دستور دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا برای از سر گرفتن آزمایشهای هستهای در روزهای گذشته، همه جهان بهویژه کارشناسان را به فکر برد.
برخی از کارشناسان هشدار میدهند که آزمایش کلاهکهای هستهای (ایجاد انفجارهای هستهای واقعی) به انسانها آسیب میرساند و میتواند پیامدهای ماندگاری برای نسلها داشته باشد.
آخرین آزمایش بزرگ هستهای در چه سالی انجام شد؟
آخرین آزمایش در اقیانوس آرام در سال ۱۹۹۶ توسط فرانسه انجام شد که یکی از ۱۹۳ آزمایشی بود که پاریس طی ۳۰ سال در جزایر مرجانی جنوب اقیانوس آرام انجام داد.
طبق گزارش سال ۲۰۲۱ سایت روزنامهنگاری تحقیقی فرانسوی Disclose، دانشگاه پرینستون و سازمان مردمنهاد نروژی Interpret، تقریبا ۱۱۰ هزار نفر از بیماریهای ناشی از آزمایشهای فرانسه رنج بردهاند.
در این گزارش آمده است: لوسمی، لنفوم، سرطان تیروئید، ریه، سینه، معده ... در پلینزی، تجربه آزمایشهای هستهای فرانسه در گوشت و خون ساکنان حک شده است.
آخرین آزمایش فرانسه، در ۲۷ ژانویه ۱۹۹۶ (۷ بهمن ۱۳۷۴)، منجر به اعتراضهای گسترده بینالمللی و تحریم کالاهای فرانسوی شد؛ یک روز بعد، ژاک شیراک، رئیسجمهور وقت فرانسه، اعلام کرد که کشورش دیگر سلاحهای هستهای را آزمایش نخواهد کرد.
در سپتامبر ۱۹۹۶ (شهریور ۱۳۷۵)، پیمان جامع منع آزمایش هستهای (CTBT) برای امضا باز شد؛ این پیمان امضاکنندگان را ملزم میکند که هیچ انفجار آزمایشی سلاح هستهای یا هیچ انفجار هستهای دیگری انجام ندهند.
آمریکا، روسیه و چین آن را امضا کردند، اما تصویب نکردند؛ این پیمان همچنان غیرقابل اجرا است، زیرا هنوز به تصویب ۹ بازیگر دارنده تسلیحات هستهای نیاز دارد.
چرا آزمایشهای هستهای متوقف شدهاند؟
از پایان جنگ جهانی دوم، بازیگران جهانی عمدتا از آزمایش هستهای بهعنوان بخشی از توسعه طرحهای جدید سلاح استفاده کردهاند؛ تعداد بسیار زیادی آزمایش، بیش از ۲ هزار آزمایش، انجام شده است که عمدتا به دنبال درک نحوه عملکرد سلاحهای جدید هستهای بودهاند.
مشکلات عظیم زیستمحیطی و بهداشتی ناشی از آزمایشهای هستهای، ملتها را بر آن داشت تا در اوایل دهه ۱۹۶۰، برای چند سال، آزمایشهای جوی را به حالت تعلیق درآورند؛ در سال ۱۹۶۳، پیمان منع جزیی آزمایش، آزمایشهای هستهای را در تمام محیطها به جز زیر زمین ممنوع کرد.
از آن زمان، بازیگران دارای سلاح هستهای (آمریکا، چین، روسیه، فرانسه، انگلیس، هند، پاکستان، کره شمالی و رژیم صهیونیستی) آزمایشهای انفجاری را در زمانهای مختلف متوقف کردهاند؛ این امر در دهه ۱۹۹۰ به یک دلیل اتفاق افتاد: تا آن زمان، آزمایش طرحهای جدید سلاح هستهای به طور قابل اعتماد از طریق پیشرفتهای فنی و کامپیوتری، بدون نیاز به انفجار واقعی آن ها، امکانپذیر شد.
