تلاش آل‌سعود برای دور کردن عمان از ایران

به گزارش گروه فضای مجازی ،اندیشکده استراتفور در مطلبی با اشاره به نقش متوازن‌کننده عمان در برابر فشار‌های عربستان و امارات علیه ایران در منطقه نوشت: در اغلب مواقع سلطان قابوس، رهبر عمان را «خواب‌آلود» خطاب می‌کنند. دلیل آن نیز واضح است، او همواره و از زمان استقلال عمان در سال ۱۹۷۱ در هیچ‌یک از جنگ‌های اصلی خلیج‌فارس دخالتی نکرده و همواره در خارج از گود بازی را تماشا کرده است. با توجه به تصویری که از عمان به‌عنوان یک کشور بی‌طرف در جامعه‌جهانی وجود دارد این کشور تاکنون چند بار نقش میانجی را میان ایران، ایالات‌متحده و عربستان سعودی ایفا کرده است. این خود عاملی است که عمان با همه کشور‌ها روابط دوستانه‌ای برقرار کرده است و دشمنی ندارد..

اما این حالت ممکن است تغییر کند. عربستانی که اکنون تحت رهبری محمد بن‌سلمان ولیعهد جسور این کشور قرار دارد و امارات که محمد بن‌زاید جاه‌طلب آن را رهبری می‌کند احساس می‌کنند که عمان برای آن‌ها گنگ است و بنابراین ممکن است مسقط را وادار کنند که سیاست‌های مشابهی را مانند آن‌ها از جمله علیه ایران اتخاذ کند. ریاض و ابوظبی که از روابط عمیقی با واشنگتن برخوردار هستند ممکن است فرصتی را برای خود فراهم سازند تا این موضع بی‌طرفی عمان در خاورمیانه را به چالش بکشند. اما در راستای نیل به این هدف دو کشور عربی باید یک استراتژی پیچیده را طراحی کنند که از سوی دیگر روش‌های مختلفی برای مسقط وجود دارد تا بتواند در برابر این فشار‌ها مقاومت کند.

عمان که در امتداد جنوب‌شرقی شبه‌جزیره عربی واقع شده‌است به‌عنوان یکی از اعضای شورای همکاری خلیج (فارس) دارای سابقه‌ای بسیار طولانی است. با توجه به قرار گرفتن این کشور در مسیر ارتباطی شرق و غرب، عمان اکنون به تجربه چشمگیری در زمینه توازن‌سازی قدرت‌های بزرگ دست‌یافته و توانسته است استقلال و هویت خود را در این میان حفظ کند. مساحت کوچک و منابع نه چندان قابل توجه عمان موجب شده است این کشور نسبت به همسایگان عرب خود از اقتصاد کوچک‌تری برخوردار شود. این موضوع ممکن است جاه‌طلبی‌های عمان را محدود سازد، اما این کشور توانسته است با همین امکانات از پس نیاز‌های داخلی خود برآید.

سلطان قابوس در سال ۱۹۷۰ و از زمان خروج انگلیس از خلیج‌فارس توانست بر تخت پادشاهی عمان تکیه بزند. او در سال‌های نخست حکومت خود درگیر مقابله با کمونیست‌های وابسته به چین (ظفار) شد و تلاش‌های زیادی را در راستای متحد کردن گروه‌های سیاسی در این کشور انجام داد. به موجب تجربیات سلطان قابوس عمان توانسته است از هرگونه تهدید اجتناب کند و به ثبات دست یابد. تلاش مسقط همواره آن بوده است تا موضع بی‌طرفی خود را در منطقه حفظ کند، سیاستی که این کشور را در جایگاه یک میانجی میان ایران، ایالات‌متحده و عربستان‌سعودی قرار داده است.

سیاست‌کلی و تعهد مسقط به بی‌طرف ماندن به آن معنا است که این کشور همواره فاصله‌ای را با همسایگان عرب خود به‌ویژه، عربستان و امارات حفظ کرده است. عمان در برخی از موارد در شورای همکاری خلیج (فارس) از به نتیجه رسیدن تلاش‌های ریاض و ابوظبی برای اعمال سیاست‌های سرسختانه‌تر به‌خصوص علیه تهران جلوگیری کرده است. مسقط همچنین از پیوستن به تحریم‌کنندگان دوحه خودداری کرد. عمان انتخاب کرد تا با قطر ارتباط خود را حفظ کند و روابط تجاری و دیپلماتیک مناسبی با ایران داشته باشد. سعودی‌ها و اماراتی‌ها از سوی دیگر مسقط را به کمک به افزایش نفوذ حوثی‌های یمن متهم کرده‌اند. این درحالی است که عمانی‌ها از ارتباط خود با حوثی‌ها در راستای تسهیل روند آغاز مذاکرات میان طرف‌های درگیر در یمن استفاده کرده‌اند. همچنین عمان و امارات برای افزایش نفوذ در منطقه شرقی یمن درحال رقابت هستند که پیش از دخالت نظامی امارات در یمن، حوزه نفوذ عمان بوده است.

