پژوهشگران هنری جهان فرش ایرانی را یک شاهکار هنری می دانند

به گزارش گروه فرهنگی ، گفتگوی فرهنگی با موضوع«فرش دستباف نماد فرهنگی و کارکردهای آن» با حضور حسین یاوری پیشکسوت هنری و تورج ژوله پژوهشگر فرش روی آنتن شبکه رادیویی گفتگو رفت.

در ابتدای گفت و گوی فرهنگی حسین یاوری در پاسخ به اینکه فرش جزو هنرهای تجسمی شناخته می شود، گفت: فرش یک پدیده جهانی است و افزون بر آن یک صنعت اصیل و هنر هویتی و سفیر فرهنگی به حساب می آید. به طور تقریبی تمام پژوهشگران هنری جهان تا حد امکان به موضوع فرش ایران اشاره کرده اند. بسیاری از این پژوهشگران فرش ایرانی را به عنوان یک شاهکار هنری می دانند. افتخار بسیاری از موزه های جهان به فرش ایرانی است.

یاوری در خصوص تغییر کارکرد فرش و وجه تفاخر آن عنوان کرد: نشانه های چهره بافی یا تکنیک های آمیخته با قالی در دوره صفویه مرسوم بوده و برای قدردانی از افراد این کار را انجام می دادند. تابلو فرش هنر فاخری است اما از نظر ما مهم این است که فرش بتواند روی زمین گسترده شود.

وی افزود: نخستین بافندگان قالی در جهان ایرانیان بودند و به عنوان یک هنر فاخر ایرانی به اسلام تقدیم شد. برای مثال فرش پازیریک در سیبری کشف شد که قدمت آن با توجه به 5 رنگ بودن، نخستین فرش نیست اما طراحی و نگاره های آن ایرانی است.

این پیشکسوت هنری درباره تفاوت سبک های فرشبافی بیان کرد: ما ذهنی بافی در دوره صفویه و قبل آن داریم و همچنین روستایی، شهری، هندسی بافت و گردان بافت نیز دیده می شود. ذهنی بافی بیشتر مربوط به روستاها می شود اما به نظرم استفاده از نقشه قبل از دوره صفویه بوده است. در دوره صفویه ما فرش شهری بافت ما تغییر کرد و در بخش روستایی به نظرم تغییری ایجاد نشده است.

وی افزود: یکی از کتاب های قدیمی درباره قالی ایران، مربوط به سیسیل ادوارد است. او معتقد است طرح های فرش ایرانی شامل 9 گروه می شود و عده ای نیز می گویند فرش ایرانی به شماره نمی آید. 

نقوش فرش دستباف ایرانی حافظ اتفاقات مهم تاریخی ماست
در ادامه تورج ژوله پژوهشگر درخصوص فرش گفت: هرچه گستردنی باشد به عنوان فرش می نامیم اما در خصوص هنرفرشبافی می توان به تخت باف یا گلیم و زیراندازهای گره دار و قالی اشاره کرد. فرش دستباف تفاوت های بنیادی با فرش ماشینی دارد که اقتصاد و تجارت و زمینه تولید آن با یکدیگر متفاوت هستند.

ژوله درباره تصویرهای متداول تابلو فرش نیز عنوان کرد: معمولا در کشورهای اروپایی از سال های گذشته روی بافت ها که تصویری را خلق می کنند متداول بوده اما در کشور خودمان هروقت از روی زمین جمع شد و روی دیوار رفت و کارکرد دیگری پیدا کرد، از جمله نقاطی بود که فرش به نقاط قهقرایی برود. هرگاه شناخت ما نسبت به فرش کم شده دچار انحرافات عجیبی شدیم. 

وی با بیان اینکه صنایع دستی بر مبنای مهارت آموزی پیش می رود اما در زمینه هنر همه چیز براساس خلاقیت است، افزود: هرگاه از خلاقیت دور شدیم و بر مبنای مهارت و تکرار پیش رفتیم، به سقوط این هنر نزدیک شدیم. در حال حاضر خلاقیت در تابلو فرش از بین رفته و پشم آن با ماشین و رنگ های شیمیایی و نقشه آن کامپیوتری است و به نظرم تفاوتی با فرش ماشینی ندارد. 

این پژوهشگر فرش یادآور شد: فرش چیزی میانه بین سنت و هنر است و گاهی به سنت و گاهی به هنر نزدیک می شود. ما سه سبک مشخص و تعریف شده برای فرش داریم که شامل روستایی، شهری و عشایری می شود. در هرکدام این سه سبک جایگاه فرهنگی و کارکرد فرش دستباف متفاوت است اما همواره فرش دستباف به واسطه نقوش و مفاهیم مصداق باورهای مردم یک منطقه هستند. یکی از کارهای مهم شناسایی خاستگاه این نقوش و چگونگی انتقال آن به ماست. 

ژوله با مثبت دانستن نقش فرهنگ در انتقال اتفاقات تاریخی گفت: به خاطر گستردگی در نقوش و تحولات بزرگی که در انواع فرش، فرش دستباف ایران به واسطه نقوشی که در آن به ودیعه گذاشته شده، حافظ بخش عمده ای از اتفاقات تاریخی ماست. از این منظر کمتر به این وجه فرش پرداختیم و کتاب های نوشته شده در این رابطه کم بوده است. خوشبختانه از اوایل دهه 70 تا به حال نقش فرهنگی فرش و طرح های آن با شفافیت بیشتری به مردم منتقل می شود.