نشست خبری همایش بینالمللی حقوق ملت و آزادیهای مشروع در منظومه فکری حضرت آیتالله العظمی خامنهای با حضور عباسعلی کدخدایی عضو حقوقدان و رئیس پژوهشکده شورای نگهبان، محمد اسحاقی عضو هیئت علمی دانشگاه، آیتالله سعدی عضو مجلس خبرگان و هدی غفاری عضو هیئت علمی دانشگاه امروز ۹ آذر ماه ۱۴۰۴ در محل این پژوهشگاه برگزار شد.
در این مراسم رئیس پژوهشکده شورای نگهبان اظهار داشت: نظام جمهوری اسلامی ایران بر پایه آزادی و استقلالی شکل گرفت که مردم پیش از انقلاب آن را فریاد میزدند و بهعنوان مطالبه اصلی خود دنبال میکردند. اکنون باید بررسی کنیم که از آن اراده و خواست مردمی چه برداشتی داریم و صاحبنظران و اندیشمندان ما در این عرصه چه نظریاتی ارائه کردهاند. یکی از برجستهترین اندیشمندان جهان اسلام، بدون تردید، مقام معظم رهبری هستند.
وی ادامه داد: ایشان چه در دوران پیش از پیروزی انقلاب و چه پس از آن، و همچنین در دوره رهبری خود، درباره آزادی و حقوق ملت نظریهپردازی، تبیین و تأکید داشتهاند. موضوع آزادی در نگاه ایشان بحث جدیدی نیست؛ بلکه مسئلهای است که ایشان همواره آن را ترویج کرده و برای تحقق و تضمین آن تلاش و مجاهدت داشتهاند. نمونههای متعددی از این مسیر فکری را میتوان در بیانات مختلف رهبر انقلاب مشاهده کرد.
کدخدایی گفت: آنچه در نظر شریف ایشان جایگاه ویژهای دارد، ضرورت تبع و تفحص در مقولات زیربنایی همچون آزادی و ایجاد یک منظومه فکری مبتنی بر مبانی اسلام در باب آزادی است. این نکته را میتوان چه در خطبههای نماز جمعه دهه ۶۰ و چه در سخنرانیهای یک دهه اخیرشان بهوضوح مشاهده کرد.
وی اظهار داشت: مفهوم آزادی ابعاد گوناگونی دارد و همانگونه که بارها مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده، آزادی تنها به جنبههای مادی محدود نمیشود؛ بلکه در بعد معنوی نیز در سنت عرفا و اندیشمندان اسلامی مباحث عمیق و ارزشمندی درباره آزادی مطرح شده است.
عضو حقوقدان شورای نگهبان ادامه داد: با این حال، آنچه موضوع اصلی بحث در این همایش است، آزادیهای سیاسی و اجتماعی است؛ آزادیهایی که بهعنوان زیربنای مفاهیم و مقولات اسلامی شناخته میشوند و در منابع دینی ما درباره آنها استدلالها و مباحث فراوانی وجود دارد.
کدخدایی گفت: انقلاب اسلامی نیز نتیجه مطالبه مردم برای تحقق همین آزادی و استقلال بود؛ مطالبهای که حضرت امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری و دیگر بزرگان همراه با مردم در مسیر تحقق آن مجاهدت و راهبری کردند. شکلگیری جمهوری اسلامی گامی اساسی برای تأمین همین آزادی و استقلال به شمار میرفت.
وی افزود: مقام معظم رهبری بارها بر لزوم بازپژوهی در منابع اسلامی برای تبیین مفهوم آزادی تأکید کردهاند و این همایش نیز با همین هدف و با هماندیشی صاحبنظران طراحی شده است. ایده این همایش بیش از یک سال پیش مطرح شد و ۱۲ آذر سال گذشته پیشنشست و افتتاحیه آن برگزار شد.
رئیس پژوهشکده شورای نگهبان اظهار کرد: در طول یکسال گذشته فعالیتهای گستردهای در حوزه علمی و اندیشهای انجام گرفته است؛ از جمله دریافت حدود ۵۴۰ مقاله و چکیده مقاله که از این میان، ۴۰۰ مقاله بهطور کامل ارسال شده است
وی ادامه داد: در همین راستا مشارکت بیش از ۸۵۰ نویسنده، استاد، محقق و پژوهشگر، برگزاری بیش از ۷۰ پیشنشست در دانشگاهها، مراکز پژوهشی و حوزههای علمیه، انعکاس بخش قابل توجهی از این جلسات در رسانهها، همکاری ۳۶ مرکز دانشگاهی و ۲۲ پژوهشگاه دانشگاهی و حوزوی و همراهی محققانی از پنج قاره جهان را نیز میتوان اعلام کرد.
