روسیه و ناتو در صلح مسلح

گروه سیاسی : آسمان روابط روسیه و آمریکا روز به روز در حال تیره تر شدن است؛ برخی تحلیلگران معتقدند روابط این دو قطب سابق قدرت جهان پس از جنگ سرد تا این حد پرتنش نبوده است. این روزها کرملین و کاخ سفید مترصدند تا با کوچکترین اتفاقی در مقابل یکدیگر به اتخاذ موضع بپردازند.

آنطور که رسانه‌های وابسته به آمریکایی‌ها و غربی‌ها گزارش داده‌اند، اواسط ماه گذشته یکی از دیپلمات‌های آمریکایی هنگام ورود به سفارت این کشور در مسکو مورد حمله یک نیروی پلیس روسیه قرار گرفته است؛ در ویدئویی که پیرامون این حادثه از سوی رسانه‌های آمریکایی منتشر شده است، دیپلمات آمریکایی در مقابل سفارت این کشور در مسکو از یک تاکسی زردرنگ پیاده می‌شود و زمانی که به سوی در ورودی ساختمان سفارت حرکت می‌کند، نیروی امنیتی مقابل سفارت او را به زمین می‌اندازد و مورد ضرب و جرح قرار می‌دهد.

منازعه سفارتخانه‌ای مسکو و واشنگتن

اما روایت منابع  روسی از این حادثه 180 درجه با روایت آمریکایی‌ها متفاوت است؛ روس‌ها معتقدند مامور کشورشان محترمانه از فرد آمریکایی درخواست مدارک و اسناد هویتی کرده است، اما این فرد از ارائه مدارک خودداری کرده  و تنش ایجاد شده است؛ روس ها اعتقاد دارند فرد آمریکایی به سبب انتساب به نهادهای جاسوسی آمریکا از ارائه مدارک به مامور روسی اجتناب کرده است؛ در همین رابطه "ماریا زاخارووا "، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، گفته است:«آن‌طور‌که ما دریافتیم این فرد مأمور سیا بوده اما می‌توانست هرکس دیگری هم باشد. می‌توانست یک تروریست یا یک افراط‌گرا باشد یا حتی یک بمب‌گذار انتحاری».

هفته گذشته آمریکایی‌ها در واکنش به آنچه که تعرض به دیپلماتشان توسط روس‌ها می‌نامیدند، دو دیپلمات روس را از کشورشان اخراج کردند؛ البته آنطور که "جان کربی" سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته است اواسط ماه گذشته به این دو دیپلمات  روس اطلاع داده شده که باید خاک آمریکا را ترک کنند؛ یعنی درست در همان زمانی که دیپلمات آمریکایی در مسکو با مامور روسی زد و خورد داشته است.

البته روس‌ها نیز به این اقدام خصمانه آمریکایی‌ها واکنش نشان دادند و عذر همان دیپلمات خاطی آمریکایی را به سبب تمرد از دستور مامور امنیتی روسیه و همچنین عضویت در یک سازمان جاسوسی وابسته به آمریکا خواستند.

ماجراجویی‌های ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه

روابط پرتنش روسیه و آمریکا تنها منحصر به منازعات سفارتخانه‌ای و دیپلماتیک نمی‌شود؛ ماجراجویی‌های آمریکا و ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه، خشم سران کرملین را برانگیخته است؛ تلاش ناتو برای استقرار سپرهای دفاع موشکی در شرق اروپا به بهانه‌های واهی، روس‌ها را مکدر و عصبانی کرده است؛ ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه بارها در رابطه با عواقب تحرکات نظامی ناتو در اروپای شرقی و حوزه بالتیک به سران ناتو و بویژه آمریکایی‌ها هشدار داده است، اما آن‌ها بر جنبه‌های دفاعی اینگونه تحرکات تاکید دارند و خطر موشک‌های بالستیک ایران و کره شمالی را دلیلی برای اینگونه اقدامات می‌دانند.

اما روس‌ها اعتقاد دارند که برجسته سازی خطر موشک‌های بالستیک ایران و کره شمالی صرفا بهانه‌ای برای ناتو است تا نیروهای خود را در نزدیکی مرزهای روسیه مستقر کند؛ روس‌ها علت اصلی تحرکات نظامی ناتو در شرق اروپا را رخدادهای سال 2014 در اوکراین می‌دانند؛ همان زمانی که شبه جزیره استراتژیک کریمه به روسیه الصاق شد و جدای طلبان شرق اوکراین مورد حمایت سیاسی و تسلیحاتی کرملین قرار گرفتند.