بنابراین، بازیگران هستهای، زمانی که دیگر نیازی به آزمایش انفجاری طرحهای جدید سلاح برای مدرنسازی ذخایر خود نداشتند، این کار را متوقف کردند.
پیمان منع سلاحهای هستهای اکنون توسط نیمی از کشورهای جهان امضا شده است؛ این یک معاهده تاریخی است که برای نخستین بار سلاحهای هستهای را ممنوع میکند و تنها چارچوب مورد توافق بینالمللی برای حذف نهایی آنها را فراهم میکند؛ با وجود این، به استثنای این پیشرفت قابل توجه، همه چیز بهخوبی پیش نرفته است.
بازیگران دارای سلاح هستهای مبالغ بیسابقهای را در توسعه سلاحهای هستهای دقیقتر، پنهانکارتر، برد بلندتر، سریعتر و قابل پنهانسازیتر سرمایهگذاری میکنند؛ این امر بهطور بالقوه آستانه استفاده از آنها را کاهش میدهد و مطمئنا هیچ نشانهای از جدیت این قدرتها در انجام تعهدهای قانونی الزامآور خود برای خلع سلاح تحت پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) نشان نمیدهد.
نگرانکننده است که جهان همچنین شاهد افزایش دوباره تعداد سلاحهای هستهای موجود برای استفاده بوده است؛ این شامل سلاحهای موجود در ذخایر نظامی، سلاحهای مستقرشده هستند، زیرا میتوانند ظرف چند دقیقه پس از تصمیمگیری برای انجام این کار، پرتاب شوند؛ همه این دستهها در حال افزایش هستند.
نگاهی به آزمایشهای هستهای آمریکا
کمتر کسی به اندازه ساکنان جزایر مارشال، کشوری متشکل از هزار و ۲۰۰ جزیره مرجانی در اقیانوس آرام که از سال ۱۹۴۷ تا ۱۹۸۶ تحت قیمومیت آمریکا در سازمان ملل بود، از آسیبی که آزمایشهای هستهای میتواند داشته باشد، آگاه است.
آمریکا پس از جنگ جهانی دوم، همزمان با توسعه زرادخانه هستهای خود، بین سالهای ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۸ حدود ۶۷ بمب هستهای در آنجا منفجر کرد؛ براساس گزارش ۲۰۲۵ موسسه تحقیقات انرژی و محیط زیست (IEER)، این انفجارها هر روز به مدت ۲۰ سال، معادل یک بمب اتمی به اندازه هیروشیما قدرت انفجاری داشتند.
طبق گزارشهای دولت آمریکا که توسط بنیاد میراث اتمی ذکر شده، اثرهای تشعشعات مخرب بوده است؛ در این گزارش آمده است که این آزمایشها مسئول ۵۵ درصد از سرطانها در برخی از جزایر مرجانی شمالی این جزایر بوده و این اثر گستردهتر از خود جزایر بوده است.
براساس مطالعه IEER، بارشهای هستهای حاصل از این آزمایشها که توسط بادهای موجود در جو پراکنده شدهاند، منجر به حدود ۱۰۰ هزار مرگ ناشی از سرطان در سراسر جهان شده است؛ نقاط حساس بارشها تا سریلانکا و مکزیک شناسایی شدهاند.
طبق مقاله ۲۰۲۴ مجله انجمن آمریکایی انکولوژی بالینی، بیماریهای مرتبط از ایزوتوپهای موجود در بارشهای هستهای ناشی میشوند که میتوانند به بدن انسان نفوذ کرده و باعث جهش در DNA شوند.
این مقاله میگوید که ایزوتوپها میتوانند سالها پس از آزمایش در محیط باقی بمانند و افراد در معرض سرطانهایی از جمله ریه، لوسمی، لنفوم، تیروئید و سینه را مبتلا کنند.