وی افزود: انشاءالله پس از برگزاری همایش، نتایج نشستها و پژوهشها بهصورت مکتوب منتشر خواهد شد تا در اختیار علاقهمندان قرار گیرد. لازم میدانم از همه مراکز علمی و پژوهشی و تمامی اساتید و پژوهشگرانی که در این مسیر ما را همراهی کردند، قدردانی کنم.
مقام معظم رهبری از پیشگامان حوزه حقوق عامه هستند
در ادامه نشست آیتالله سعدی، عضو مجلس خبرگان رهبری، بیان داشت: یکی از مسائل جدی در حکمرانی مدرن، کیفیت صیانت از حقوق عامه و حقوق ملتهاست. امروز حتی فیلسوفان حقوق نیز با این پرسش درگیرند که چگونه میتوان در شرایط پیچیده حکمرانی نوین، از حقوق عمومی دفاع کرد؛ چرا که هرچه ساختارهای حکمرانی پیچیدهتر میشود، ابهامات و چالشهای صیانت از حقوق عامه نیز بیشتر میشود.
سعدی گفت: ما مقام معظم رهبری را بهعنوان اندیشمندی دینی تحلیل میکنیم که مبانی فکری ایشان میتواند در شاخههای فلسفه حقوق راهگشا باشد. مقالات ارزشمندی نیز در این همایش ارائه شده که بهخوبی نشان میدهد تولیدات فکری و اندیشه نورانی معظمله در نظامواره حقوق عامه چه جایگاهی دارد.
عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: بدون مبالغه میتوان گفت مقام معظم رهبری از پیشگامان حوزه حقوق عامه هستند؛ تفصیل این مباحث را انشاءالله پس از انتشار مقالات میتوان بیشتر مورد بحث قرار داد.
وی سپس به چالشهای حوزه اجرا اشاره کرد و گفت: این تنها عرصه نظریهپردازی نیست که اهمیت دارد؛ بلکه در میدان عمل، مسائل بسیار جدیتری مطرح میشود. در نظامهای مختلف جهانی میبینیم بسیاری از نظریات زیبا که روی کاغذ طراحی میشوند، در مرحله اجرا با شکست مواجه میشوند. نمونه روشن آن ساختارهای حقوقی بینالمللی است که با شعار حمایت از حقوق ملتها تأسیس شدند، اما در حوادث اخیر از جمله جنگ ۱۲ روزه مشاهده کردید که این ساختارها در بزنگاهها یا نمیتوانند یا نمیخواهند از حقوق مردم دفاع کنند.
آیتالله سعدی تصریح کرد: در حوزه حقوق عامه و حقوق ملتها نیز با همین چالش مواجه هستیم. حقوق عامه یعنی صیانت از حقوق شهروندان در برابر قدرتمندان و حاکمان. مقام معظم رهبری در عرصه نظری، اندیشههای عمیق و راهگشایی خلق کردهاند و در دوران زعامت و رهبری خود نیز برگ زرینی بر تاریخ حکمرانی نوین افزودهاند؛ چرا که بهروشنی نشان دادهاند یک حاکم دینی چگونه از موضع ولایت فقیه میتواند حافظ حقوق عامه شهروندان باشد.
عضو مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: یکی از مسئولیتهای مهم این همایش آن است که این بخش از سیره نورانی مقام معظم رهبری را آشکار کند؛ اینکه چگونه در دوران رهبری ایشان، صیانت از حقوق عامه در عمل تحقق یافته است. همان پیچیدگیهایی که در حکمرانی نوین وجود دارد، در مدیریت ایشان بهخوبی مدیریت و حل شده است.
وی تاکید کرد: ایشان در طول این سالها هزینههای سنگینی را برای دفاع از حقوق مردم متحمل شدهاند. موارد متعدد و روشنی وجود دارد که نشان میدهد چگونه در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی و مبتنی بر اندیشه امامین انقلاب، از حقوق ملت و استقلال و آزادی ملی دفاع کردهاند. جنگ اخیر نیز نمونهای بود از ایستادگی ایشان در برابر تهدیدها برای صیانت از مهمترین حق یک ملت که استقلال و آزادی است.
