بازپرس، یکی از مقامات، در سلسله مراتب مقامات قضایی در دادسراست که جهت شروع کار خود، نیاز به کسب اجازه از بالاترین مقام دادسرا، یعنی، دادستان دارد. انجام تحقیقات مقدماتی، رسیدگی به چگونگی وقوع جرم، پیدا کردن متهم، احضار و بازجویی از او و صدور انواع قرار نهایی دادسرا، از جمله وظایف بازپرس است؛ اما، صدور حکم، در صلاحیت بازپرس نیست.
بازپرس برای کشف جرم، تعقیب مجرمان، تفتیش منازل، معاینه محل، تحصیل آلات و ادوات جرم، احضار متهم و بازجویی از او، احضار افراد مطّلع و شهود و استفسار از آنها اقداماتی انجام میدهد و به این وسیله به قاضی پرونده در کشف حقیقت، که صدور حکم براساس آن است، کمک میکند.
طبق ماده ۱۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری، بازپرس نباید بدون دلیل کافی برای توجه اتهام، کسی را به عنوان متهم احضار و یا جلب کند و تخلف از مقررات این ماده موجب محکومیت انتظامی تا درجه چهار است.
طبق قانون احضار متهم به وسیله احضاریه انجام میشود. احضاریه در دو نسخه تنظیم میشود که یک نسخه از آن به متهم ابلاغ میشود و نسخه دیگر پس از امضاء به مامور ابلاغ مسترد میشود.
در احضاریه، نام و نام خانوادگی فرد احضار شده، تاریخ، ساعت، محل حضور، علت احضار و نتیجه عدم حضور قید میشود و به امضاء مقام قضایی میرسد.
فاصله میان ابلاغ اوراق احضاریه و زمان حضور نزد بازپرس نباید کمتر از پنج روز باشد.
در چه مواردی علت احضار متهم در احضاریه ذکر نمیشود؟
در جرایمی که به تشخیص مرجع قضایی، حیثیت اجتماعی متهم، عفت یا امنیت عمومی اقتضاء کند، علت احضار ذکر نمیشود، اما متهم میتواند برای اطلاع از علت احضار به دفتر مرجع قضایی مراجعه کند.
عذرهای موجه متهم برای عدم حضور بهموقع نزد بازپرس پس از ابلاغ احضاریه
بر اساس ماده ۱۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری: متهم مکلف است در موعد مقرر حاضر شود و اگر نتواند باید عذر موجه خود را اعلام کند.
جهات زیر عذر موجه محسوب میشود:
الف- نرسیدن یا دیر رسیدن احضاریه به گونهای که مانع از حضور شود.
ب- بیماری متهم و بیماری سخت والدین، همسر یا اولاد وی که مانع از حضور شود.
پ- همسر یا یکی از اقربا تا درجه سوم از طبقه دوم فوت شود.
ت- ابتلاء به حوادث مهم از قبیل بیماریهای واگیردار و بروز حوادث قهری مانند سیل و زلزله که موجب عدم امکان تردد گردد.
ث- متهم در توقیف یا حبس باشد.
ج - سایر مواردی که عرفاً به تشخیص بازپرس عذرموجه محسوب میشود.
به موجب تبصره این ماده، در سایر موارد، متهم میتواند برای یک بار پیش از موعد تعیین شده، بازپرس را از علت عدم حضور خود مطلع سازد و موافقت وی را اخذ نماید که در این مورد، بازپرس میتواند در صورت عدم تاخیر در تحقیقات، تا سه روز مهلت را تمدید کند.
جلب متهم و شرایط قانونی آن
متهمی که بدون عذر موجه حضور نیابد یا عذر موجه خود را اعلام نکند، به دستور بازپرس جلب میشود.
جلب متهم به این معناست که متهم برای پارهای توضیحات دستگیر شود. جلب متهم به موجب برگه جلب انجام میشود. مضمون برگه جلب حاوی مشخصات متهم و علت جلب است که باید توسط بازپرس امضاء و به متهم ابلاغ شود.
