سن آغاز تحصیل اجباری و ورود به مدرسه در کشورهای پیشرفته با توجه به نظام آموزشی هر کشور متفاوت است، اما عموماً آغاز تحصیل و آموزش بین ۵ تا ۷ سالگی قرار دارد. دلایل انتخاب سن شروع تحصیل اجباری در کشورهای پیشرفته، بر پایه مطالعات علمی، روانشناسی رشد کودک، و نیازهای اجتماعی-اقتصادی استوار است. با این همه مهمترین عوامل انتخاب این سن طبق پژوهش‌ها و مطالعات پژوهشگران و دانشمندان «بلوغ شناختی و عصبی» است. در ۵ تا ۷ سالگی، نواحی مغزی مرتبط با توجه، حافظه فعال و خودتنظیمی به سطحی از بلوغ می‌رسند که کودک توانایی یادگیری ساختاریافته را پیدا می‌کند. همچنین هماهنگی چشم و دست، درک نمادها (حروف و اعداد)، و مهارت‌های زبانی در این سن به حدّ کافی توسعه یافته است.  

رشد اجتماعی-عاطفی  

از دیگر عوامل تاثیرگذار در سن ورود به مدرسه رشد اجتماعی و عاطفی دانش‌آموز است. کودکان در ۵ تا ۷ سالگی توانایی سازگاری با محیط جدید و تعامل با همسالان را دارند.  توانایی پیروی از دستورالعمل‌ها و نظم کلاسی در این سن شکل می‌گیرد.

ورود زودتر (مثلاً ۳ سالگی) ممکن است باعث اضطراب جدایی شود، درحالیکه تأخیر بیش‌ازحد (پس از ۷ سالگی) فرصت‌های اجتماعی شدن را کاهش می‌دهد.  

ملاحظات اقتصادی و عدالت آموزشی  

شروع اجباری در سن مشخص، تضمین می‌کند که همه کودکان (صرف‌نظر از پیشینه اقتصادی) از آموزش پایه برخوردار شوند.  
امکان اشتغال والدین (به‌ویژه مادران) با ورود کودک به مدرسه فراهم می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد آموزش باکیفیت در این سن، بازده اقتصادی بلندمدت (مانند افزایش درآمد فرد و کاهش هزینه‌های رفاهی) را به دنبال دارد.  

تطابق با نظام آموزشی  

سیستم‌های آموزشی کشورهایی چون انگلیس یا ژاپن بر پایه مراحل رشدی طراحی شده‌اند:  
  - ۵ تا ۷ سال: تمرکز بر بازی‌های آموزشی، مهارت‌های پایه خواندن و نوشتن.  
  - ۷ تا ۱۱ سال: یادگیری مفهومی و حل مسئله.  
  - ۱۱+ سال: آموزش تخصصی‌تر.  

- انعطاف برای تفاوت‌ها: کشورهایی مانند فنلاند با وجود شروع رسمی در ۷ سال، پیش دبستانی رایگان و کیفی (از ۱ سالگی) را به عنوان بستر آماده‌سازی ارائه می‌دهند.  

پرهیز از آسیب‌های زودهنگام  

شروع آموزش ساختاریافته پیش از ۵ سالگی ممکن است به دلیل عدم بلوغ عصبی، باعث استرس، بیزاری از یادگیری، یا کاهش خلاقیت شود.  

برخی کودکان (به‌ویژه پسران) در ۵ سالگی ممکن است به بلوغ حرکتی-کلامی نرسیده باشند؛ لذا کشورهایی مانند سوئد با انتخاب سن ۷ سال، این شکاف را کاهش می‌دهند.  

پشتوانه علمی  

پژوهش‌ها نشان می‌دهد رشد پیش‌پیشانی مغز (مسئول برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری) تا ۷ سالگی به اوج نمی‌رسد.  

OECD تأیید می‌کند کودکانی که پس از ۶ سالگی وارد مدرسه شده‌اند، در آزمون‌های بین‌المللی (مثل PISA) عملکرد بهتری در خواندن و ریاضیات دارند.  

