گزارش میزان از 25 روز عملیات رزمندگان اسلام برای آزادسازی خرمشهر/فتح خرمشهر تنها فتح خاک نبود

گروه سیاسی: "خرمشهر را خدا آزاد کرد"؛ این شاید یکی از به یاد ماندنی ترین و قصار ترین جملاتی بود که از لسان مبارک و ملکوتی حضرت امام خمینی (ره) بیان شد؛ جمله ای که به حماسه آفرینی و دلیمردی رزمندگان اسلام در جبهه‌های حق علیه باطل اشاره داشت؛ حماسه آفرینی‌ها و دلیرمردی‌هایی که خرمشهر را پس از 578 روز از اشغال بعثیان متجاوز رهانید.


آبان 1359 در نخستین ماه‌های تجاوز ارتش بعثی عراق به ایران اسلامی بود که خرمشهر، خونین شهر شد و متجاوزان بعثی این شهر را به تصرف خود در آوردند.

پس از اشغال خرمشهر تا مدتی به جز مقاومت دلیرمردان بومی این شهر، خبری از تدارک عملیات گسترده برای بیرون راندن منتجاوزان نبود؛ در 15 دی ماه 59 در شرایطی که بیش از سه ماه از اشغال خرمشهر می‌گذشت، عملیات "نصر" برای آزادی این شهر کلید زده شد؛ سلسله عملیاتی که به سبب عدم پشتیبانی و لجستیک مناسب، با توفیقات زیادی همراه نبود.



چند روز بعد از عملیات "نصر"،  در بیستم دیماه 59،  عمليات ديگری با نام "توكل" در شمال آبادان انجام شد؛ هدف این عملیات شکست حصر آبادان و آزادسازی خرمشهر با عقب راندن نيروهای دشمن از شرق كارون و تعقيب آنها در غرب اين رودخانه تا نوار مرزی بود؛ عملیات "توکل" نیز به سبب اقدامات پدفندی دشمن و تاحیر در الحاق یگان‌ها به یکدیگر، با توفیق چندانی همراه نبود.

پس از آنکه در خرداد 1360، بنی صدر از فرماندهی کل قوا عزل شد، تحول شگرفی در جبهه‌ها پدید آمد و مدیریت لجستیکی و پشتیبانی جبهه‌ها برای رزمندگان اسلام مطلوب شد؛ بر همین اساس، سلسله عملیات ثامن الائمه (ع)، طريق القدس و فتح المبين  برای آزادسازی بستان، غرب شوش و دزفول و شکست حصر آبادان در دستور كار فرماندهان نظامی قرار گرفت. 


منطقه غرب كارون که خرمشهر نیز در آن واقع شده بود، آخرين منطقه مهمی بود كه همچنان در اشغال عراق بود؛ فرماندهی ارتش بعث عراق به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک  و حائل قرار گرفتن خرمشهر با بصره تحت هیچ شرایطی حاضر نبود در این شهر تسلیم قوای ایران شود؛ لذا تجهیزات و ادوات گسترده این ارتش به همراه چند هزار نیروی نظامی در خرمشهر مستقر شدند.

در مقابل، فرماندهی نیروهای ایرانی نیز به بازپس گیری خرمشهر اصرار داشتند؛ عملیات آزادسازی خرمشهر، "بیت المقدس" نام گرفت و در ساعت 00:55 بامداد 10 اردیبهشت 1361 با قرائت رمز مبارك يا علی ابن ابيطالب (ع) آغاز شد.

در جریان عملیات بیت‌المقدس، رزمندگان اسلام در محور قرارگاه قدس قسمتی از منطقه جنوب رودخانه كرخه كور را به عنوان سرپل تصرف كردند؛ در محور قرارگاه فتح نیز يگان‌های ایرانی پس از عبور از كارون خود را به جاده اهواز - خرمشهر رساندند و به ايجاد استحكامات و جلوگيری از نقل و انتقال و تحرك دشمن در اين جاده پرداختند.


دشمن بعثی با درك محورهای عمليات قوای ايران و اهداف آنان، پس از سازمان دهی نيروهايش، پاتك كرد. اولين پاتك سنگين دشمن در محور قرارگاه قدس و از جنوب رودخانه كرخه كور شروع شد كه پس از ساعت ها درگيری، اين پاتك خنثی گرديد.

جاده اهواز – خرمشهر، مهم‌ ترین محوری بود که در جریان عملیات بیت المقدس مطمح نظر قوای ایران و رژیم بعث عراق بود؛ تسلط رزمندگان اسلام بر این جاده می توانست امکان پاتک زدن را از نیروهای بعثی سلب کند؛ لذا بعثی‌ها تلاش داشتند  نيروهای ايران را از پشت جاده عقب برانند.

ترميم رخنه‌ای كه به طول 10 كيلومتر روی  جاده اهواز - خرمشهر وجود داشت و می‌توانست به الحاق كامل قرارگاه نصر با قرارگاه فتح بينجامد، هدف عمده رزمندگان اسلام در شب دوم عملیات بیت المقدس بود؛ این مهم ظرف 48 ساعت انجام شد و در سه روز بعدی كليه رخنه ها ترميم و خط سرپل از كيلومتر 68 تا كيلومتر 103 تثبيت شد.