آزمایشهای هستهای گذشته آمریکا محدود به جزایر اقیانوس آرام نبود؛ سایت آزمایش نوادا در صحرای موهاوی از سال ۱۹۵۱ تا ۱۹۶۲ شاهد ۱۰۰ آزمایش جوی و ۸۲۸ آزمایش زیرزمینی بود که آخرین آنها در سال ۱۹۹۲ بود؛ محل آزمایش فعلی آمریکا در زیر زمین در نوادا قرار دارد.
براساس گزارش سازمان ملل در سال ۱۹۹۳، اگرچه آزمایشهای زیرزمینی ایمنتر در نظر گرفته میشوند، اما ۳۲ مورد از این آزمایشها در نوادا منجر به نشت ذرات رادیواکتیو به جو شد.
مدیر وابسته به پروژه اطلاعات هستهای در فدراسیون دانشمندان آمریکایی، گفت: ما میدانیم که آزمایشهای هستهای پیامدهای ویرانگری بر جوامع و اکوسیستمهای سراسر آمریکا دارند که بسیاری از آنها هنوز به دنبال جبران خسارتهای ناشی از آزمایشهای هستهای آمریکا در طول جنگ سرد هستند.
کارشناسان بر این باور هستند که از سرگیری آزمایشهای هستهای توسط آمریکا تقریبا مطمئنا آسیبهای جدیدی را به این گروهها وارد خواهد کرد.
میراث غمانگیز آزمایشهای هستهای آمریکا برای جزایر مارشال
در جزایر مارشال، زخمهای آزمایشهای هستهای هنوز تازه هستند؛ این نه داستان است و نه مربوط به گذشتهای دور؛ این فصلی از تاریخ است که هنوز از طریق محیط زیست، سلامت جوامع و دادههایی که امروز جمعآوری میشود، زنده است.
در جزیره کوچک رونیت، بخشی از جزیره مرجانی انوتاک، گنبدی قرار دارد که سازهای به قطر ۳۷۷ فوت (۱۱۵ متر) است که از بتن با ضخامت حدود نیم متر ساخته شده است؛ در زیر آن ۸۵ هزار متر مکعب زباله رادیواکتیو قرار دارد که در تلاشی در دهه ۱۹۷۰ برای پاکسازی جزایر جمعآوری شده است.
یک دهانه پوشیده شده با بتن برای حفظ خاک عاری از آلودگی و یک دهانه دیگر که هر ۲ توسط آزمایشهای هستهای ایجاد شدهاند، در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۴ (۹ بهمن ۱۳۹۲) در جزیره مرجانی انوتک، جزایر مارشال دیده میشوند.
از آنجا که دهانه زیر گنبد، مانند مکانهای جدیدتر دفع زبالههای هستهای، پوشش داده نشده است، این مواد نه تنها به دهانه محدود میشوند، بلکه در سراسر خاک جزیره نیز یافت میشوند و جزیره رونیت را برای همیشه غیرقابل سکونت میکنند.
به گفته کارشناسان، این جزیره ممکن است یکی از رادیواکتیوترین مکانهای جهان باشد؛ اکنون تغییرات آبوهوایی، افزایش سطح دریا تمامیت ساختاری گنبد قدیمی را تهدید میکند و هیچکس واقعا مطمئن نیست که اثرات آن زبالهها تا چه حد ممکن است گسترش یابد.
به گفته آنها، این گنبد، حلقه اتصال بین عصر هستهای و تغییرهای آبوهوایی است.
طبق گزارش IEER، فقط کشاورزی جزایر مارشال نیست که تحت تاثیر قرار گرفته است؛ با بدتر شدن سبک زندگی آنها، مهارتهای سنتی مانند مهارت پیمایش در اقیانوس آزاد که برای تجارت و حتی تولید مثل ضروری است، از بین رفته است.
ندا الناشیف، معاون کمیسر عالی سازمان ملل، در سخنرانی خود در شورای حقوق بشر سازمان ملل در سال ۲۰۲۴ گفت که میراث آزمایشهای هستهای، ارتباط بومیان مارشالی را با فرهنگشان قطع کرده است.
