هنرمندان در مرتبه دوم مدینه فاضله

: چاپ نخست کتاب «فارابی و فلسفه هنر دینی» نوشته دکتر نادیا مفتونی از سوی انتشارات سروش منتشر و روانه بازار نشر فرهنگی کشور شد.

به گزارش ، نویسنده در این کتاب نگاهی نو و جامع به آثار فارابی، با اشاره به دیدگاه مشهور فارابی در موضوع «مدینه فاضله» یادآور می شود که او هنرمندان را در کنار خطیبان و سخنوران دینی در مرتبه دوم مدینه فاضله گنجانده است به طوری که این دو گروه، نقش دو بال یا دو بازوی حکومت فاضله را ایفا می کنند، و آن گاه با پرداختن به دیگر آراء او در آثار گوناگون با تفسیرهای متناسب فلسفه هنری فارابی را ترسیم و تدوین می‌کند.
محققان آثار فیلسوف نامور ابونصر فارابی، مشهور به معلم ثانی، بعدی از تفکر وی را مورد کم توجهی یا غفلت کامل قرار داده اند؛ اندیشمندان ایرانی، عرب، ترک، افغان و قزاق هرکدام ا.ر را از آن خود دانشته و درباره اش بسیار نوشته و سمینارها برپا داشته اند. با این حال او در کتاب های «فلسفه هنر» غریب و مهجور است. نویسندگان و محققان این گستره، اعم از داخلی و خارجی، آثار فیلسوفانی چون افلاطون، ارسطو، افلوطین، کانت، هگل، نیچه، هایدگر و ... را مورد توجه قرار می دهند اما از آراء فارابی در این حوزه برنمی خورند و از او یاد نمی کنند.
فارابی و فلسفه هنر دینی در هفت نگاره تنظیم شده است. سخن در نگاره نخست، به نام زیبای مطلق، با زیبایی آغاز شده که کهن ترین مسئله فیلسوفان هنر است. در این فصل تبیین جایگاه اجتماعی – سیاسی هنرمندان، و اینکه چرا هنرمندان چنین منزلت بلندی در مرتبه مدینه فاضله فارابی به خود اختصاص داده اند، ضمن بیان کارکردهای هنر مورد توجه قرار گرفته است.
در نگاره دوم چیستی هنر، نحوه ارتباط هنر و دین تببین شده است. پس از مقام چیستی هنر و مفهوم سازی هنر دینی، نوبت به بررسی وجودشناسی هنر می رسد. به این ترتیب نگاره سوم کتاب به ابعاد وجودشناختی هنر و هنر دینی اختصاص دارد و مسائلی چون ؛ خلاقیت های هنری از کجا ناشی می شود؟ ابداعات هنری و صور خیالی ذهن هنرمند چه مرتبه ای از عالم وجود را تشکیل می دهند؟ مورد توجه قرار گرفته است.
پس از آنکه ماهیت هنر دینی یا هنر فاضله و نقش هنر و هنرمند در مدینه فاضله بررسی می شود، جا دارد به مباحث انتزاعی بسنده نکنیم و به مصادیق هنر فاضله عطف توجه کنیم. به این سبب، نگاره پنجم به بررسی نمونه ای از این هنر می پردازد و در ای باب نمایشنامه مارزنگی بررسی شده است.
نگاره ششم به مسئله حساس و مهم نقد و سنجش عنصر مقوم هنر، یعنی خیال اختصاص دارد تا با شفاف کردن ملاک ها و ترازوهای گوناگون نقد، همچون ترازوی خوب و بد، ملاک راست و دروغ یا معیار زشت و زیبا، جهان و حیثیات مختلف نقد هنری را از یکدیگر تفکیک کند. نوجه به ملاک ها و ترازوهای نقد می تواند راهگشای نقد روشمند و اخلاقی باشد و مقدمه ای برا اخلاق مداری در هنر یه شمار آید.
ارتباط تنگاتنگی که مسئله ماهیت هنرمند فاضله و هویت هنر دینی و نقش اجتماعی هنر و هنرمند با نظریه حکومت در مدینه فاضله دارد، اقتضا می کند که در نگاره هفتم به مسئله حکومت و سیاست و ساختار اجتماعی در مدینه فاضله عطف توجه شود.