پيشروی از جاده اهواز - خرمشهر به سمت نوار مرزی توسط  قرارگاه های فتح و نصر، هدف عمده مرحله دوم عمليات بیت‌المقدس بود؛ عمليات در ساعت 22:30 روز16 اردیبهشت 1361 آغاز شد.
 
نيروهای قرارگاه فتح، در همان ساعات اوليه به جاده مرزی رسيدند؛ يگان های قرارگاه نصر نيز با اندكی تاخير و تحمل فشارهای شديد دشمن، به مرز رسيدند و به نیروهای قرارگاه فتح ملحق شدند.

با پیشروی رزمندگان اسلام، نیروهای لشکر 5 و 6  ارتش بعث عراق برای استحکام کمربند دفاعی خرمشهر و بصره مجبور به عقب نشینی شدند؛ نيروهای قرارگاه قدس ضمن تعقيب نيروهای دشمن، تعدادی از آنها را كه از قافله عقب مانده بودند، به اسارت خود درآورند و در نتيجه، جاده اهواز - خرمشهر و نيز مناطقی همچون "جفير"، "پادگان حميد" و "هويزه" آزاد شدند.


علی رغم خستگی مفرط رزمندگان و نبردها و پیشروی‌های شبانه روزی آنان، فرماندهی نیروهای ایرانی تصمیم گرفتند در اجرای مرحله سوم عملیات بیت المقدس تعجیل کنند؛ در اين مرحله از عمليات مقرر شد قرارگاه فتح در عمق 6 كيلومتری نوار مرزی نيروهای دشمن را منهدم كند؛ قرارگاه نصر نيز ضمن پاك سازی منطقه حد فاصل جاده خرمشهر – اهواز تا نهر عرایض در منطقه شلمچه پيشروی كند؛ قرارگاه قدس هم ماموريت يافت در منطقه "كوشك"، "طلاييه"، دشمن را تا پشت مرز عقب براند.

در مرحله چهارم عمليات آزادسازی خرمشهر، قرارگاه فجر نيز با سه تيپ پياده وارد منطقه شد؛ در این مرحله از عملیات مقرر شد  قرارگاه نصر با حركت در امتداد مرز به سمت جنوب، ضمن بستن جاده شلمچه، خود را در محور نهر خين به اروند رود برساند؛ همچنین مقرر شد قرارگاه فجر در جناح ميانی و در امتداد نهرعرايض به سمت اروند رود پيشروی كند و قرارگاه فتح نيز در امتداد جاده اهواز - خرمشهر و برای آزادسازی خرمشهر وارد عمل شود.


 اين مرحله از عملیات در ساعت 22:30 روز اول خرداد 1361 آغاز شد؛ قرارگاه نصر در امتداد مرز پيشروی كرد و موفق شد جاده شلمچه را مسدود كند؛ قرارگاه فجر نيز توانست ضمن تامين پل نو، نيروهايش را به اروند رود برساند.

یک روز بعد محاصره خرمشهر كامل شد، اما نيروهای دشمن همچنان در داخل شهر مقاومت می‌كردند؛ دشمن برای خارج كردن نيروهايش از محاصره در محدوده پل نو و نهر عرايض از سمت غرب (شلمچه) و شرق (خرمشهر) چندين بار پاتك كرد اما با مقاومت يگان‌های ايرانی مستقر در منطقه مزبور، اين پاتك‌ها به شكست انجاميد؛سپس دشمن نيروهای خود را از شمال شرقی خرمشهر به درون شهر آورد تا توان خود را برای حفظ اشغال خرمشهر تقويت كند.


صبح روز سوم خرداد 1360، حلقه محاصره خرمشهر تنگ تر شد و انبوه نيروهای دشمن كه دو روز محاصره در هوايی گرم طاقت شان را به سر آورده بود، مقاومت را بی‌تاثير دانستند و با خروج از مواضع خود در تمام شهر، در چند ستون طولانی و كنار هم به سوی پليس راه  آمدند و در حالی كه تكبير می‌گفتند و شعار "الموت لصدام و دخيل الخمينی" سر می‌دادند، خود را تسليم كردند. به اين ترتيب، خرمشهر بعد از 575 روز و طی 25 روز عمليات در ساعت 11 صبح روز سوم خرداد 1361 آزاد شد.


خبر آزادسازی خرمشهر ایران اسلامی را غرق در شادی و شعف کرد و موجبات همدلی و اتحاد بیشتر اقشار مردم و مسئولان را فراهم آورد؛ امام خمینی در پیامی به مناسبت آزادسازی خرمشهر فرمودند: «فتح خرمشهر فتح خاک نیست، فتح ارزشهای اسلامی است. خرمشهر شهر لاله‌های خونین است. خرمشهر را خدا آزاد کرد».