وی تاکید کرد: تاثیرهای حقوق بشری میراث هستهای به آنچه شناخته شده و به راحتی قابل سنجش است، محدود نمیشود؛ آنها همچنین ریشه در دردی دارند که قابل اندازهگیری نیست و حقایقی که ناشناخته ماندهاند.
حدود ۲۰۰ مایل در شرق انوتاک، بیکینی آتول Bikini Atoll، محل بزرگترین آزمایش سلاحهای هستهای انجام شده توسط آمریکا قرار دارد؛ این آزمایش که با نام قلعه براوو Castle Bravo شناخته میشود، هزار برابر قدرتمندتر از بمب هیروشیما بود.
در سال ۱۹۴۶، بیکینی آتول ۱۶۷ نفر جمعیت داشت؛ پیش از آزمایش قلعه براوو، افسران نیروی دریایی آمریکا آنها را متقاعد کردند که خانههای خود را «برای خیر بشریت» ترک کنند.
افسران نیروی دریایی آمریکا به بومیان توضیح دادند که آنها مردمی برگزیده هستند و تکمیل سلاحهای اتمی میتواند از جنگهای آینده جلوگیری کند و اینکه روزی به آنها اجازه بازگشت داده خواهد شد، همانطور که در تاریخچه بنیاد میراث اتمی آمده است.
امروزه، بیکینی آتول خالی از سکنه است؛ سطح تشعشعات برای سکونت تمام وقت بسیار بالاست، چیزی که پس از اجازه بازگشت بیکینیها در سال ۱۹۶۹ و ابتلای آنها به بیماریهای مرتبط با تشعشعات مشخص شد؛ این جزیره دوباره در سال ۱۹۷۸ بسته شد.
بیشتر نسلهای جدید بیکینیها هرگز جزیره زادگاه خود را ندیدهاند؛ در گزارش سال ۲۰۲۴ کارزار بینالمللی برای نابودی سلاحهای هستهای (ICAN) در مورد اثرات آن خاکستر - که برف بیکینی نامیده میشود، بر روی جمعیت صحبت شده است.
در این گزارش آمده است: این خاکستر پوست و چشمهای آنها را سوزاند و آنها به سرعت علائم بیماری حاد ناشی از تشعشعات را نشان دادند و اثرهای آن باقی ماند؛ برای دههها پس از آزمایشها، زنان در جزایر مارشال نوزادانی با نقص عضو شدید و با نرخ غیرمعمول بالایی به دنیا میآوردند؛ آنهایی که زنده به دنیا میآمدند به ندرت بیش از چند روز زنده میماندند؛ برخی پوست شفافی داشتند و استخوانهایشان قابل تشخیص نبود.
در گزارش ICAN آمده است که آنها را «نوزادان عروس دریایی» مینامیدند، زیرا به سختی میشد آنها را به عنوان انسان تشخیص داد.
ساکنان که به دنبال رهایی از اثرهای این حادثه بودند، در سال ۱۹۸۵ این جزیره را تخلیه کردند و در ۲ جزیره در کواجالین آتول Kwajalein Atoll مستقر شدند که هر ۲ تنها چند مایل از سایت آزمایش دفاع موشکی بالستیک رونالد ریگان ارتش آمریکا فاصله دارند؛ به گفته ارتش آمریکا، این سایت از آزمایش موشکهای هستهای و همچنین رهگیری آنها پشتیبانی میکند.
ادعاهای ترامپ و جهان در لحظهای خطرناک
رئیسجمهور آمریکا بهتازگی گفت: ما بیش از هر کشور دیگری سلاح هستهای داریم؛ به اندازهای که میتوانیم جهان را ۱۵۰ بار نابود کنیم.
ترامپ ادعا کرد که کشورش قصد دارد پس از بیش از ۳ دهه، آزمایش تسلیحات اتمی را از سر بگیرد.
