کتاب «تاریخ مصور تئاتر؛ آکسفورد» نوشته جان راسل براون با ترجمه ایرج نیک آیین به تازگی توسط انتشارات امیرکبیر به چاپ سوم رسیده است. این کتاب ترجمه نسخهای از تاریخ تئاتر است که انتشارات دانشگاه آکسفورد چاپ کرده و ترجمه آن سال ۱۳۹۵ منتشر شد و حالا نسخههای چاپ سوم این ترجمه وارد بازار نشر شدهاند.
جان راسل براون به عنوان ناظر و تدوین کننده «تاریخ مصور تئاتر» میگوید این کتاب دربرگیرنده داستان تئاتر است که از زمانهای متفاوت آغاز میشود و تا امروز ادامه دارد و از بزرگترین دستاوردهای تئاتر تجلیل میکند. چنین کاری هم آسان نیست، چون تئاتر حیات اصلی خود را تنها در لحظههای نمایش در حضور تماشاگر به دست میآورد؛ و چنین گزارهای یعنی تمام مدارک به جا مانده، ناقض و بیشترشان گمراه کنندهاند. این پژوهشگر میگوید امروز زمان مناسبی برای ارائه تاریخ تئاتر است، چون امروز تئاتر را با ارائه نمایشهایی بیش از گذشته و اشکال بی سابقه تولید که فناوریهای پیشرفته و تغییرات آگاهی و ادراک متعاقب آن را در بر دارد، از بسیاری جهات موفق بوده و تئاتر نسبت به گذشته اش متحول شده است. به این ترتیب، توجه به گذشته میتواند یادآور عظمتی باشد که دیگر به دست آوردنی نیست.
مطالب «تاریخ مصور تئاتر» توسط ۱۶ استاد از دانشگاههای مختلف تهیه و گردآوری شدهاند و هرکدام محدودهای از جهان را برای تاریخ تئاتر کند و کاو کردهاند. ایرج نیک آیین مترجم کتاب هم درباره آن میگوید پژوهشی است در تئاتر از دورترین فعالیتهای بشر در راه تجسم واقعیتها و تخیلهای زاده فکر و اندیشه بشر تا قرن بیستم.
هر فصل کتاب پیش رو، نمونهای از تئاتر یک ملت در یک دوره مشخص و به قولی تنها یک مشت نمونه خروار است. مخاطبی که این کتاب را به دست میگیرد، ضمن مطالعه گذشتههای تئاتر، آن چه را در درون تئاتر گذشته و میگذرد و تحولات این هنر از گذر قرنها را متوجه میشود.
کتاب پیش رو ۴ بخش اصلی دارد که ۱۳ فصل را در خود جا دادهاند. «نخستین تئاترها»، «تئاتر در اروپا و رنسانس تا ۱۷۰۰»، «تئاترهای اروپایی و غربی از ۱۷۰۰» و «تئاتر جهانی» عناوین چهاربخش اصلی این کتاب هستند.
در بخش اول، ۳ فصل «تئاتر یونان»، «تئاتر در دنیای رومی و مسیحی» و «آغاز تئاتر در افریقا و کشورهای امریکا» قرار گرفتهاند و در بخش دوم هم فصول چهارم تا هفتم کتاب با این عناوین درج شدهاند: «تئاتر ایتالیا در دوره رنسانس»، «تئاتر رنسانس اسپانیا»، «رنسانس انگلیس و تئاتر دوره بازگشت» و «رنسانس فرانسه و تئاتر نئوکلاسیک».
«تئاتر قرن هجدهم»، «تئاتر قرن نوزدهم»، «تئاتر مدرن (۱۸۹۰-۱۹۲۰)» و «تئاتر پس از دو جنگ جهانی» هم عناوین فصلهای هشتم تا یازدهم کتاب هستند که در بخش سوم قرار دارند. بخش چهارم هم دربرگیرنده دو فصل ۱۲ و ۱۳ با عناوین «تئاترهای شرقی» و «تئاتر از سال ۱۹۷۰» است.
در قسمتی از این کتاب میخوانیم:
دیدگاه اصلی درام اکسپرسیونیست آلمانی پیرامون نیازی بود برای خلق یک «انسان جدید»، و طرد احترام بی معنی قرن نوزدهم دنیایی بود که والدین این نویسندگان خلق کرده بودند. بسیاری از نمایشنامههای آنها کشمکشهای مهلکی را بین نسلها ترسیم میکند. نمایشنامه گدا اثر راینهارد یوهان سورگه که معمولان نخستین درام اکسپرسیونیستی آلمانی تلقی میشود، شاعر جوانی را نشان میدهد که به خاطر اینکه تحمل دیدن زندگی مصیبت بار بورژوازی پدر و مادرش را ندارد مرتکب قتل آنها میشود. این نمایشنامه که در ۱۳-۱۹۱۱ نوشته شده بود، در دسامبر ۱۹۱۷، یک سال بعد از کشته شدن مولف آن در جبهه غرب، توسط راینهارت به روی صحنه آمد. نمایشنامه پسر اثر ولتر هازن کلور که در ۱۹۱۶ در پراگ نشان داده شد نیز درباره کشتن والدین است؛ بازیگر اصلی در میان روشنایی نورافکن درباره کشمکش با پدرش داد سخن میدهد.
کارل اشترنهایم در کمدیهای تلخ هجوآمیز درباره زندگی بورژوازی مهمل، دست پیش داشت. جورج کایزر، پرکارترین دراماتیست اکسپرسیونیست، چیستانهای هوشمندانهای را با استادی تام تهیه کرد؛ نمایشنامه او از صبح تا نیمه شب (که نخستین بار در سال ۱۹۱۷ در مونیخ اجرا شد) و اغلب به همین طبقه نسبت داده میشود، ماجرای یک کارمند کوچک است که مبالغ زیادی پول اختلاس میکند و میکوشد با آن خوشبخت شود که سرانجام با شهادت او پایان مییابد. ساخت این نمایشنامه، مانند بسیاری از همین نوع، یک درام قرارگاهی و برخوردی است که در آن اکتور اصلی از تعدادی قرارگاه مشخص میگذرد و قابل قیاس با جایگاههای صلیب در کلیساهای کاتولیک است. زمانی به طول انجامید تا سبک درست اجرای این کارهای اکسپرسیونیستی پیدا شود. حتی راینهارت و کارگردانانش که بسیاری از این نمایشنامهها را در یک دوری با عنوان آلمان جوان نمایش میدادند، گرایش داشتند که آنها را در حیطه یک رآلیسم واقعی نگه دارند.
انتهای پیام/