- بعد از دوسال مذاکرات فشرده از سال ۱۳۹۲ نهایتاً ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) ایران و ۱+۵ به یک توافق هستهای موسوم به برجام دست پیدا کردند. در این توافق، ایران متعهد شد تا در برابر رفع تحریمها، برنامهی هستهای خود را با محدودیتهایی مواجه کند.
در برجام، بنا بر تایید آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ایران به تمامی تعهدات هستهای خود عمل کرده و آنها را به انجام رسانیده است. این در صورتی است که طرف غربی اقدامی در راستای انجام تعهدات خود نکرده و با وضع قوانین جدیدی تحریمی و بالا بردن ریسک همکاری با طرف ایرانی، انتفاع ایران از برجام را به حداقل رسانید.
در راستای این بدعهدیها، در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸)، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا که پیشتر در مناظرات انتخاباتی مخالفت خود با برجام را بیان کرده بود، از این توافق خارج شد. وی برای گرفتن امتیازات بیشتر از ایران، سیاستی با عنوان فشار حداکثری را در پیش گرفت که محور اصلی آن، بیشینه کردن فشار تحریمی و اقتصادی بود.
امید به احیای برجام
با انتخاب جو بایدن، معاون سابق اوباما به عنوان رئیسجمهور جدید رژیم آمریکا، امید واهی برخیها نسبت به احیای برجام بیشتر شد، اما با روشنتر شدن مواضع جو بایدن و دیگر دولتمردان، مشخص شد که سیاست دولت جدید آمریکا همان سیاست دولت ترامپ است؛ چراکه جو بایدن بازگشت به برجام را نقطه شروعی برای مذاکرات متعاقب میدانست و در یادداشت خود در مورد سیاست خارجی دولتش گفت: «اگر ایران به پایبندی محض به توافق هستهای بازگردد، ایالات متحده هم دوباره به توافق میپیوندد تا نقطه شروعی برای مذاکرات متعاقب آن باشد. با متحدان خود همکاری میکنیم تا مفاد توافق هستهای را تقویت و تمدید کنیم. همزمان دیگر مسائل مورد نظر را نیز برطرف کنیم.»
در همین راستا، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه کنونی آمریکا و مشاور بایدن در انتخابات ریاست جمهوری، در دوران رقابتهای انتخاباتی درباره موضع بایدن در مورد بازگشت به برجام بیان کرد: «جو بایدن تصریح کرده است که اگر ایران به برجام بازگردد و به تعهدات خود ذیل آن به طور کامل متعهد شود؛ ما هم این کار را انجام خواهیم داد و باید انجام دهیم. با دوباره به اجرا در آمدن توافق میتوانیم از آن به عنوان سکویی برای توافق طولانیتر و قویتر استفاده کنیم.»
پس از استقرار دولت جدید آمریکا در تاریخ ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱ نیز این رویکرد ادامه داشت و پس از ادعای آمریکا مبنی بر قصد این کشور برای بازگشت به برجام و آغاز مذاکرات وین، رویکرد این کشور درباره لزوم تقویت و گسترش برجام تغییری نکرد.
عضو ارشد وزارت امور خارجه آمریکا در مصاحبهای که در تاریخ روز ۲۴ ژوئن ۲۰۲۱ انجام و توسط سایت رسمی این وزارتخانه منتشر شد، موضع آمریکا در این باره را اینگونه بیان میکند: «همانطور که رئیس جمهور بایدن و وزیر امور خارجه اظهار داشتند، ما بازگشت به برجام را آغاز یک روند دیپلماتیک میدانیم، نه پایان؛ زیرا بسیاری از مسائل نگرانکننده دیگر وجود دارد که ما باید به آنها توجه کنیم».
همچنین وی در پاسخ به سوالی درباره این موضع ایران مبنی بر عدم مذاکره بر سر مسائل غیرهستهای گفت: «ما میدانیم موضع ایران چیست، اما این (عدم گفتوگو بر سر سایر مسائل) یکی از دلایل بسیاری است که ما همچنان درگیر مذاکرات هستیم و چرا هنوز به نتیجه نرسیدهایم.»
برخی قصد وارونه جلوه دادن علل عدم حصول توافق در مذاکرات وین را دارند و سعی میکنند علت به نتیجه نرسیدن مذاکرات را نداشتن اختیار کافی تیم مذاکرهکننده بیان کنند؛ اما این زیادهخواهی آمریکا است که باعث به بنبست کشیدهشدن مذاکرات شده است.
باتوجه به موضع صریح و شفاف آمریکا مبنی بر لزوم تقویت و گسترش برجام و مذاکره بر سر مسائل غیرهستهای به عنوان یکی از مولفههای موثر در به نتیجه رسیدن مذاکرات وین، این مسئله کاملا مشخص شده است که آمریکا به نقطه شروع برجام برنخواهد گشت و خواستار امتیازات بیشتری است.
همچنین موضع جمهوری اسلامی ایران مبنی بر عدم مذاکره بر سر سایر موضوعات نیز به صورت شفاف بیان شده است. رئیس جمهور منتخب نیز در نشست خبری در پاسخ به سوال خبرنگاری در مورد مذاکره با آمریکا در دیگر حوزهها، نظر نظام را قاطعانه بار دیگر اعلام و بیان کرد که جمهوری اسلامی ایران در دیگر حوزهها با آمریکا مذاکره نخواهد کرد؛ بنابراین به نظر میرسد جمهوری اسلامی ایران به زیادهخواهیهای آمریکا تن نمیدهد و مذاکرات وین به نتیجه نخواهد رسید.