جایگاه برجسته حقوق زنان در اندیشه مقام معظم رهبری
در ادامه نشست خبری، هدی غفاری، عضو هیئت علمی دانشگاه نیز گفت: در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران توجه ویژهای به حقوق زنان شده است؛ از مقدمه قانون اساسی تا اصول مختلف آن، بهویژه اصول نوزدهم و بیستم که بهطور خاص بر برخورداری برابر زنان و مردان از حمایت قانون و بهرهمندی از تمامی حقوق انسانی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام تأکید دارد.
وی با بیان اینکه حقوق زنان در اندیشه مقام معظم رهبری جایگاه برجستهای دارد ادامه داد: معظمله بارها به اهمیت نقشآفرینی زنان در تمدنسازی اشاره کردهاند؛ نقشی که هم در عرصه اجتماعی و هم در قلمرو خانواده نمود دارد. از نگاه رهبر انقلاب، زن و مرد از کرامت ذاتی یکسان برخوردارند و در مسیر رسیدن به کرامت اکتسابی نیز، چون این مسیر مبتنی بر اختیار، مسئولیتپذیری و توان رشد انسانی است، جنسیت در آن نقشی ندارد. بنابراین، زنان همانند مردان توان حضور، اثرگذاری و ارتقا در تمامی عرصههای اجتماعی و علمی را دارند.
غفاری افزود: آمارهای موجود نشان میدهد که زنان کشور ما در حوزههای علمی، پژوهشی، فرهنگی و حتی در عرصههای مدیریتی و عضویت در هیئت علمی دانشگاهها حضور موفق و مؤثری داشتهاند. این دستاوردها مؤید آن است که در نگاه مقام معظم رهبری هیچ تفاوتی میان زن و مرد در امکان رشد و بهرهمندی از فرصتها وجود ندارد.
وی تأکید کرد: نقش تمدنساز زنان زمانی محقق میشود که آنان نسبت به حقوق خود آگاهی کامل داشته باشند. جمهوری اسلامی ایران نیز در عرصه بینالمللی همواره بر این حقوق تأکید و در حوزه حقوق زنان مطالبهگری فعال داشته است. الگوی سوم زن که مورد توجه مقام معظم رهبری است، الگویی متوازن از نقشهای فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان ارائه میدهد؛ الگویی که در آن زن میتواند میان مسئولیتهای خانواده و جامعه توازن و هماهنگی ایجاد کند.
نقش مهم رسانهها درتبیین صحیح قانون اساسی
در ادامه این نشست، محمد اسحاقی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز با اشاره به فرارسیدن روز قانون اساسی (۱۲ آذر) اظهار داشت: ما ایرانیان دارای یک میثاق ملی به نام قانون اساسی هستیم؛ میثاقی که ملت بزرگ ایران برای بنیانگذاری نظامی مستقل، پیشرفته و متکی بر مفاهیم حقوقی مترقی آن را انتخاب کرده است. این قانون نیازمند بازخوانی، پردازش فکری، گفتوگو و نظریهپردازی مستمر است؛ رسالتی که پژوهشکده شورای نگهبان بهعنوان نهاد پاسدار قانون اساسی بهخوبی در حال انجام آن است.
اسحاقی تأکید کرد: اولین گام پاسداری از قانون اساسی، شناخت صحیح آن است. این شناخت نیز از مسیر اندیشهورزی، گفتوگو، تبادل آرا، تجربهاندوزی و جدال احسن بهدست میآید.
وی گفت: این همایش توانسته است در سطح ملی و حتی بینالمللی کاری انسجامیافته، اساسی و فاخر انجام دهد؛ چرا که علاوه بر متخصصان داخلی، گروهی از اندیشمندان بینالمللی که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را قانونی مترقی میدانند نیز در این گفتوگوها مشارکت کردهاند.
اسحاقی با اشاره به اینکه این میثاق ملی با خون شهدا تثبیت شده و حفاظت از آن وظیفهای ملی است، افزود: با روشنتر شدن ابعاد حقوق ملت و آزادیهای مشروع، بهویژه در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب، وظیفه ما در پاسداری از قانون اساسی سنگینتر میشود. اگر شناخت صحیح نداشته باشیم، دچار انحراف و تحریف خواهیم شد.
وی سپس به ضرورت تشخیص صحیح مفهوم آزادی و حقوق ملت اشاره کرد و با تأکید بر تعدد الگوهای آزادی در جهان گفت: تشخیص سره از ناسره در حوزه آزادی و حقوق، برای صاحبان اندیشه و همچنین رسانهها اهمیت ویژهای دارد؛ رسانهها باید این مفاهیم را به زبان مردم تبیین و ترویج کنند.
