روستای «شهرستانک»؛ موزه‌ای به وسعت یک آبادی

_ روزنامه همشهری نوشت: در این روز‌ها که دوباره تهران قرمز شده و تدابیر امنیتی کنترل کرونا بیشتر و جدی‌تر اجرا می‌شود، قاعدتا سفر رفتن از فهرست برنامه‌هایمان خط می‌خورد، تماشای آثار باستانی در موزه‌ها هم همینطور، اما در همین روز‌ها می‌توان به جایی مراجعه کرد که هم حس سفر را به ما القا کند و هم حکم یک موزه تمام‌عیار را برایمان داشته باشد؛ جایی که از آن صحبت می‌کنیم، روستای «شهرستانک» کرج است؛ جایی که هوای خوب و آبشار و رودخانه‌اش حال یک سفر خوب را به ما می‌دهد و با آثار باستانی منحصر‌به‌فردش از جمله کاخ ناصری، کتیبه باستانی و قلعه دزدبند، موزه‌ای تمام‌عیار به‌حساب می‌آید. به همه این‌ها درخت سرو چند‌صد‌ساله این روستا که یکی از کهنسال‌ترین موجودات زنده کشورمان است هم اضافه کنید، تا گردش نیم‌روزه در این روستا را همین روز‌ها با حفظ تمام پروتکل‌های بهداشتی در برنامه‌تان بگنجانید.

شهرستانک یکی از روستا‌های قدیمی اطراف تهران به‌حساب می‌آید؛ روستایی که نام قبلی آن «شارسونک» بوده و یافته‌های تاریخی از آن نشان می‌دهد حتی از قرن ششم هجری قمری هم سکونتگاه مردم بوده است. این روستا در گذشته در مرکز بخش کن قرار داشت، اما از دهه ۲۰ که دهستان شمیران تبدیل به بخش شد، روستا‌های ارنگه، لورا و شهرستانک ضمیمه کرج شدند و به همین دلیل امروزه در تقسیم‌بندی‌ها شهری، شهرستانک روستایی از توابع بخش «آسارا» در استان البرز به‌حساب می‌آید. اگر قصد دارید با مراجعه به این روستای قدیمی، از جاذبه‌های طبیعی و باستانی آن دیدن کنید، ۲ راه پیش رو دارید؛ یا راه جاده کرج-چالوس را در پیش بگیرید و بعد از طی مسافت حدودا ۸۸ کیلومتر، نرسیده به گچسر، از طریق خروجی جاده شهرستانک، خودتان را به این روستا برسانید و یا از طریق آزادراه تهران- شمال با حدود ۶۰ کیلومتر رانندگی به شهرستانک برسید.

بی‌شک معروف‌ترین اثر تاریخی روستای شهرستانک، کاخ ناصری است؛ کاخی که همانطور که از نامش مشخص است، عمارت ییلاقی ناصرالدین شاه قاجار بوده و درباره‌اش اینطور گفته می‌شود که کار ساخت آن از سال ۱۲۵۷ تا ۱۲۶۰ خورشیدی طول کشیده است. این کاخ که امروز متأسفانه تبدیل به یک خرابه شده، روزگاری برای خودش برو و بیایی داشته است. اینطور که «اعتمادالسلطنه» در کتاب خاطراتش نوشته، ناصرالدین شاه قاجار در سال یک‌بار مراسم پخت آش نذری داشت. او برای برگزاری این مراسمش به معماری به نام «آقا محمد ابراهیم‌خان» که به معمارباشی معروف بود، دستور داد تا عمارتی در روستای خوش‌آب‌و‌هوای شهرستانک بسازد. از وقتی که این کاخ ساخته شد، ناصرالدین شاه هر سال در یک روز مشخص همراه با خدم و حشم خود به این کاخ می‌آمد و مراسم مخصوص آشپزانش را به راه می‌انداخت. اما راه رسیدن به این کاخ خیلی دشوار بود و در مراسم آشپزان، باید بیش از هزار نفر از خدمه شاه از راهی باریک و خطرناک عبور می‌کردند. در این رفت‌وآمد‌ها به کاخ بار‌ها تعدادی از این افراد به داخل رودخانه سقوط کرده و جان خودشان را از دست می‌دادند. برای همین شاه قاجار به فکر راه چاره افتاد و دستور داد در محدوده سرخه‌حصار که مسیر دسترسی بهتر و آسان‌تری داشت، «قصر یاقوت» را بسازند و مراسم پخت آش نذری‌اش را به آنجا منتقل کنند.

یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی روستای شهرستانک، درخت سرو «اورس» است که محلی‌ها به آن «هورست» می‌گوید. این درخت بزرگ و باشکوه که ۱۷ متر ارتفاع و ۱۴ متر پهنا دارد، دست‌کم چند‌صد‌سال است که در این نقطه جا خوش کرده و یکی از کهنسال‌ترین موجودات زنده ایران به‌حساب می‌آید! حتما شگفت‌زده خواهید شد اگر بدانید برخی از محققین این حوزه معتقدند عمر این درخت حدود ۲ هزار‌و ۸۰۰ سال است و از روزگار امپراتوری هخامنشیان به یادگار مانده است! اگر این نظریه درست باشد، آن‌وقت می‌توان با جرأت گفت که درخت سرو اورس، کهنسال‌ترین موجود زنده ایران است.

 

حالا که تا آبشار آمده‌اید، حتما مسیرتان را ادامه بدهید تا به چشمه زلال «گل کیله» برسید؛ اینجا جایی است که می‌توانید کمی خستگی در کنید و از هوای خوب و آرامش کنار آب لذت ببرید.

 

یکی دیگر از آثار تاریخی شهرستانک، کتیبه سنگی‌ای است که درست در کنار کاخ ناصری قرار‌دارد. اگر از قدیمی‌های روستا بپرسید، برایتان گفته‌های پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایشان را نقل می‌کنند که در یکی از روز‌هایی که ناصرالدین شاه در کاخش مشغول استراحت بوده، تکه سنگی از صخره روبه‌روی کاخ جدا شده و به پایین سقوط کرده. اما بدون اینکه خسارتی به کاخ وارد کند، در کنار آن متوقف شده است. ناصرالدین شاه بعد از این اتفاق دستور می‌دهد این ماجرا را روی تخته سنگ حک کنند تا در آینده همه درباره این موضوع بدانند. اگر‌چه نوشته‌های کتیبه در طول این سال‌ها و بر اثر باد و باران از بین رفته و دیگر قابل‌خواندن نیست، اما این موضوع چیزی از زیبایی این اثر تاریخی کم نمی‌کند.

 

و در نهایت به قدیمی‌ترین اثر به جا مانده از حکومت‌های ایرانی می‌رسیم؛ قلعه دختر یا قلعه دزدبند که روی کوه شاه‌نشین، درست در پشت کاخ ناصری قرار‌دارد و گفته می‌شود در گذشته‌های دور از آن به‌عنوان برج دیدبانی استفاده می‌شد. باستان‌شناسان با بررسی این قلعه که البته امروز از آن فقط چند پایه و قسمتی از سقف باقی مانده، گفته‌اند به‌احتمال زیاد قدمت این بنا به دوره حکومت ایلخانان یا تیموریان می‌رسد.

از هر مسیر که خودتان را به روستای شهرستانک رساندید، اتومبیل‌تان را قبل از روستا پارک کنید؛ چون از اینجا به بعد باید روی پا‌های خودتان حساب کنید! نخستین جایی که بهتر است به آن سر بزنید، رودخانه و آّبشار شهرستانک است؛ یکی از جاذبه‌های طبیعی این روستا که محدوده اطرافش را به یکی از زیباترین بخش‌های روستا تبدیل کرده است. رودخانه‌ای که درست از وسط روستا می‌گذرد، از چشمه «گل کیله» سرچشمه می‌گیرد و درنهایت به رودخانه کرج می‌ریزد. در مسیر کاخ ناصری، قبل از اینکه به چشمه گل کیله برسید هم می‌توانید شاهد آبشار زیبای شهرستانک باشید؛ آبشاری عریض، اما کم‌ارتفاع که دیدنش به‌خصوص در این روز‌های گرم، حالتان را خوب خواهد کرد.