در عین حال، وی در شبکههای اجتماعی درباره از سر گرفته شدن آزمایشهای هستهای توسط آمریکا خبر داد؛ این امر نگرانیها را در مورد یک مسابقه تسلیحات هستهای جدید و پیامدهای ویرانگرتر برای مردم کره زمین افزایش میدهد.
گروه ضد هستهای Plowshares در بیانیهای اعلام کرد: این یک لحظه خطرناک است؛ اظهارات رئیسجمهور آمریکا بیملاحظه، غیرضروری و خطرناک است.
اگر منظور ترامپ از از سرگیری آزمایشهای هستهای انفجاری باشد، این یک گام بسیار تاسفبار ازسوی آمریکا خواهد بود.
این اقدام تقریبا به ناچار با اقدامهای تلافیجویانه متقابل ازسوی دیگر بازیگران مسلح به سلاح هستهای، دنبال خواهد شد و مسابقه تسلیحاتی فزایندهای که همه را در معرض خطر بزرگی قرار میدهد، تقویت میکند.
همچنین خطرهای عمیقی از بارش رادیواکتیو در سطح جهان ایجاد میکند؛ حتی اگر چنین آزمایشهای هستهای در زیر زمین انجام شود، این امر از نظر انتشار و نشت احتمالی مواد رادیواکتیو و همچنین نشت احتمالی به آبهای زیرزمینی، خطرهای جدی را به همراه دارد
تشدید تهدیدهای هستهای در میانه فرسایش معاهدههای کنترل تسلیحات
توافقنامههای کنترل تسلیحات مربوط به جنگ سرد در میانه تشدید تهدیدها به سمت فرسایش پیش میروند؛ تقریبا همه پیمانهای سختی که از پایان جنگ سرد سلاحهای هستهای را محدود میکردند، لغو شدهاند؛ اکنون فقط یک پیمان باقی مانده است؛ محور اصلی این چارچوب، پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک یا استارت است که در سال ۱۹۹۱ امضا شد و مسابقه تسلیحاتی بین آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی را معکوس و کاهش زرادخانههای هستهای را به همراه بازرسی و تایید در هر ۲ کشور الزامی کرد.
استارت اندکی قبل از سقوط اتحاد جماهیر شوروی مورد توافق قرار گرفت، اما بعدا در توافق سال ۲۰۱۰ بین آمریکا و روسیه برای کاهش بیشتر زرادخانهها و حفظ تایید در هر ۲ کشور گسترش یافت؛ این توافق که به استارت جدید معروف است، در ماههای اولیه ریاست جمهوری جو بایدن به مدت ۵ سال تا فوریه ۲۰۲۶ تمدید شد.
در حالی که این پیمان تا ۳ ماه دیگر منقضی میشود، امیدها برای تمدید این پیمان یا مذاکره برای تمدیدهای بیشتر از آن زمان تاکنون بینتیجه مانده است.
پایان پیمان استارت، آخرین پیمان کنترل تسلیحات باقی مانده بین قدرتهای هستهای پیشرو جهان را از بین میبرد؛ بیزاری ترامپ از توافقهای بینالمللی و بیعدالتی مشهود در چنین توافقهایی نسبت به منافع آمریکا، ترتیبات جدید را بعیدتر میکند.
بنابراین، اگرچه خطر یک تبادل هستهای ممکن است پایین باقی بماند، جهان در حال ورود به دورانی است که از زمان جنگ سرد دیده نشده است: گسترش بالقوه و آزاد سلاحهای هستهای توسط بازیگران پیشرو و کشورهایی که هنوز در باشگاه هستهای نیستند.
بنابراین، حتی در بهترین حالت، جهان در حال ورود به دورانی ناشناخته از گسترش زرادخانههای هستهای بدون هیچ یک از حفاظهای سنتی است که برای دههها وجود داشته است.
البته باید ورود هوش مصنوعی به تصمیمگیری و تحلیل نظامی اضافه شود..
انتهای پیام/