وی فهرستی از مصادیق پیگیری حقوق عامه را در دیدارهای سالانه رهبر انقلاب با مسئولان قوه قضاییه برشمرد و افزود: با بیش از ۵۰۰ مقاله و مشارکت بیش از ۷۰۰ پژوهشگر، تازه آغاز یک مسیر علمی عمیق در حوزه حقوق و آزادی ملت است. استمرار این مسیر و مشارکت نهادها و مراکز علمی قطعاً دستاوردهای نظری و عینی مهمی خواهد داشت.
اسحاقی نقش رسانهها را در معرفی خلاها و تبیین صحیح قانون اساسی بسیار مهم دانست و از استمرار این حرکت علمی و ملی ابراز امیدواری کرد.
سلب آزادی سلامت، آزادی فرهنگی و آزادی اجتماعی از جمله آثار تحریم است
پس از این بخش، در ادامه این نشست نمایندگان رسانهها سوالات خود را مطرح کردند.
کدخدایی در پاسخ به پرسشی درباره ارتباط «آزادی عمومی» با «تحریمها» و اینکه تحریمها چه تأثیری بر آزادی و استقلال اقتصادی، امنیتی و علمی ایران داشتهاند، توضیح داد: موضوع تحریمها مسئلهای جدید نیست. دولتهای استکباری همواره از ابزارهای غیرقانونی و ناعادلانه خود علیه ملتهای مستقل سوءاستفاده کردهاند. تحریمها نامشروع هستند؛ هم در چارچوب حقوق بینالملل و هم در نظامهای حقوقی معتبر جهان.
وی تأکید کرد: یکی از آثار مستقیم تحریمها، سلب آزادیهاست؛ تحریمها فرصتهای اقتصادی مردم را محدود میکند، آزادی اجتماعی را تحتالشعاع قرار میدهد و حتی در موارد متعدد، حق سلامت را از مردم یک جامعه میگیرد. یعنی آزادی اقتصادی، آزادی سلامت، آزادی فرهنگی و آزادی اجتماعی همگی گرفتار پیامدهای تحریم میشوند.
وی بیان کرد: برخی از نهادها و اسناد بینالمللی، این نوع تحریمها را محکوم و ممنوع اعلام کردهاند؛ اما دولتهای زورگو و استکباری حتی به این تذکرات نیز اعتنایی ندارند و همچنان با اعمال تحریمها، حقوق و آزادیهای مردم را نقض میکنند.
هدی غفاری نیز در پاسخ به پرسشی درباره «نقص حقوق شهروندان ایرانی در کشورهای اروپایی» و «ادعاهای حقوق بشری اروپا و آمریکا» اظهار کرد: سالهاست در فضای علمی، دانشگاهی و حتی رسانهای به این موارد پرداخته شده است، اما نمونههایی مانند ماجرای خانم اسفندیاری نشان میدهد که در رفتار دولتهای غربی دوگانگی آشکار وجود دارد. این کشورها در حالی مدعی حمایت از حقوق بشرند که در عمل، حقوق ابتدایی شهروندان ایرانی را نادیده میگیرند.
کدخدایی نیز در ادامه، برای تکمیل پاسخ به این موضوع گفت: تمام دولتها موظفاند در چهارچوب قوانین بینالمللی عمل کنند؛ اما مسئله اینجاست که هم اسناد بینالمللی و هم سازمانهای مربوطه عملاً به ابزارهای سیاسی تبدیل شدهاند. کشورهایی که خودشان این اسناد را تصویب کردهاند، در عمل کمترین پایبندی را به آن نشان میدهند.
وی با اشاره به موارد متعدد نقض گسترده حقوق بشر توسط قدرتهای غربی افزود: ما میبینیم کشوری مثل آمریکا در هر زمان که بخواهد تصمیم میگیرد و اجرا میکند، نمونه روشن آن اقدامات این کشور در ونزوئلاست. این نشان میدهد بسیاری از سازمانهای بینالمللی دیگر خاصیت اصلی خود را از دست دادهاند.
وی ادامه داد: قضیه اشغال و جنایات در غزه، جنایتهای انجامشده در عراق و موارد مشابه، همگی بیانگر این واقعیت هستند که اسناد حقوق بشری، بهویژه توسط همان کشورهایی که مدعی دفاع از حقوق بشرند، عملاً مورد غفلت واقع شدهاند.
انتهای پیام/