پشتوانه منطق  

تمرکز بر یادگیری از طریق بازی تا ۷ سالگی و همچنین آموزش رسمی پس از رسیدن کودک به "بلوغ تحصیلی" (School Readiness).  که همین نوآوری آموزشی سبب شده است تا کشور فنلاند رتبه نخست در کیفیت آموزشی جهان را دارا باشد (علیرغم دیر شروع کردن).  

برای تصریح و روشن‌تر شدن ماجرا در ادامه سن شروع تحصیل در کشورهای توسعه یافته را نگاهی اجمالی خواهیم داشت:  

۱. ایالات متحده آمریکا  

سن شروع اجباری: ۵ تا ۶ سالگی (بسته به ایالت متفاوت است).  
- ساختار آموزشی:  
  - مهدکودک (Kindergarten) از ۵ سالگی آغاز می‌شود.  
  - تحصیلات ابتدایی (کلاس ۱ تا ۵) از ۶ سالگی شروع شده و تا ۱۶ تد ۱۸ سالگی ادامه می‌یابد.  
  - دوره متوسطه شامل راهنمایی (کلاس ۶ تت ۸) و دبیرستان (کلاس ۹ تا۱۲) است

۲. کانادا  
- سن شروع اجباری: ۶ سالگی (تحصیل تا ۱۶–۱۸ سالگی اجباری است).  
- پیش‌دبستانی: اختیاری از ۴ سالگی در برخی استان‌ها .

 ۳. آلمان  
- سن شروع اجباری: ۶ سالگی.  
- ساختار آموزشی:  
  - دوره ابتدایی (Grundschule) از ۶ تا ۱۰ سالگی.  
  - دوره متوسطه (Gymnasium, Realschule) تا ۱۶–۱۸ سالگی ادامه دارد .
۴. سوئد  
- سن شروع اجباری: ۷ سالگی.  
- پیش‌دبستانی: اجباری و از ۱ سالگی آغاز می.شود.  
- تحصیلات پایه: ۹ ساله (از ۷ تا ۱۶ سالگی) .
۵. ایتالیا  
- سن شروع اجباری: ۶ سالگی (تحصیل تا ۱۴ سالگی اجباری است).  
- دوره متوسطه: تا ۱۸ سالگی اختیاری است .
۶. انگلستان  
- سن شروع اجباری: ۵ سالگی،  ۱۴ تا ۱۶ سالگی (پایان تحصیلات اجباری) .

۷. ژاپن  
- سن شروع اجباری: ۶ سالگی.  
- ساختار آموزشی:  
  - ابتدایی (۶ سال)، متوسطه اول (۳ سال)، متوسطه دوم (۳ سال).
  ۸. فرانسه  
- سن شروع اجباری: ۳ سالگی (پیش.دبستانی اجباری) تا ۱۶ سالگی.  
- دوره ابتدایی: از ۶ سالگی آغاز می‌شود .

۹. استرالیا  
- سن شروع اجباری: ۵–۶ سالگی (بسته به ایالت).  
- ساختار: ابتدایی (۶ سال)، متوسطه (۶ سال)

در ایران اما نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و کمیسیون آموزش و تحقیقات در حال بررسی طرحی هستند که بر اساس آن سن ورود به تحصیل از ۷ سالگی به ۵ سالگی کاهش یابد.

حسین حق وردی، رئیس کمیته آموزش و پرورش در مجلس شورای اسلامی پیشتر از بررسی طرح تقویت نظام آموزش و پرورش با حضور کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، معاونان وزارت آموزش و پرورش و نمایندگان دستگاه‌های مختلف دولتی خبر داده بود.

