیر جاری و حداقل نسبت مالکانه در مورد بنگاههایی که اعطای تسهیلات به آنها میتواند منجر به فعالیت تولیدی و استفاده از ظرفیتهای خالی باشد.
4-اولویت قائل شدن برای تأمین مالی پروژههای سرمایه گذاری که بیش از 60% پیشرفت فیزیکی دارند.
5-صدور مجوز انتشار اوراق بهادار رهنی و ایجاد بازارهای رهن ثانویه در جهت رونق بخشی به بخش مسکن.
6-امکان پرداخت تسهیلات ساخت در بافتهای فرسوده از محل حساب صندوق پس انداز مسکن یکم.
7- امکان پرداخت تسهیلات خرید مسکن، بدون سپردهگذاری قبلی به متقاضیان، توسط بانک مسکن که قبلاً سایر بانکهای تجاری مجاز شده بودند.
8-اختصاص 20 هزار میلیارد ریال تسهیلات توسط بانکهای منتخب برای طرح تعویض و جایگزینی 60 هزار خودرو فرسوده شامل: کامیون، اتوبوس و مینی بوس.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *