محمدرضا فارسیان، حقوقدان و استاد دانشگاه در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری میزان قرار داد نوشت:قانون اساسی هر کشور نه فقط یک متن حقوقی، بلکه منشور زندگی جمعی آن ملت است. اگر شهروندان از سنین کودکی با اصول و ارزشهای قانون اساسی آشنا شوند، در بزرگسالی نسبت به حقوق و تکالیف خود آگاهتر، مسئولیتپذیرتر و مشارکتجوتر خواهند بود.
در ایرانِ عزیزمان نیز قانون اساسی با تأکید بر اصول و ارزشهای دینی و ملی همچون حقوق ملت، آزادیهای مشروع و عدالت اجتماعی، ظرفیتی غنی برای آموزشهای شهروندی دارد، ظرفیتی که تاکنون کمتر به آن توجه شده است. این ظرفیت اگر چه برای تمام گروههای سنی مغتنم و موردنیاز است، اما برای کودکان سرزمینمان بهشدت موردنیاز است. کودکانی که آینده این سرزمین و سرنوشت آرمانگراییهای نیاکانشان مرهون باورها و تلاش آنان خواهد بود. اگر کودکان سرزمینمان از امروز با ارزشها و باورهای ملی و دینی ما، که به طور ویژه در قانون اساسی تجلی یافته است آشنا شوند، به فردای روشن این سرزمین بیشازپیش میتوان امیدوار بود.
آموزش قانون اساسی به کودکان موجب تقویت مؤلفههای زیر در میان آنان خواهد شد:
۱. تقویت هویت دینی و ملی: کودکان با آشنایی ساده و ملموس با قانون اساسی درمییابند که بخشی از یک جامعه بزرگتر هستند، جامعهای که در آن حقوق و مسئولیتهای مشترک دارند. درمییابند که بخشی از هویت آنان ریشه در باورها و اعتقاداتی دارد که نسلها برای نگاهداشت آن ایثار و فداکاری کردهاند و درمییابند که هویت ملی همچون جامهای نیست که بتوان آن را از تن بیرون کرد و جامهای دیگر به تن کرد.
۲. آگاهی حقوقی: آموزش اصولی مانند لزوم ساختار در اداره کشور، نقش رهبری در تعالی و پیشرفت جامعه، حق بر آموزش، آزادی بیان یا عدالت اجتماعی به زبان کودکانه، از آنها شهروندانی آگاه خواهد ساخت.
۳. پیشگیری از قانونگریزی: آشنایی با قانون از سنین پایین، فرهنگ احترام به قانون و رعایت قواعد جمعی را نهادینه میکند. کودکان میآموزند که قانون برای اداره جامعه امری ضروری است و عبور از قانون باید بهعنوان خط قرمز شخصیت اجتماعی افراد تلقی شود.
۴. پرورش روحیه مشارکت: کودکان در پرتو آموزش قانون اساسی میآموزند که در آینده میتوانند با مشارکت در انتخاباتهای ملی و محلی و دارا بودن حق تعیین سرنوشت، در راهبری و هدایت کشور مؤثر باشند.
با بیان این ضروریات، نوبت به چگونگی آموزش قانون اساسی میرسد. امری که با هنرمندی و خبرگی اساتید و معلمان میتواند به رویکردی جدید در آموزشهای ملی مبدّل شود.
شیوههای آموزش قانون اساسی به کودکان
۱. داستانگویی و قصههای حقوقی: تبدیل اصول قانون اساسی به داستانهای کوتاه و قابلفهم میتواند سهم بسزایی در باورپذیر کردن این اصول نزد کودکانمان داشته باشد، بهعنوانمثال، تعریف داستانی درباره «حق تحصیل برای همه کودکان» یا «لزوم احترام به تفاوتهای قومی و مذهبی» و یا «لزوم رهبر در یک سفر پر مخاطره برای مسافران» میتواند موجب تثبیت تدریجی اصول مندرج در قانون اساسی برای کودکان شود.
۲. بازی و شبیهسازی: طراحی بازیهای رومیزی، دیجیتال و واقعی که در آن کودکان نقش شهروند، نماینده مجلس، قاضی، عضو شورای نگهبان، رئیسجمهور و... را تجربه کنند، میتواند آنها در فرصت رویارویی شبهواقعی با مسئولیتهای اساسی کشور قرار دهد.
۳. کارگاههای آموزشی در مدارس: برگزاری کارگاههای تعاملی در مدارس با استفاده از روشهای خلاق مثل نقاشی، نمایش و بازی گروهی برای آشنایی با مفاهیم اساسی قانون و تبدیل آن به لیگ بین مدارس میتواند ضمن رقابتی کردن موضوع، تلاش بیشتر دانشآموزان را برای دستیابی به فهم بیشتر در پی داشته باشد.
۴. رسانههای کودک و انیمیشن: ظرفیت تولید برنامههای تلویزیونی یا انیمیشنهایی که حقوق اساسی را به زبان ساده و جذاب آموزش دهند، میتواند به یکی از جذابترین حوزههای برنامهسازی در زمین کودکونوجوان مبدّل شود.
۵. کتابچههای تصویری قانون اساسی کودکانه: بازنویسی گزیدهای از اصول مهم قانون اساسی در قالب کتابچههای مصور و رنگی برای مقاطع ابتدایی و تبدیل آن به کتاب کار برای مقطع پیشدبستانی میتواند در نهادینهسازی اصول قانون اساسی در ذهن و ضمیر کودکان نقشآفرین باشد.
جمعبندی
آموزش قانون اساسی به کودکان یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورتِ آیندهساز است. جامعهای که از کودکی به نسل خود احترام به اصول مذهبی، قانون، حقوق شهروندی و آزادیهای مشروع را بیاموزد، در آینده با شهروندانی آگاهتر، مسئولیتپذیرتر و مشارکتجوتر روبهرو خواهد بود.
دستگاههای متولی ایرانِ اسلامی در این حوزه همچون آموزشوپرورش و نهادهای زیر نظر آن مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و همچنین بخش خصوصی متعهد به کشور میتوانند با بومیسازی تجربههای جهانی، نسخههایی کودک پسند از قانون اساسی را در قالبهای مختلف طراحی کنند تا کودکان امروز سرزمینمان، شهروندان متعهد فردای این مرزوبوم باشند.
لازم به ذکر است بررسی تجربیات کشورهایی همچون فنلاند (با اختصاص بخشی از کتابهای درسی دبستان به آموزش قانون اساسی و اصول دموکراسی)، آلمان (با ترویج قانون اساسی مصور در میان کودکان) و ژاپن (با آموزش حقوق شهروندی بهصورت پروژههای کلاسی مانند تشکیل شورای دانشآموزی) میتواند به درک بهتری از آموزش قانون اساسی کمک کند.
انتهای پیام/