نماینده مردم شهر قدس، شهریار و ملارد در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در جلسات گذشته (۱۰) ماده قبلی طرح تقویت نظام آموزش و پرورش مورد بررسی قرار گرفته بود، اظهار داشت: در نشست امروز ماده (۱۱) مورد توجه قرار دارد که به سن ورود کودکان به مدرسه مربوط می‌شود؛ در صورت تصویب ماده یاد شده، سن آغاز تحصیل از شش سال تمام به پنج سال تمام کاهش خواهد یافت؛ به عبارت دیگر، ورود به پایه اول ابتدایی یک سال زودتر انجام می‌شود.

عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: در جزئیات این طرح، پیشنهاد شده است ساختار فعلی آموزش ابتدایی اصلاح شود به‌گونه‌ای که محتوای آموزشی پایه اول ابتدایی به دوره پیش‌دبستانی (سال آمادگی) منتقل گردد و آموزش‌های اصلی در پنج پایه بعدی متمرکز شوند.

در همین رابطه علیرضا منادی سپیدان، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با میزان در رابطه با طرح کاهش سن ورود به مدرسه گفت: طرح کاهش سن ورود به مدرسه طرحی در حال بررسی است که توسط مجلس شورای اسلامی ارائه شده و بر اساس آن آموزش رسمی از ۵ سالگی آغاز می‌شود و طول تحصیل همان ۱۲ سال است و دانش‌آموزان یک سال زودتر دانش آموخته می‌شوند و به طبع آن زودتر وارد بازار کار می‌شوند.

وی ضمن اشاره به اینکه ۵ سالگی یکی از بهترین زمان‌ها برای جذب کودکان به آموزش است و کاهش سن ورود به مدرسه کیفیت آموزش را در کشور بالا می‌برد، ادامه داد: مراحل کارشناسی این طرح طی شده و در حال بررسی در کمیسیون است تا پس از تصویب به امید به خدا در صحن مجلس شورای اسلامی مورد بررسی قرار گیرد.

رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی افزود: در آموزش و پرورش اولویت‌های بسیاری داریم و یکی از اقدام‌ها برای ارتقای آموزش این طرح است. 

نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو با اشاره به اینکه حدود ۱۳ درصد مدارس غیردولتی هستند و تقریبا ۱۸ هزار مدرسه غیردولتی با ۲۱۰ هزار نیرو داریم و ۱۰۸ هزار مدرسه نیز دولتی هستند، بیان کرد: با همت رئیس جمهور کار‌های خوبی در رابطه با مدرسه سازی آغاز شده و با شتابی که دولت در این زمینه دارد به زودی بخش عمده‌ای از این کار این به پایان می‌رسد.

همچنین حسین حق وردی، رئیس کمیته آموزش و پرورش در مجلس شورای اسلامی نیز در تشریح اهداف این طرح، تغییر ساختار را در راستای حذف سرفصل‌های مازاد و غیرضروری و تغییر رویکرد آموزشی از حافظه‌محوری به مهارت‌محوری عنوان کرد. 

وی همچنین توضیح داد: برنامه‌های درسی دوره ابتدایی باید با محوریت برنامه‌های پرورشی، هویتی و آموزش مهارت‌های زندگی طراحی شوند و از روش‌های متنوع و فعال مانند آموزش‌های کارگاهی، بازی‌محور و سرگرمی‌محور بهره بگیرند.

رئیس کمیته آموزش و پرورش در مجلس شورای اسلامی در پایان گفت: این ماده هنوز به تصویب نهایی نرسیده است و به دلیل حساسیت موضوع، نیازمند بررسی‌های بیشتر در جلسات آتی کمیسیون است؛ همچنین مقرر شد؛ زیرساخت‌های عمومی و اجرایی مورد نیاز برای اجرای این تحول، با دقت بیشتری مورد توجه قرار گیرد.

حال باید دید این طرح از مجلس چگونه و با چه کیفیتی در صورت تصویب به شورای نگهبان می‌رسد. 

هر چند از گوشه کنار مجلس شنیده می‌شود که طرح کاهش سن آغاز تحصیل به حاشیه رفته است. 

انتهای پیام/