بدلکاری، رشتهای که مغفول مانده است
- ابتکار نوشت: این روزها، روزهای تلخی برای بدلکاری سینمای ایران است. یکی از برجستهترین بدلکاران ایران این روزها روی تخت بیمارستان است و معلوم نیست که پزشکان بتوانند او را به زندگی باز گردانند. ارشا اقدسی، بدلکار ایرانی، که برای بازی و بدلکاری در یک فیلم خارجی مدتی است در بیروت به سر میبرد، چند روز قبل در حین کار دچار سانحه و آسیب جدی مغزی شد. اما بدلکاران در سینمای ایران چه جایگاهی دارند؟ آیا چنانکه باید به آنها بها داده میشود؟
حرفه بدلکاری در ایران، جوان نیست. اما در دهه ۸۰، با ورود جدی زنده یاد پیمان ابدی به ایران، رنگ و بوی تازهای به خود گرفت و براساس اصول و ضوابط درستتری پیش رفت. در این سالیان، جوانان نیز به این رشته علاقهمند شدند و حتی شاهد فعالیت مراکزی با نام مدرسه بدلکاری نیز در ایران هستیم.
در این سالها بدلکاری به نام ارشا اقدسی توانست خود را به مردم بشناساند. او با حضور در برنامههای مختلف و اجرای بدلکاری، مردم را بیش از گذشته با این حرفه آشنا کرد. اما روز یازدهم مرداد خبر رسید که این جوان ۳۹ ساله روز چهارشنبه ششم مرداد ماه در جریان همکاری با یک پروژه سینمایی در بیروت و به هنگام ضبط صحنهای مربوط به چپ کردن ماشین، دچار حادثهای سنگین شد که به دنبال آن، او را به بیمارستانی در بیروت منتقل کردند.
به گفته یکی از دوستان و اعضای تیم بدلکاریاش، او در چند روز اخیر به صلاحدید پزشک درمانگرش، به کمک دارو به خواب مصنوعی برده شد. نزدیکان ارشا اقدسی گفتهاند که پزشکان شانس زنده ماندن او را تنها یک درصد میدانند و آنان از مردم میخواهند که با همین یک درصد امید، دعا کنند که او به زندگی بازگردد و تا لحظه نگارش این گزارش او همچنان در همان وضعیت است.
اما در این سالها نگاه به حرفه بدلکاری چگونه بوده است؟ کارشناسان و اهالی این حرفه معتقدند آنچه معمولا نادیده گرفته میشود نگاه درست به حرفه بدلکاری است؛ در حالی که حجم بدلکاری در ساخت آثار تلویزیونی در حوزههای تاریخی، مذهبی، پلیسی و اکشن کم نیست. پیشتر آرشا اقدسی، گفته بود که اصل حرفهای بدلکاری در ایران همواره نادیده گرفته میشود و اهمیتی به این موضوع داده نمیشود. این بدلکار جوان در توضیح کم و کیف مواجهه عوامل حرفهای تولید سریال بخصوص تهیهکنندهها به اصول این حرفه گفته بود: حرفه بدلکاری در تمام دنیا جاافتاده و کاملا شناخته شده است. به همین دلیل مسئولان با نگاه خاص خود با این حرفه مواجه میشوند؛ در حالی که در ایران، هم در تلویزیون و هم در سینما اهمیتی به این حرفه داده نمیشود و درست به همین دلیل است که بدلکاران ایرانی از کمترین امنیت شغلی و البته جانی برخوردارند.
همچنین کـیوان رضایی، سرپرست یکی از گروههای بدلکاری گذشته از سختیهای این حرفه گفته بود: حضور در حرفه بدلکاری، دنیایی خاطرهساز است. او با اشاره به یکی از خاطرههای اکشنی که بدلکاری کرده است، افزوده بود: در سریال «راه شیری» ساخته سامان مقدم ـ که طراحی اکشن آن را پیمان ابدی به عهده داشت ـ یک صحنه وجود داشت که من در نقش بدل همایون ارشادی باید با یک دستگاه خودرو ۲۰۶، صحنه تصادف را اجرا میکردم. در آن دوران تهیهکننده راه شیری هزینه بسیاری کرده و یک ماشین مدل روز را برای کار آورده بود. در این صحنه تصادف طوری با ماشین تصادف کردم که تمام شیشه پشت و جلوی ماشین خرد شد و سقف به داشبورد ماشین رسید. این تصادف آنقدر طبیعی بود که همه نگران سلامت من بودند. به مرور نگاه به این حرفه نیز تغییر یافت و روندی حرفهایتر پیدا کرد. امیر بدری رکورددار پرش از ارتفاع در جهان که به طراح بدلکاری فیلم «قاتل و وحشی» حمید نعمتالله را نیز به عهده داشته، گفته است: تولیدات سینمایی و شبکه نمایش خانگی به طرز جالبی در زمینه بدلکاری در حال پیشرفت هستند و سر هر پروژه برای تمرین کلی وقت گذاشته میشود. آنها حتی برای سکانسهای ساده هم از ما دعوت به همکار میکنند و این اتفاقی با توجه به حرفهای شدن پروژهها برای ما خیلی لذتبخش است.