مامور جلب پس از ابلاغ برگه جلب، متهم را دعوت میکند که با او نزد بازپرس حاضر شود. چنانچه متهم امتناع کند، مامور او را جلب و تحت الحفظ نزد بازپرس حاضر میکند و در صورت نیاز میتواند از سایر ماموران کمک بخواهد.
جلب متهم به استثنای موارد ضروری باید در روز انجام شود و در همان روز به وسیله بازپرس و یا قاضی کشیک تعیین تکلیف شود.
تشخیص موارد ضرورت فوق با توجه به اهمیت جرم، وضعیت متهم، کیفیت ارتکاب جرم و احتمال فرار متهم با نظر بازپرس است. بازپرس موارد ضرورت را در پرونده درج میکند.
در صورتی که متواری بودن متهم به نظر بازپرس محرز باشد، برگه جلب با تعیین مدت اعتبار در اختیار ضابطان دادگستری قرار میگیرد تا هر جا متهم را یافتند، جلب و نزد بازپرس حاضر کنند.
چنانچه جلب متهم به هر علت در مدت تعیین شده میسر نشود، ضابطان باید علت عدم جلب متهم را گزارش کنند.
در صورت ضرورت، بازپرس میتواند برگه جلب را برای مدت معین در اختیار شاکی قرار دهد تا با معرفی او، ضابطان حوزه قضایی مربوط، متهم را جلب کنند و تحویل دهند.
در صورتی که متهم در منزل یا محل کار خود یا دیگری مخفی شده باشد، ضابطان باید حکم ورود به آن محل را از مقام قضایی دریافت کنند.
ضابطان دادگستری مکلفند متهم جلب شده را بلافاصله نزد بازپرس بیاورند و در صورت عدم دسترسی به بازپرس یا مقام قضایی جانشین، در اولین وقت اداری، متهم را نزد او حاضر کنند. در صورت تاخیر از تحویل فوری متهم، باید علت آن و مدت زمان نگهداری در پرونده درج شود. به هر حال مدت نگهداری متهم تا تحویل وی به بازپرس یا قاضی کشیک نباید بیش از بیست و چهار ساعت باشد.
هرگاه شخصی که دستور احضار یا جلب او داده شده به علت بیماری، کهولت سن یا معاذیری که بازپرس موجه تشخیص میدهد، نتواند نزد بازپرس حاضر شود، در صورت اهمیت و فوریت امر کیفری و امکان انجام تحقیقات، بازپرس نزد او میرود و تحقیقات لازم را به عمل میآورد.
باتوجه به موارد فوق این سوال مطرح میشود که آیا بازپرس میتواند بدون ارسال احضاریه، دستور جلب متهم را صادر کند؟ که در پاسخ به این سوال باید گفت طبق ماده ۱۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری بازپرس در موارد خاص مشخص و مصرح در قانون این امکان را دارد که بدون ارسال ابتدایی احضاریه دستور جلب متهم را صادر کند.
در چه مواردی بازپرس بدون ارسال احضاریه، دستور جلب صادر میکند؟
به موجب ماده ۱۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری: در موارد زیر بازپرس میتواند بدون آن که ابتداء احضاریه فرستاده باشد، دستور جلب متهم را صادر کند:
الف - در مورد جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، قطع عضو و یا حبس ابد است.
ب - هرگاه محل اقامت، محل کسب و یا شغل متهم معین نباشد و اقدامات بازپرس برای شناسایی نشانی وی به نتیجه نرسد.
پ - در مورد جرایم تعزیری درجه پنج و بالاتر در صورتی که از اوضاع و احوال و قرائن موجود، بیم تبانی یا فرار یا مخفی شدن متهم برود.
ت - در مورد اشخاصی که به جرایم سازمانیافته و جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی متهم باشند.
انتهای پیام/