ریاض و ابوظبی از مسقط می‌خواهند تا روابط تجاری خود را با ایران متوقف سازد و در محاصره قطر نیز شرکت کند. آن‌ها به‌دنبال ایجاد عمانی هستند که در راستای منافع‌ملی آن‌ها در بخش‌های مختلف گام بردارد. عربستان و امارات برای حصول به هدف خود و با توجه به افزایش نفوذ در دولت کنونی آمریکا تلاش می‌کنند تا روابط آمریکا و عمان را متشنج کنند. آن‌ها می‌توانند واشنگتن را متقاعد سازند که عمان بخش ضعیف استراتژی ضدایرانی آمریکا در منطقه است چراکه اجازه می‌دهد کمک‌های تسلیحاتی به‌دست حوثی‌ها برسد و ایران بتواند تحریم‌ها را دور بزند. مقامات سعودی می‌توانند وفاداری عمان به اهداف واشنگتن را مورد پرسش قرار دهند و به مسقط نشان دهند که آمریکا می‌تواند نهاد‌های تجاری و افراد عمانی را که نتوانند در راستای سیاست‌های آمریکا در قبال ایران گام بردارند مورد تحریم قرار دهد.

از سوی دیگر امارات نیز که بزرگ‌ترین شریک‌تجاری عمان محسوب می‌شود می‌تواند افراد و کسب‌و‌کار‌های عمان را تحت فشار قرار دهد. این فشار‌ها می‌تواند از طریق کندشدن صدور روادید، مقررات سرسختانه‌تر برای کسب‌وکار‌های عمانی که در امارات فعالیت دارند و نیز تعدیل نیرو‌های عمانی که برای دولت امارات کار می‌کنند بر مسقط اعمال شود. عربستان و امارات ابزار دیگری را برای اعمال فشار بر مسقط در اختیار دارند. هم اکنون این کشور‌ها سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی را در بنادر عمان انجام داده‌اند. با تاخیر در پرداخت هزینه‌های این پروژه‌ها ریاض و ابوظبی می‌توانند بر مسقط فشار بیاورند تا رفتار خود را تغییر دهد. از سوی دیگر دو کشور می‌توانند برای نیل به هدف خود وعده سرمایه‌گذاری بیشتر را به عمان بدهند. راهکار آخر می‌تواند تلاش برای نفوذ در روند جانشینی سلطان قابوس باشد. با توجه به گزارش‌های منتشرشده از سلامتی نامناسب وی، ریاض و ابوظبی می‌توانند از سازمان جاسوسی خود و ارتباطات خود در داخل عمان استفاده کنند تا در روند جانشینی او نفوذ لازم را کسب کنند.

اما عمان ممکن است تا آن میزان که امارات و عربستان امیدوارند آسیب‌پذیر نباشد. برخلاف قطر، عمان دارای رسانه‌ای مانند الجزیره نیست که به‌طور مداوم موجب ناخشنودی کشور‌های منطقه شود و از این‌رو نمی‌تواند به‌عنوان کشوری که برادری مسلمان را تهدید کرده است معرفی شود، اهرم ویژه‌ای که امارات و عربستان به‌دلیل تلاش برای همراه ساختن واشنگتن با خود علیه قطر از دست داده‌اند. از سوی دیگر سلطان قابوس دارای ارتباطات شخصی مناسبی با رهبران‌غربی است. در مبحث سرمایه‌گذاری نیز عمان نشان داده است که در جذب سرمایه‌های غربی موفق است بنابراین اگر ابوظبی و ریاض تهدید به خروج سرمایه‌های خود از این کشور کنند مسقط می‌تواند سرمایه‌گذاران غربی و کشور‌های دیگر از جمله هند و چین را با آن‌ها جایگزین کند. به‌علاوه آمریکا ارزش این موضع بی‌طرفی عمان را برای مواقع خاص می‌داند. این بدان معنا است که اگر واشنگتن احساس کند که امارات و عربستان قصد تکرار سناریوی محاصره قطر برای عمان را در سر دارند با آن‌ها همراه نخواهد شد. درحالی‌که همسایگان عمان تلاش می‌کنند از ابزار خود برای اعمال فشار بر این کشور استفاده کنند تا موضع بی‌طرفی آن را از بین ببرند مسقط در برابر این تخطی‌ها مقاومت خواهد کرد. اما عمان باید اطمینان یابد تا برای حفظ تمامیت ارضی خود توازن ژئوپلیتیک را برقرار کند.