مصوبات نشست ورشو خشم روسیه را برانگیخت

 استادیوم ملی لهستان واقع در ورشو پایتخت این کشور در هفته جاری میزبان نشست سران ناتو بود؛ نشستی که طبق پیش‌بینی‌ها خروجی و مصوبات آن بر خشم روس‌ها افزود؛ ورشو شهری که در می 1955 میزبان رهبران جهان کمونیسم بود تا پیمان ائتلاف بلوک شرق را منعقد کنند، این بار از میراث داران بلوک غرب پذیرایی کرد؛ رهبران ناتو در ورشو توافق کردند تا نیروهایشان را به صورت متناوب به شرق اروپا اعزام کنند؛ پیشقراول این دژ نظامی، آمریکایی‌ها هستند؛ 27 عضو دیگر ناتو نیز متعهد شدند به صورت نوبه ای 4 هزار نیروی نظامی را در شرق اروپا مستقر کنند.

طبق تصمیم گیری‌های صورت گرفته در ورشو، در نخستین گام از حضور پررنگ نظامی ناتو در حوزه کشورهای بالتیک، هزار تفنگدار آمریکایی عازم شرق لهستان می‌شوند؛ همچنین وظیفه استقرار نیرو در استونی که دارای اقلیت روس چشمگیری است برعهده انگلیسی‌ها گذاشته شده است؛ در لیتوانی و لتونی که دیگر کشورهای حوزه بالتیک محسوب می‌شوند وظیفه اعزام نیرو با آلمان و کانادا است.همچنین در نشست ورشو مقرر شد یک گردان آموزشی شامل نیروهای چند ملیتی در رومانی تاسیس شود.

در نشست اخیر ناتو در ورشو پیرامون فعالیت‌های هوایی و دریایی روسیه در دریای بالتیک نیز نگرانی‌هایی ابراز شد؛ 29 آوریل (10 اردیبهشت) سال جاری  یک هواپیمای روسی «سوخو27» بر فراز دریای بالتیک هواپیمای جاسوسی آر.سی-135 آمریکا را به صورت تحقیرآمیز و رعب آوری رهگیری کرد؛ سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) در بیانیه ای این رهگیری هوایی را «خطرناک و غیرحرفه ای» دانست و همین امر به مناقشات کرملین و کاخ سفید دامن زد.

واکنش روسیه به تصمیمات رهبران ناتو

اما واکنش روسیه به تصمیمات سران ناتو در نشست ورشو چندان دور از انتظار نبود؛"بر تعداد نیروهای نظامی خود در منطقه می‌افزاییم"؛ این نخستین جمله‌ای بود که "دیمیتری پسکوف" سخنگوی کرملین در واکنش به خروجی نشست ورشو، به زبان راند؛ سخنی که مواضع دوران جنگ سرد را تداعی می‌کند و می توان آن را سرآغاز عصر صلح مسلحی دیگر دانست.

البته "استولتنبرگ" دبیر کل نروژی ناتو تاکید دارد که باید از بکاربردن واژه جنگ سرد برای اتفاقات اخیر پرهیز شود  چرا که این دوران به بایگانی تاریخ پیوسته است؛ اما تحلیلگران و روزنامه نگاران گویا واژه‌ای سزاوارتر از جنگ سرد را برای اتفاقات اخیر و تحرکات نظامی متقابل روسیه و آمریکا که در راس ناتو قراردارد، پیدا نمی کنند. 

استولتنبرگ که از بکاربردن واژه جنگ سرد اکره دارد، در نشست اخیر ناتو در ورشو به صراحت تاکید کرد که حمله به یک عضو ناتو به معنای حمله به تمام کشورهای عضو این پیمان است؛ به نظر نمی‌رسد این ادبیات مختص برهه‌ای آرام و به دور از تنش باشد؛ بویژه آنکه پیش از برگزاری نشست ورشو کارشناسان مسائل ژئوپلتیک و نظامی به تصمیم گیران ناتو گوشزد کرده بودند که هیچیک از کشورهای حوزه بالتیک به تنهایی یارای هماوردی نظامی با روسیه را ندارند. بر این اساس به نظر می‌رسد، استراتژی کلان ناتو از حالت تهاجمی در افغانستان و خاورمیانه به حالت تدافعی در حوزه شرق اروپا شیفت شده است.