راز کاهش نرخ بیکاری
_ اعتماد نوشت: مرکز آمار ایران ۲۳ تیر ماه در خصوص جمعیت فعال و بیکار کشور گزارشی را با تیتر «در بهار ١٤٠٠ حدود نیمی از شاغلین خارج شده از بازار کار، به اشتغال بازگشتند» منتشر کرد که در این گزارش اعلام شد در بهار١٤٠٠، به میزان ٤١,٤ درصد جمعیت ١٥ ساله و بیشتر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند و در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٩) ٠.٤ درصد افزایش یافته است.
این آمار حاکی از آن است که در مقایسه با فصل مشابه سال قبل، بیش از ٤٩٩ هزار نفر به جمعیت فعال از نظر اقتصادی (شاغل و بیکار) افزوده شده است. البته در این گزارش آمده است؛ این میزان در فاصله بهار ١٣٩٨ نسبت به بهار ١٣٩٩ کاهشی معادل یک و نیم میلیون نفر داشته است. با این وجود، جمعیت فعال ٢٥ میلیون و ٩٦٧ هزار نفری در بهار امسال، همچنان نسبت به جمعیت فعال ٢٧ میلیون و ٤٦٠ هزار نفری بهار ١٣٩٨ از فاصله قابل توجهی برخوردار است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران جمعیت شاغلین ١٥ ساله و بیشتر در فصل بهار ٢٣ میلیون و ٦٧٦ هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ٧١٣ هزار نفر افزایش داشته است. بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در بهار ١٤٠٠، بخش خدمات با ٤٨,٨ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش‌های صنعت با ٣٣,٢ درصد و کشاورزی با ١٧.٩ درصد قرار دارند.
با این همه یک نگرانی جدی پیرامون بازار کار کشور در سالیان اخیر عمیق‌تر شده است. در واقع شاخص‌های بازار کار پیرامون گروه تحصیلکرده‌های دانشگاهی در بهار ۱۴۰۰ نه تنها بهبود پیدا نکرده، بلکه بدتر شده است. اول اینکه در بهار ۱۴۰۰ نسبت به فصل مشابه سال قبل، بیش از ۴۹۹ هزار نفر به کل جمعیت فعال کشور از نظر اقتصادی افزوده شده است. با این همه در این بازه زمانی، جمعیت فعال تحصیلکرده‌های دانشگاهی بالغ بر ۴۳۰ هزار نفر کاهش یافته است. دوم اینکه نرخ بیکاری تحصیلکرده‌های دانشگاهی در بهار ۱۴۰۰ معادل ۱۳/۴ درصد گزارش شده که در مقایسه با بهار ۱۳۹۹ تقریبا بدون تغییر است. با این همه تعداد بیکاران تحصیلکرده دانشگاهی در این بازه زمانی بالغ بر ۲۲ هزار نفر افزایش یافته است. این در حالی است نرخ بیکاری کل کشور در بهار ۱۴۰۰ معادل ۸/۸ درصد گزارش شده که نسبت به بهار ۱۳۹۹ معادل ۱ درصد کاهش یافته است. علاوه بر این، بر خلاف تحصیلکرده‌های دانشگاهی، تعداد کل بیکاران کشور در این بازه زمانی بالغ بر ۲۱۳ هزار نفر کاهش یافته است. سوم اینکه سهم بیکاران تحصیلکرده دانشگاهی از کل بیکاران کشور به شکل نگران‌کننده‌ای از ۳۶ درصد در بهار ۱۳۹۹ به ۳/ ۴۰ درصد در بهار ۱۴۰۰ افزایش یافته است. چنانچه ملاحظه می‌گردد تحولات بیکاری تحصیلکرده‌های دانشگاهی همسو با بیکاری کل کشور نیست.
میزان اشتغال تابعی از سرمایه‌گذاری است
وحید شقاقی شهری اقتصاددان، بر این باور است که اشتغال در اقتصاد تابع سرمایه‌گذاری است و عملا در دهه نود سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران منفی و رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به منفی ٥ درصد رسید.
این اقتصاددان در ادامه گفت: عملا در دهه نود وارد شرایط فرسودگی در اقتصاد ایران شدیم و حتی رشد هزینه‌های جبرانی ناشی از استهلاک از رشد سرمایه‌گذاری در کشور پیشی گرفت و برای اولین‌بار پدیده فرسودگی زیرساخت‌ها طی سه سال گذشته در پنجاه سال گذشته بی‌سابقه بود.
او با اشاره به اشاعه کرونا در کشور افزود: طی دو سال گذشته و از اسفند ماه سال نود و هشت این پدیده موجب تعطیلی بسیاری از بنگاه‌های تولیدی و خدماتی شد و شیوع کرونا نیز در حوزه بیکاری تاثیر عمیقی بر اقتصاد ایران داشت زیرا اقتصاد ایران عمدتا بر پایه سنت است و در اقتصاد سنتی بیشتر بازار‌ها و خدمات سنتی‌محور هستند و شاهد آن بودیم که با آمدن کرونا میزان بیکاری در کشور تشدید شد و عملا بنگاه‌های اقتصادی نیمه‌فعال و بنگاه‌های خدماتی نیز تا مدتی تعطیل شدند.