علاوه بر خطرات حرفه بدلکاری که به آمادگی جسمانی بسیاری نیاز دارد، از سوی دیگر همه امکانات برای تامین جان افراد، نوع اجرا و طراحی این حرفه در هر پروژه خاص از اهمیت ویژهای برخوردار است. مجید علیزاده، رییس انجمن بازیگران و بدلکاران سینمای ایران، در خصوص امکانات و ابزار لازم برای این رشته در فیلمهای سینمایی میگوید: هرچه که امکانات در حوزه بدلکاری وجود دارد توسط خود اعضا تهیه شده است، در حال حاضر تنها ۵۰ درصد از ابزار مورد نیاز این حرفه را تهیه کردهایم و ۵۰ درصد از آن را نداریم. باید شرایطی فراهم شود تا بتوانیم بهترین امکانات را برای حوزه بدلکاری تهیه کرد تا کسی صدمه نبیند. متاسفانه بارها با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نامهنگاری کردیم تا امکانات مناسبی را فراهم کنیم، اما هیچ کمکی در این زمینه به ما نمیشود.
او میافزاید:در گذشته پیش از این نامهای به آقای ضرغامی نوشتیم که به ما مجوز وارد کردن وسایل امنیتی بدلکاری را بدهند که با پول خودمان آن را بخریم، اما آقای ضرغامی گفت ما در سینمای ایران اکشن نداریم. این در حالی است که سینما و تلویزیون پر از اکشن است که شامل، تصادف، چپ کردن ماشین، کتک خوردنها و … است. سینما هیچ وقت منبع درآمد برای ما نبوده است، چرا که به عنوان مثال ۴ روز در یک فیلم کار میکنیم و تنها مبلغ ناچیزی را به ما پرداخت میکنند، این در حالی که بسیاری از بازیگران دستمزدهای کلانی میگیرند، یک نفر مانند مهران مدیری چرا باید یک میلیارد و نیم دستمزد بگیرد، این در حالی است که بدلکاران دستمزدهای ناچیزی دریافت میکنند. هر بدلی قیمتی دارد، از پشتبام بیایید پایین ۱۰ میلیون تومان، تصادف با ماشین ۸ میلیون، زمین خوردن با موتور ۶ میلیون تومان، از اول تا آخر فیلم قرارداد باشد بین ۴۰ تا ۶۰ میلیون تومان است، که البته بسیاری از تهیه کنندگان این نرخها را قبول ندارند و پرداخت نمیکنند.
او ادامه میدهد: بدلکاری کار سختی است و بدلکاران با جانشان بازی میکنند، خوشبختانه توانستهایم در خانه سینما این افراد را بیمه تکمیلی تا ۳۰۰ میلیون تومان کنیم تا شرایط بهترین را برای آنها فراهم کنیم. اگر امنیت شغلی در سینما ایجاد شود، سینما ارزشمند میشود، برای امنیت شغلی صحبتهایی میشود، اما نباید فراموش کرد که سینما مافیا دارد و سینمای ایران دست این افراد است. سینما درو پیکر ندارد، تصور کنید به خاطر دارم یکی از بدلکار قرار بود یک ماشین را با ارتفاع ۱۰ متر به سمت پل پرت کند، ناگهان ماشین از ارتفاع سقوط کرد و بدلکار مورد نظر به شدت صدمه میبیند، به خاطر مصدومیتها به اعضای انجمن گفتهایم که حتماً در قرارداد خود بند بیمه را ذکر کنند، تا در صورت بروز حادثهای دچار مشکل نشوند.
با توجه به مخاطراتی که در پیش روی بدلکاران قرار دارد، به نظر میرسد سازمانها و نهادهای مربوطه باید بیش از گذشته به تامین تجهیزات و سلامت این بخش مهم از اهالی سینما اهمیت دهند.