کاهش ترس از کرونا تعداد شاغلین را افزایش داد
شقاقی شهری تصریح کرد: باید پذیرفت که در سال جدید بسیاری از بنگاه‌هایی که به واسطه کرونا عملا فعالیت‌شان نیمه‌فعال و متوقف شده بود جان مجددی گرفتند و فعالیت خود را آغاز کردند.
او ادامه داد: یکی از دلایلی که می‌توان در مورد افزایش تعداد شاغلین در بهار ۱۴۰۰ نسبت به بهار سال گذشته مطرح کرد موضوع ورود بنگاه‌های تولیدی به عرصه اقتصادی به واسطه کاهش شدت کرونا و برطرف شدن ترس و واهمه‌ای بود که در فضای اقتصادی حاکم بود و ما باید بپذیریم که در بهار ۱۳۹۹ ترس شدیدی بر خانوار‌های ایرانی وارد شد و حتی این ترس به گونه‌ای بود که مردم به جز نیاز‌های ضروری خود دست به خرید کالای دیگری نمی‌زدند، اما در بهار ۱۴۰۰ وضعیت تغییر کرد و امروز می‌بینیم که این قضیه (ترس از کرونا) کمرنگ‌تر شده است و مردم حتی کالا‌های غیرضرور را هم تهیه می‌کنند و همین موضوع می‌تواند دلیلی بر آن باشد که بنگاه‌های تولیدی مجدد فعال شده و تمام وقت کار کنند.
او افزود: در مواردی نیز شاهد آن هستیم که حتی خرید‌هایی را که مردم به آینده موکول کرده بودند امروز خرید می‌کنند که این موضوع می‌تواند بنگاه‌های تولیدی را تحریک کند، اما باید گفت این شرایط گذراست و مساله اصلی این است که اشتغال پایدار نیازمند سرمایه‌گذاری مستمر و پایدار است و آنچه در کشور ما به عنوان چالش خود را نشان داده این است که سرمایه‌گذاری در ایران در دهه نود منفی بوده است.
بازگشت به چرخه اقتصادی و افزایش صادرات
این اقتصاددان خاطرنشان کرد: در حال حاضر دنیا در حال عبور از کرونا است و جامعه جهانی هم سعی می‌کند تا به شرایط عادی گذشته برگردد که همین موضوع بر اقتصاد ایران تاثیرگذار بوده است زیرا بخشی از بنگاه‌های اقتصادی ما نیز صادرات‌محور بودند یا به نحوی با کشور‌های منطقه و پیرامونی تبادلات اقتصادی و تجاری داشتند که همین موضوع باعث افزایش قیمت نفت و مشتقات نفتی شده و باعث رونق منابع معدنی می‌شود و بازگشت به چرخه اقتصادی باعث افزایش صادرات به کشور‌های دیگر شده است.
شقاقی شهری تصریح کرد: دو موضوع بازگشت اقتصاد جهانی به شرایط قبل از کرونا و کاهش ترس و واهمه خانوار‌ها نسبت به شیوع کرونا از جمله موضوعاتی که بر افزایش اشتغال جونان در بهار امسال تاثیرگذار بوده است. او ادامه داد: خوشبختانه تولیدکنندگان با رویکرد صادرات‌محور یا تولیدات داخلی به شرایط پیش از کرونا بازگشته‌اند و تعدادی از بیکاران در مدت کرونا توانسته‌اند به بخش‌های مختلف بازگردند.
این اقتصاددان تصریح کرد: با توجه به اینکه بخش خدمات در همه دنیا بخشی کلیدی و پیشرو در هر اقتصادی است در ایران نیز سهم بخش خدمات مانند خدمات بازرگانی، خدمات گردشگری و ... سهم بالایی در اقتصاد دارد و زمانی که اقتصاد منطقه‌ای و جهانی به سمت شرایط پیش از کرونا در حال بازگشت است ما شاهد بهبود وضعیت خدمات گردشگری و بازرگانی و خدمات حمل و نقل و دیگر بخش‌ها هستیم.
او خاطرنشان کرد: طی یک سال و نیم گذشته خدمات گردشگری، هتلداری، بازرگانی و حمل‌ونقل متوقف شده بود و برای اینکه اقتصاد به شرایط عادی برگردد یکی از بخش‌هایی که خود را با سرعت به شرایط قبل برگرداند بخش خدمات بود و دلیل آن هم این است که بخش خدمات بسیار راحت‌تر از بخش‌های صنعت و کشاورزی به شرایط قبل بازمی‌گردند.
